Hector Berlioz

Hector Berlioz
Imię i nazwisko	Louis Hector Berlioz
Data i miejsce urodzenia	11 grudnia 1803 ; La Côte-Saint-André
Pochodzenie	francuskie
Data i miejsce śmierci	8 marca 1869 ; Paryż
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	muzyk (kompozytor)
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

Louis Hector Berlioz (ur. 11 grudnia 1803 w La Côte-Saint-André k. Grenoble, zm. 8 marca 1869 w Paryżu) – francuski kompozytor, twórca Symfonii fantastycznej, prekursor nowoczesnej kolorystyki, którego twórczość nadała kierunek rozwoju XIX-wiecznej symfonice; pisarz i krytyk muzyczny.

Portret młodego Berlioza pędzla Émila Signola, 1832

Życiorys

Ojciec Berlioza, doktor medycyny, przeznaczył syna do zawodu lekarskiego i początkowo nie przeszkadzał rozwijaniu wyraźnych zdolności muzycznych chłopca. 12-letni Berlioz śpiewał, grał na flecie, gitarze, uczył się harmonii, zaczynał nawet komponować. W 1821 został wysłany do Paryża do Szkoły Medycznej; dwa lata później rozpoczął systematyczne studia kompozytorskie u J.F. Lesueura, decydując się na porzucenie medycyny. Kontynuował naukę (1826–1828) w konserwatorium: harmonię i kontrapunkt u A. Reichy, kompozycję nadal u Lesueura. W 1829 powstała kantata oparta na scenach z Fausta, którą następnie kompozytor przerobił (1846) na „operę koncertową” Potępienie Fausta (La Damnation de Faust). W 1830 Berlioz napisał jedno ze swych największych dzieł, programową Symfonię fantastyczną. Za symfonię Harold w Italii (1834) Paganini przesłał Berliozowi podarunek w postaci 20 000 franków.

Obok twórczości Berlioz zajmował się także działalnością publicystyczną (od 1835 był stałym krytykiem muzycznym „Journal des Debats”). Walczył o swobodę i tolerancję dla nowej sztuki. Pierwsza jego opera, Benvenuto Cellini, wystawiona w 1838, nie zdobyła powodzenia, a życzliwe przyjęcie dramatycznej symfonii Romeo i Julia (1839) nie zmieniło nieufności do kompozytora. Także Potępienie Fausta, wykonane w Paryżu (1846), spotkało się z obojętnością słuchaczy – dopiero podróż koncertowa po Niemczech przyniosła Berliozowi sukcesy. Oratorium Dzieciństwo Chrystusa (L'Enfance du Christ) zdobyło wreszcie (1854) publiczność Paryża. Następnego roku Liszt, serdeczny przyjaciel Berlioza, zorganizował Festiwal Berliozowski w Weimarze. W listopadzie 1863 wystawiona została w Theatre Lyrique w Paryżu opera-dramat liryczny Trojanie (do libretta wg Eneidy Wergiliusza), ale jedynie we fragmentach (inscenizacja składała się z aktów 3-5, pod zastępczym tytułem Trojanie w Kartaginie). Sukcesom kompozytorskim towarzyszyły ciężkie przeżycia osobiste Berlioza: zmarła druga żona kompozytora, niedługo potem jedyny syn. Na rok przed śmiercią Berlioz odbył triumfalną podróż koncertową po Rosji. Prócz wymienionych dzieł ważne miejsce w twórczości Berlioza zajmują uwertury: Król Lear (1831) i Karnawał rzymski (1844), opera komiczna Beatrycze i Benedykt (1862), Requiem (1837), pisał też utwory na chór z orkiestrą, kantaty, pieśni na głos z fortepianem, kompozycje religijne. Hector Berlioz napisał także studium na temat instrumentów muzycznych pt. Grand traité d'instrumentation et d'orchestration modernes, zwane też w skrócie Traite d'instrumentation^[1]^[2].

Pochowany został na Cmentarzu Montmartre w Paryżu. Autorem pomnika na grobie Berlioza był polski rzeźbiarz – Cyprian Godebski^[3].

Jego pierwszą żoną była Harriet Smithson (1800–1854). Miał z nią syna Louisa (1834–1867).

Odznaczenia

Oficer Orderu Legii Honorowej (1864, Francja)^[4]
Kawaler Orderu Legii Honorowej (1849, Francja)^[5]
Order Orła Czerwonego (1847, Prusy)^[5]^[6]
Order Sokoła Białego (1853, Saksonia-Weimar)^[5]
Order Królewski Gwelfów (1854, Hanower)^[5]^[7]
Order Książęcy Hohenzollernów (1863, Hechingen)^[6]

Najważniejsze dzieła

Symfonie i inne utwory orkiestrowe

Symfonia fantastyczna, op. 14 (Symphonie fantastique, 1830)
Harold w Italii, op. 16 (Harold en Italie) – na altówkę i orkiestrę (1834) – utwór napisany na zamówienie Paganiniego
Romeo i Julia – symfonia programowa inspirowana dziełem Szekspira, wokalno-instrumentalna na chór, orkiestrę i solistów. Dzieło bardzo obszerne, zbudowane z siedmiu części, uszeregowanych zgodnie z przebiegiem tragedii.
Grande Symphonie funèbre et triomphale – symfonia powstała na zamówienie rządu a jej premiera była częścią obchodów rocznicy rewolucji lipcowej. Utwór charakteryzuje nietypowa instrumentacja oparta na instrumentach dętych i udziale chóru w końcowej części
Seria uwertur programowych, w tym opus pierwsze – Waverley oraz Karnawał Rzymski na motywach z opery Benvenuto Cellini

Opery

Marsz węgierski z opery Potępienie Fausta

W wykonaniu United States Marine Band.

Benvenuto Cellini (1838)
Potępienie Fausta (La Damnation de Faust, 1846)
Beatrycze i Benedykt (1862)
Trojanie (Les Troyens, 1863)

Utwory wokalne

Les Nuits d'été – cykl pieśni, z początku na głos z fortepianem, później zorkiestrowanych
Messe Solennelle, 1824–1825
Requiem, op. 5 (Grande Messe des morts, 1837)
Oratorium Dzieciństwo Chrystusa (L'Enfance du Christ)

Zobacz też

(69288) Berlioz

Przypisy

↑ List Franciszka Liszta do Księżnej Karoliny Sayn-Wittgenstein z domu Iwanowskiej datowany na 26 stycznia, (zapewne: roku 1869, z Weimaru) publikowany we fragmencie w Stanisław Szenic „Franciszek Liszt”, w serii: „Ludzie Żywi” wydane przez Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1969, str. 431.
↑ Grand traité d'instrumentation et d'orchestration modernes Hektora Berlioza z kolekcji Boston Public Library (dostępny online).
↑ Stanisław SławomirS.S. Nicieja Stanisław SławomirS.S., Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1989, s. 117, ISBN 83-04-03320-8, OCLC 834678915 .
↑ Louis Hector Berlioz (LH/192/74). Archives nationales. Site de Paris (www2.culture.gouv.fr)
↑ ^a ^b ^c ^d New Edition of the Complete Works. T. 26: The Portraits of Hector Berlioz. Kassel: Barenreiter, 1967, s. 66. (fr.).
↑ ^a ^b Autobiography of Hector Berlioz member of the Institute of France from 1803 to 1865. T. II. Londyn: Macmillan and Co., 1884, s. 293, 371.
↑ Jacques Barzun: New Letters of Berlioz 1830–1868. Nowy Jork: Columbia University Press, 1954, s. 126.

Bibliografia

Hector Berlioz, Przewodnik koncertowy, Polskie wydawnictwo muzyczne, 1980.

Linki zewnętrzne

Pierwszy z Les Soirées de l’orchestre Hektora Berlioza Nowela przeszłości. 1555. Pierwsza opera. na Wikiźródłach
Grand traité d'instrumentation et d'orchestration modernes Hektora Berlioza z kolekcji Boston Public Library, (dostępny online).
Hector Berlioz – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
Utwory Hectora Berlioza w bibliotece Polona

[1] List Franciszka Liszta do Księżnej Karoliny Sayn-Wittgenstein z domu Iwanowskiej datowany na 26 stycznia, (zapewne: roku 1869, z Weimaru) publikowany we fragmencie w Stanisław Szenic „Franciszek Liszt”, w serii: „Ludzie Żywi” wydane przez Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1969, str. 431.

[2] Grand traité d'instrumentation et d'orchestration modernes Hektora Berlioza z kolekcji Boston Public Library (dostępny online).

[3] Stanisław SławomirS.S. Nicieja Stanisław SławomirS.S., Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1989, s. 117, ISBN 83-04-03320-8, OCLC 834678915 .

[LH-4] Louis Hector Berlioz (LH/192/74). Archives nationales. Site de Paris (www2.culture.gouv.fr)

[necw-5] New Edition of the Complete Works. T. 26: The Portraits of Hector Berlioz. Kassel: Barenreiter, 1967, s. 66. (fr.).

[ab-6] Autobiography of Hector Berlioz member of the Institute of France from 1803 to 1865. T. II. Londyn: Macmillan and Co., 1884, s. 293, 371.

[7] Jacques Barzun: New Letters of Berlioz 1830–1868. Nowy Jork: Columbia University Press, 1954, s. 126.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]