Gliese 229
Gliese 229 (HD 42581) – gwiazda w gwiazdozbiorze Zająca, odległa o około 18,8 roku świetlnego od Słońca. Okrąża ją podwójny brązowy karzeł Gliese 229B oraz co najmniej dwie planety.
 Gliese 229 A i widoczny poniżej Gliese 229 B; zdjęcia w podczerwieni z Obserwatorium Palomar (lewe) i Teleskopu Hubble’a (prawe) | |||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
06h 10m 34,615s[1] | ||||||||||||
| Deklinacja |
−21° 51′ 52,66″[1] | ||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||
| Wielkość obserwowana (pasmo V) |
|||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
−719,178 ± 0,017 mas/rok[1] | ||||||||||||
| Prędkość radialna |
4,63 ± 0,0001 km/s[1] | ||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy | |||||||||||||
| Typ widmowy |
M1 V[1] | ||||||||||||
| Masa | |||||||||||||
| Promień | |||||||||||||
| Gęstość |
4,64 ± 0,74[3] g/cm³ | ||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||
| Jasność | |||||||||||||
| Temperatura |
3564[4] K | ||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||
| Krąży wokół | |||||||||||||
| Półoś wielka |
7755[5] | ||||||||||||
| Mimośród |
0,1269[5] | ||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||
| |||||||||||||
Charakterystyka obserwacyjna
edytujGliese 229 znajduje się w środkowo-wschodniej części gwiazdozbioru Zająca, na wschód od Delta Leporis[6] i przy wielkości obserwowanej 8,1m nie jest widoczna nieuzbrojonym okiem[1]. Charakteryzuje się dużym ruchem własnym, który odkrył Willem Jacob Luyten[6].
Charakterystyka fizyczna
edytujGliese 229 A to czerwony karzeł, gwiazda ciągu głównego należąca do typu widmowego M1[1]. Jest zaliczana do gwiazd zmiennych rozbłyskowych[1]. Ma masę 0,58 M☉[2] i promień 0,55 R☉[3]. Jej temperatura to 3564 K, a jasność to zaledwie 2,8% jasności Słońca[4].
Brązowe karły
edytuj
W październiku 1994 roku astronomowie odkryli obiekt, który po dalszych obserwacjach okazał się towarzyszem tej gwiazdy. Oznaczono go Gliese 229B. Było to pierwsze pewne odkrycie brązowego karła, obiektu zbyt masywnego, żeby być planetą, a zbyt małego i chłodnego, aby być gwiazdą. Obserwacji dokonano z Obserwatorium Palomar i za pomocą Kosmicznego Teleskopu Hubble’a[7]. W czasie odkrycia był odległy o 7,8 sekundy kątowej od gwiazdy Gliese 229 A, do 2011 roku przesunął się na orbicie, zbliżając się na 6,2″. Wielkość obserwowana tego karła to 17,1m[8].
Gliese 229 B zaliczono do typu widmowego T6,5[9]. Masę obiektu na podstawie orbity wokół głównego składnika wyznaczono na 71,4 ± 0,6 MJ, co stanowiło problem dla modeli ewolucyjnych, gdyż obiekt emitował 2–6 razy za mało promieniowania w stosunku do przewidywań. Możliwym wyjaśnieniem była jego podwójność[2], co udało się potwierdzić w 2024 roku[10][11][12]. Układ tworzą dwa bliskie brązowe karły, oznaczone Gliese 229 Ba i Bb. Mają one masy odpowiednio 38,1 ± 1,0 i 34,4 ± 1,5 MJ, okrążają wspólny środek masy w czasie 12,1 doby, w średniej odległości 0,042 au (~16 LD)[11].
Parę Gliese 229 BaBb dzieli od centralnej gwiazdy odległość 33 au, jeden obieg trwa ok. 238 lat. Orbita jest ekscentryczna, o mimośrodzie 0,85[2].
Układ planetarny
edytujW 2014 roku poinformowano o odkryciu pierwszej znanej planety krążącej wokół tej gwiazdy. Jest to obiekt o masie podobnej do Neptuna, krążący w odległości ok. 1 au od gwiazdy z okresem 579 dni[13].
Drugą planetę odkryto w 2020 roku, ma ona masę ok. 8,6 M🜨[13]. Krąży ona bliżej gwiazdy, obiegając ją w czasie 122 dni w odległości 0,38 au[13]. Ekosfera Gliese 229 A rozciąga się od 0,18 do 0,34 au od gwiazdy, zatem planeta krąży już poza nią[4]; współczynnik podobieństwa do Ziemi planety c ma wartość równą 0,56[14].
| Towarzyszka | Masa minimalna [M🜨] |
Okres orbitalny [d] |
Półoś wielka [au] |
Ekscentryczność |
|---|---|---|---|---|
| Ac[13][15] | 8,6 ± 0,6 | 121,933 +0,067−0,081 | 0,384 ± 0,005 | 0,366 +0,065−0,063 |
| Ab[13][15] | 15 ± 1 | 579,5 +1,7−1,4 | 1,086 ± 0,015 | 0,40 +0,11−0,12 |
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Obliczona na podstawie paralaksy i wielkości obserwowanej.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k Gliese 229 w bazie SIMBAD (ang.) [dostęp 2024-10-18].
- ↑ a b c d G. Mirek, Brandt i inni, Improved Dynamical Masses for Six Brown Dwarf Companions Using Hipparcos and Gaia EDR3, „The Astronomical Journal”, 6, 162, 2021, s. 301, DOI: 10.3847/1538-3881/ac273e, arXiv:2109.07525.
- ↑ a b c Keivan G. Stassun, Ryan J. Oelkers, Martin Paegert, Guillermo Torres, Joshua Pepper, Nathan De Lee, Kevin Collins, David W. Latham, Philip S. Muirhead, Jay Chittidi, Barbara Rojas-Ayala, Scott W. Fleming, Mark E. Rose, Peter Tenenbaum, Eric B. Ting, Stephen R. Kane, Thomas Barclay, Jacob L. Bean, C.E. Brassuer, David Charbonneau, Jack J. Lissauer, Andrew W. Mann, Brian McLean, Susan Mulally, Norio Narita, Peter Plavchan, George R. Ricker, Dimitar Sasselov, S. Seager, Sanjib Sharma, Bernie Shiao, Alessandro Sozzetti, Dennis Stello, Roland Vanderspek, Geoff Wallace, Joshua N. Winn. The Revised TESS Input Catalog and Candidate Target List. „The Astronomical Journal”. 158 (4), s. 138, 2019-10-01. DOI: 10.3847/1538-3881/ab3467. arXiv:1905.10694. ISSN 0004-6256. Bibcode: 2019AJ....158..138S. (ang.).
- ↑ a b c d Mikko Tuomi et al. Bayesian search for low-mass planets around nearby M dwarfs – estimates for occurrence rate based on global detectability statistics. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 441 (2), s. 1545–1569, 2014-06-21. DOI: 10.1093/mnras/stu358. (ang.).
- ↑ a b Anderson, E, Francis, C: HIP 29295. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2020-12-23]. (ang.).
- ↑ a b Gliese 229. SolStation. [dostęp 2020-12-23]. (ang.).
- ↑ Astronomers Announce First Clear Evidence of a Brown Dwarf. [w:] HubbleSite [on-line]. NASA, 1995-11-29. [dostęp 2020-12-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-16)]. (ang.).
- ↑ Mason et al.: WDS J06106-2152A. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
- ↑ HD 42581B w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ Whitney Clavin, It’s Twins! Mystery of Famed Brown Dwarf Solved [online], Caltech, 16 października 2024 [dostęp 2024-10-18] (ang.).
- ↑ a b Jerry W. Xuan i inni, The cool brown dwarf Gliese 229 B is a close binary, „Nature”, 2024, DOI: 10.1038/s41586-024-08064-x, arXiv:2410.11953.
- ↑ Samuel Whitebook i inni, Discovery of the Binarity of Gliese 229B, and Constraints on the System’s Properties, „The Astrophysical Journal”, 974, 2024, L30, DOI: 10.3847/2041-8213/ad7714, arXiv:2410.11999.
- ↑ a b c d e GJ 229 Overview [online], NASA Exoplanet Archive [dostęp 2024-10-18].
- ↑ The Habitable Exoplanets Catalog. [w:] Planetary Habitability Laboratory [on-line]. University of Puerto Rico at Arecibo, 2024-03-21. [dostęp 2024-10-18]. (ang.).
- ↑ a b Fabo Feng i inni, 3D Selection of 167 Substellar Companions to Nearby Stars, „The Astrophysical Journal Supplement Series”, 1, 262, 2022, DOI: 10.3847/1538-4365/ac7e57, Bibcode: 2022ApJS..262...21F, arXiv:2208.12720.