Feliks Gwiżdż
Feliks Gwiżdż, pseudonim Stryk (ur. 12 stycznia 1885 w Odrowążu, zm. 27 maja 1952 w Warszawie) – legionista, kapitan rezerwy piechoty Wojska Polskiego, dziennikarz, pisarz, poeta, tłumacz, poseł II i III kadencji oraz senator IV kadencji w II RP, prezes Związku Drużyn Podhalańskich w 1914 roku[1].
| |
 kapitan
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
1 pułk piechoty, |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
dziennikarz, polityk |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujSyn Wojciecha i Marii z domu Dusza[2]. Ukończył szkołę w Krakowie, następnie studiował na Uniwersytecie Lwowskim. Był redaktorem "Kuriera Lwowskiego", "Nowej Reformy", "Gazety Podhalańskiej". Członek Zarządu Związku Polowych Drużyn Sokolich w 1913 roku[3].
W roku 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Początkowo został przydzielony do 1 pułku piechoty, później trafił do 4 pułku piechoty. 5 maja 1915 roku został awansowany chorążym, a 20 sierpnia tego roku podporucznikiem piechoty[4]. 1 lipca 1915 roku został dowódcą kompanii sztabowej 4 pułku piechoty Legionów Polskich i 15 lipca wyruszył w składzie tego pułku na front. Po zajęciu Lublina, 2 sierpnia 1915 roku Feliks Gwiżdż został wyznaczony do przeprowadzenia werbunku w tym mieście. W okresie wrzesień 1915 - kwiecień 1916 pełnił funkcję Komendanta Placu Legionów Polskich w Lublinie. Później Feliksa Gwiżdża przeniesiono do służby liniowej. W czasie tej służby zachorował na malarię i leczył się w Lublinie. W późniejszym okresie zaangażowany był w działalność Centralnego Biura Werbunkowego Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego. W roku 1917 powrócił do służby w 4 pułku piechoty. Po kryzysie przysięgowym służył w Polskim Korpusie Posiłkowym[5]
5 listopada 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie służył jako zastępca szefa Biura Prasowego w Naczelnym Dowództwie Wojska Polskiego. 1 września 1919 roku Feliks Gwiżdż został mianowany porucznikiem piechoty i później służył w Brygadzie Strzelców Podhalańskich. W 1920 roku był działaczem plebiscytowym na Orawie i Spiszu[6]. 10 czerwca 1921 został przeniesiony do rezerwy w stopniu kapitana[5].
W 1921 roku wydał tomik poezji z czasów legionowych pt. Kośba[7]. Był delegatem na zjazd Związku Zawodowego Literatów Polskich 4 lutego 1922 w Warszawie[8]. Później był naczelnym redaktorem warszawskiego „Gospodarza Polskiego” i „Ziemi Podhalańskiej”. W 1935 roku został wybrany na Prezesa Zarządu Głównego Związku Podhalan[6]. Przetłumaczył na polski jednoaktówkę Jozefa Gregora Tajovskiego Matka (wyd. 1925)[9]. W latach 1928–1935 był posłem na Sejm, następnie, do 1938, senatorem Rzeczypospolitej. W Sejmie złożył wniosek o zniesienie tzw. żelarki na Spiszu i Orawie – ostatniej pozostałości pańszczyzny na ziemiach polskich[10]).
W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas w grupie oficerów „posłowie i senatorowie”. Zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku. W tym samym roku zajmował 13. lokatę na liście starszeństwa oficerów rezerwy piechoty[11].
Podczas okupacji hitlerowskiej mieszkał w Warszawie, należał do Armii Krajowej. W powstaniu warszawskim pełnił funkcję komendanta Rejonu V – Sadyba, w Okręgu Mokotowskim Armii Krajowej. Wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną[2]. W 1945 zamieszkał w Krakowie i został redaktorem "Wolności i Prawdy". W sierpniu 1945 został aresztowany przez funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa władzy powojennej; zwolniony w październiku. Pracował w Polskim Radio. W październiku 1951 znów aresztowany, osadzony w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Tam też, dnia 27 maja 1952, zmarł.
Pochowany na Cmentarzu Czerniakowskim w Warszawie.
Miał syna Jacka, żołnierza batalionu Zośka, który poległ 11 sierpnia w powstaniu warszawskim. Uczestniczką tych wydarzeń była również druga żona Feliksa Gwiżdża – Janina. Także drugi syn, Andrzej Gwiżdż, który po wojnie został profesorem prawa i dyrektorem warszawskiej Biblioteki Sejmowej, walczył w powstaniu warszawskim[2].
Miał również córkę Krystynę z pierwszego małżeństwa ze Stanisławą Pruszyńską, poetką mieszkającą i tworzącą w Zakopanem (zmarła tam w roku 1945)[12].
Odznaczenia
edytujW sierpniu 2019 roku został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta RP Andrzeja Dudę Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[13].
Przypisy
edytuj- ↑ Gazeta Podhalańska rok II, nr 26, 28 czerwca 1914 roku, s. 2.
- ↑ a b c Biogram Feliksa Gwiżdża na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego
- ↑ Władysław Niemczynowski, Polowe drużyny sokole, w: Żołnierz Legionów i P.O.W., nr 3 i 4, rok III, Warszawa, maj-sierpień 1939, s. 92.
- ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 14.
- ↑ a b Feliks Gwiżdż w Wykazie Legionistów Polskich 1914-1918
- ↑ a b Biogram Feliksa Gwiżdża na stronie http://www.grojcowianie.org
- ↑ Biogram Feliksa Gwiżdża na stronie Cyfrowej Biblioteka Polskiej Piosenki
- ↑ Wiadomości bieżące. Z miasta. O byt literatów. „Kurjer Warszawski”, s. 4, Nr 39 z 8 lutego 1922.
- ↑ Lucyna Spyrka: O najstarszych polskich przekładach literatury słowackiej, s. 193.
- ↑ Józef Ciągwa. Zniesienie pańszczyzny na Spiszu w latach 1931–1934. „Studia Iuridica Lublinensia”. XXV, 3 (2016). UMCS Lublin. Wydawnictwo UMCS Lublin. DOI: 10.17951/sil.2016.25.3.165. ISSN 2449-8289. (pol.).
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 8, 815.
- ↑ Elżbieta Szczuka, Wyszkowski epizod autora "Przybyli ułani" [online], Nowy Wyszkowiak, 16 czerwca 2016 [dostęp 2019-03-03] (pol.).
- ↑ Prezydent uhonorował twórców i działaczy Związku Podhalan. prezydent.pl, 2019-08-04. [dostęp 2019-08-07].
Bibliografia
edytuj- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
- Marek Gałęzowski. Senator z Podhala. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, s. 120–126, styczeń-luty 2010. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. ISSN 1641-9561.
Linki zewnętrzne
edytuj- Jan Reychman, Feliks Gwiżdż, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-04-06].