Wikipedia

Eschatologia Świadków Jehowy

biblijne nauki o przyszłości świata i ludzi

Eschatologia Świadków Jehowy – nauka Świadków Jehowy traktująca o rzeczach ostatecznych człowieka i świata[1].

Śmierć i życie pośmiertne

edytuj

Świadkowie Jehowy wierzą, że śmierć jest następstwem grzechu odziedziczonego po Adamie (Rzymian 5:12; 6:23)[2]. Ponieważ człowiek według Biblii jest duszą (hebr. נֶפֶש nefesz; por. Księga Rodzaju 2:7), a nie „posiada duszę” („ma duszę”), więc śmierć człowieka to śmierć duszy[3]. Śmierć jednego jest synonimem śmierci drugiego (Izajasza 53:12; Ezechiela 18:4)[a]; podobnie dzieje się z duchem (hebr. רוּחַ ruach; por. Hioba 34:14, 15; Kaznodziei [Koheleta] 3:19; 12:7)[b]. Ustają wszelkie funkcje życiowe (Kaznodziei 9:5; Psalm 146:4), umarli nie mogą nic czuć, ani w żaden sposób wpływać na żyjących (Kaznodziei 9:6; Izajasza 26:14)[4][5][6][7][8]. Odrzucają również – jako niebiblijną – wiarę w reinkarnację[9] oraz w doktrynę o czyśćcu, uważając ją za sprzeczną z nauką Pisma Świętego[10][11].

Piekło

edytuj

Świadkowie Jehowy w następujący sposób interpretują termin piekło: jest on budzącym niewłaściwe skojarzenia tłumaczeniem hebrajskiego שְׁאוֹל (sze’òl) i greckiego Ἅδης (háides). Według nich oba terminy odnoszą się do miejsca spoczynku zmarłych, w którym nie doznają wiecznych mąk. Nie jest to literalne miejsce o określonym położeniu, ale symboliczne jako stan niebytu — wspólny grób ludzkości[12][13]. Miejsce to przyjmuje bez wyjątku wszystkich ludzi (np. Rodzaju 37:35; Dzieje Apostolskie 2:27, 31). Świadkowie Jehowy nie rozdzielają znaczeniowo obu terminów (zobacz Dzieje Apostolskie 2:27, w którym zacytowano Psalm 16:10). Wszyscy znajdujący się w nim, wyjdą z niego, wskrzeszeni przez Jezusa dzięki mocy Bożej (Jana 5:28, 29; Dzieje Apostolskie 24:15)[14]. W Przekładzie Nowego Świata transliterują oba terminy[15][16][17].

Zmartwychwstanie

edytuj

W publikacjach Świadków Jehowy funkcjonuje termin zmartwychwstanie, używany zarówno w odniesieniu do ludzi mających żyć na ziemi, jak i do tych mających żyć w niebie[18]. Zmartwychwstanie wiąże się z odtworzeniem jednostki ludzkiej (Jana 5:28) w nowym ciele (1 Koryntian 15:35–38)[19][20]. Zmartwychwstanie ludzi do życia na ziemi nastąpi po Armagedonie podczas tzw. Dnia Sądu[21]. Odbędzie się w sposób uporządkowany (1 Koryntian 15:23)[22], pod kierownictwem Jezusa Chrystusa (1 Koryntian 15:45; Objawienie 1:18). Zmartwychwstania dostąpią osoby zakwalifikowane jako prawi (którzy za życia wiernie służyli Jehowie), ale także inna grupa, określona przez Jezusa jako nieprawi (którzy nie przestrzegali zasad Bożych, ponieważ nie mieli możliwości ich poznać ani zastosować) (Dzieje 24:15; Objawienie 20:12, 13)[c][23]. Nie otrzymają możliwości zmartwychwzbudzenia ci, którzy zgrzeszyli przeciwko duchowi świętemu i rozmyślnie trwają w grzechu (Mateusza 12:31, 32; 23:33, por. Hebrajczyków 6:4-8; 10:26, 27, 29) oraz osoby, które zostaną zgładzone w Armagedonie[24] (Mateusza 25:46; 2 Tesaloniczan 1:9; 2 Piotra 2:9). Według Świadków Jehowy w Piśmie Świętym użyto do zobrazowania stanu takich osób terminu gehenna, który jest symbolem całkowitej zagłady wykluczającej zmartwychwstanie[25][26]. Zmartwychwstanie kandydatów do życia w niebie najprawdopodobniej zaczęło się jakiś czas po rozpoczęciu Paruzji (gr. παρουσία parousía) Jezusa Chrystusa (por. Objawienie 12:7–9 z 17:5, 14; zob. też 1 Koryntian 15:23; 1 Tesaloniczan 4:15–17; Objawienie 6:9–11)[27].

Ziemia

edytuj

Świadkowie Jehowy kierując się tym co zawiera Biblia uważają, że Ziemia nie zostanie zniszczona (Psalm 37:29; 104:5; Kaznodziei 1:4; Mateusza 6:10)[28][29]. Po Armagedonie na ziemi będą żyć ludzie, którzy go przeżyją, oraz ci, którzy zostaną zmartwychwzbudzeni[d]. Muszą oni między innymi okazywać wiarę w okup złożony przez Jezusa Chrystusa (Objawienie 7:9, 10, 14). Świadkowie Jehowy uważają, że nie ma ustalonego limitu ograniczającego liczbę osób mających żyć wiecznie w raju na ziemi. Początkowy okres egzystencji w raju Świadkowie Jehowy utożsamiają z dniem Sądu Ostatecznego. Niewielka grupa ludzi będzie żyć w niebie (Rzymian 8:19–21; 1 Jana 2:2).

Niebo

edytuj

Świadkowie Jehowy uważają, że do nieba[30] idzie ściśle określona liczba osób: 144 tysiące (Objawienie 7:4; por. z Objawienie 7:9,14)[31][32]. Grupa ta ma rządzić wspólnie z Chrystusem (Objawienie 14:1, 3; 20:6). Mają również spełniać posługi kapłańskie (1 Piotra 2:5–9). Są utożsamiani m.in. z Izraelem Bożym (Galatów 6:16), małą trzódką[e] (Łukasza 12:32), metonimicznie zborem (Hebrajczyków 12:32), synami Bożymi (Galatów 3:26). Objęci są nowym przymierzem (Jeremiasza 31:31–34; Łukasza 22:20; 2 Koryntian 3:6; Hebrajczyków 7:22). Świadkowie Jehowy są przekonani, iż zbieranie (kompletowanie) członków grupy rozpoczęło się w dniu Pięćdziesiątnicy 33 roku n.e. (Dzieje Apostolskie 2:1–4; 2 Koryntian 1:21, 22) i trwa nadal (Objawienie 7:1–8)[33].

Aby dostąpić możliwości uzyskania nagrody w niebie, trzeba: wierzyć w Jezusa Chrystusa (Jana 3:36), być uznanym za prawego (Rzymian 3:23, 24, 28; 8:33, 34)[f], zostać wybranym przez Boga. Świadkowie Jehowy stosują następujące terminy określające ów akt Bożej nominacji: ponowne narodzenie (Jana 1:12, 13; 3:3–6)[g][34], zostać namaszczonym Duchem Świętym (2 Koryntian 1:21; 1 Jana 2:20, 27), zostać usynowionym (Rzymian 8:14–17; Galatów 4:1–7)[h]. Poza tym osoba taka musi prowadzić życie podobnie jak Jezus Chrystus, czyli ofiarne i pełne wyrzeczeń (Rzymian 6:3, 4; Filipian 3:8–11)[35], i musi aż do śmierci być lojalna (2 Tymoteusza 2:11–13; Objawienie 2:10) – a gdy dochowa wierności, zostaje wskrzeszona do życia w niebie (Jana 6:39, 40; Rzymian 6:5; 1 Koryntian 15:42–49).

Dni ostatnie

edytuj

Jest to nazwa szczególnego okresu, który stanowi wstęp do radykalnego przełomu w dziejach ludzkości: wielkiego ucisku. Sformułowanie dni ostatnie jest tłumaczeniem angielskiej frazy last days (z greckiego ἔσχατος ἡμέρα). Trwają jednocześnie z niewidzialną obecnością (Paruzją) Jezusa Chrystusa (Mat 24:3)[36][37]. W terminologii Świadków Jehowy nazywane są również zakończeniem systemu rzeczy. Fraza zakończenie systemu rzeczy[38] jest spolszczeniem angielskiej frazy conclusion of the system of things, która jest tłumaczeniem greckiego συντελειας του αιωνος. Sugeruje ona istnienie pewnego wyróżniającego się okresu o niesprecyzowanej długości, kończącego się przełomowym wydarzeniem. Nie odnosi się do globalnej zagłady planety, chodzi raczej o koniec charakterystycznego stanu (systemu bądź porządku) w dziejach ludzkości[39][40][41], czyli stanu rzeczy podległego władzy Szatana. Inne terminy spotykane w literaturze Świadków Jehowy określające dni ostatnie to czas końca lub koniec dni.

Poniżej przedstawiono wydarzenia charakteryzujące dni ostatnie[42][43][44][45][46]:

  • wojny na ogromną skalę (Mateusza 24:6, 7; Objawienie 6:4)
  • trzęsienia ziemi (Mateusza 24:7; Marka 13:8)
  • głód (Mateusza 24:7; Marka 13:8; Objawienie 6:5, 6)
  • zarazy, czyli epidemie (Łukasza 21:11; Objawienie 6:8)
  • wzrost bezprawia (Mateusza 24:12)
  • rujnowanie ziemi (Objawienie 11:18)
  • działalność fałszywych proroków (Mateusza 24:5, 11; Marka 13:6)
  • prześladowanie prawdziwych chrześcijan (Mateusza 24:9; Łukasza 21:12)
  • prowadzenie ogólnoświatowej działalności edukacyjnej skupiającej się na informowaniu społeczeństwa o istnieniu i planach Królestwa Bożego (Mateusza 24:14)
  • lekceważenie ostrzeżeń biblijnych (Mateusza 24:39)
  • upadek moralny i wyraźne przejawy obłudy religijnej (2 Tymoteusza 3:1–5)
  • zanikanie miłości do Boga (Mateusza 24:12)
  • jednoczesne spełnianie się wszystkich tych proroctw (Mateusza 24:33).

Powyższe wydarzenia Świadkowie Jehowy określają mianem znaku dni ostatnich (por. Mateusza 24:3)[47].

Wielki ucisk

edytuj
 
Ilustracja z książki Dokonana tajemnica (1917 r.), przedstawiająca siedmiogłową bestię z 13 rozdziału Księgi Objawienia symbolizującą ogólnoświatowy system polityczny[48][49]

Wielkim uciskiem nazywają Świadkowie Jehowy cykl wydarzeń prowadzących do zniszczenia obecnego porządku świata i zaprowadzenia raju na ziemi[50][51][52]. Utożsamiany z biblijnymi terminami: dzień Jehowy (Ezechiela 7:19, Sofoniasza 1:14, Malachiasza 4:1–5 [3:19–24]), czas udręki (Daniela 12:1), dzień pomsty (Objawienia 6:9–11; 19:1, 2, 19–21). Wielki ucisk mają poprzedzać następujące wydarzenia:

  • zwiastun wielkiego ucisku:
    • narody ogłoszą pokój i bezpieczeństwo (1 Tesaloniczan 5:2, 3)[51][53]
    • ostateczne „opieczętowanie” (potwierdzenie przez Boga) reszty osób mających żyć w niebie i wypuszczenie „czterech wiatrów ziemi” (niszczycielskich sił ze wszystkich stron świata) rozpoczynających wielki ucisk (Objawienie 7:1–3)[51][54][50][55].

Jak wspomniano, wielki ucisk jest ogólną nazwą dla zespołu poszczególnych wydarzeń. Poniżej podano chronologicznie etapy wielkiego ucisku:

  • początek wielkiego ucisku:
    • atak narodów na Babilon Wielki, czyli na ogół systemów, ogół organizacji religijnych (Objawienie 17:1, 10–16; 18:21)[56][50][51][53][57][58].
    • skrócenie dni (ataku) (Mateusza 24:21, 22). Jehowa Bóg za pośrednictwem Jezusa Chrystusa ‛skróci’ atak ONZ na religię, tak by religia prawdziwa nie podzieliła losu fałszywej. Dzięki temu religia prawdziwa ocaleje (Psalm 96:5)[51].
  • bezpośrednio przed Armagedonem:
    • znaki na niebie (Mateusza 24:29, Marka 13:24, 25 i Łukasza 21:25), co może mieć znaczenie zarówno symboliczne, jak i dosłowne[51]
    • ukazanie się znaku Syna Człowieczego (Mateusza 24:30, Marka 13:26 i Łukasza 21:26, 27)
    • sąd Jezusa nad ludźmi żyjącymi na ziemi „będzie oddzielał jednych ludzi od drugich, jak pasterz oddziela owce od kóz” (Mateusza 25:31–46)[50][51][59]
    • atak narodów na lud Boży (Objawienie 19:19–21)[50][51][53][60][61]
    • zebranie z ziemi reszty osób mających żyć w niebie (Mateusza 24:31)[51].
  • finał wielkiego ucisku:
    • Har-Magedon/Armagedon – wojna w wielkim dniu Wszechmocnego Boga (Objawienie 16:14, 16). Armagedon utoruje drogę do ustanowienia nowego, pokojowego świata. Będzie to wybiórcza zagłada tylko nieposłusznych Jehowie mieszkańców ziemi, a ci, którzy ocaleją, będą żyli na ziemi pod panowaniem Królestwa Bożego, a w ostateczności żyć wiecznie w raju na ziemi[50][62][53][63][64].

Obecność Jezusa Chrystusa (Paruzja)

edytuj

Świadkowie Jehowy uważają, że obecność Jezusa Chrystusa ma charakter ciągły, a nie chwilowy (por. Mateusza 24:37–39, gdzie obecność Jezusa utożsamiono z „dniami Noego”)[i][65][66][67]. Rozpoczęła się w 1914 roku (Objawienie 6:1–8)[68][69][70] i będzie obejmować wielki ucisk (2 Tesaloniczan 1:6–9). Utożsamiana z dniami ostatnimi (Mateusza 24:3)[71]. Podczas obecności Jezusa Chrystusa zostaną podjęte następujące działania:

  • wskrzeszenie wybranych osób zaliczonych do 144 000 (Rzymian 8:17; 1 Koryntian 15:23)
  • skompletowanie żyjących na ziemi osób, które zaliczają się do 144 000 (Mateusza 24:31; 2 Tesaloniczan 2:1)
  • unicestwienie człowieka bezprawia (2 Tesaloniczan 2:3–8), którego Świadkowie Jehowy utożsamiają z duchowieństwem chrześcijaństwa[72][j]
  • zagłada tych, którzy nie chcą słuchać ostrzeżeń ogłaszanych przez jego przedstawicieli (Mateusza 24:37–39)
  • rozpoczęcie tysiącletniego panowania (Objawienie 20:1–6)

Dzień Sądu

edytuj

Dzień Sądu (inne nazwy: tysiącletnie panowanie Chrystusa, rzadziej Millennium) to nazwa okresu, w którym Jezus wspólnie ze 144 000 będzie osądzać pozostałych przy życiu ludzi, włączając w to zmartwychwstałe jednostki (Objawienie 20:11, 12; 2 Tymoteusza 4:1). Rozpocznie się uwięzieniem Szatana i demonów w otchłani (ἄβυσσος) na literalne 1000 lat (Objawienie 20:1–4)[73]. Będą tam przebywać w przypominającym śmierć stanie nieaktywności[53]. W tym czasie ludzie będą osądzani na podstawie stosunku do wskazówek zamieszczonych w nowych zwojach, których treść zostanie udostępniona po Armagedonie (Objawienie 20:12)[74]. Wszyscy, którzy zmartwychwstaną, będą potrzebowali szkolenia (Izajasza 26:9; 61:11). Dlatego niezbędny będzie największy w dziejach ludzkości program edukacyjny, który przygotuje wszystkich mieszkańców ziemi na ostateczną próbę[75]. Z końcem 1000 lat ludzie osiągną stan doskonałości (Objawienie 20:5)[k][76][77] i każdy z ludzi zostanie poddany ostatecznej próbie, mającej dowieść ich lojalności względem Boga (Objawienie 20:7–10), gdy po upływie 1000 lat Szatan zostanie wypuszczony z otchłani[78][79]. Ci, którzy pomyślnie ją przejdą, zostaną nazwani świętymi (Objawienie 20:9) i będą żyć wiecznie na ziemi (Psalm 37:29)[80]. Z kolei ci, którzy się zbuntują, zostaną zniszczeni razem z Szatanem Diabłem i demonami (zbuntowanymi aniołami) (Objawienie 20:8-10)[79].

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Świadkowie Jehowy uważają, że hebrajski termin nefesz odnosi się do osoby (jednostki), stworzenia niższego rzędu albo życia, którym się cieszy osoba lub zwierzę (Dodatki do Chrześcijańskich Pism Greckich w Przekładzie Nowego Świata, s. 420). Greckim odpowiednikiem słowa nefesz jest psyche (ψυχή). W polskiej edycji Przekładu Nowego Świata oba terminy zawsze tłumaczy się na „dusza”.
  2. ↑ Świadkowie Jehowy oddzielają od siebie terminy dusza i duch, biorąc pod uwagę Filipian 1:27; 1 Tesaloniczan 5:23; Hebrajczyków 4:12. Dalsze wyjaśnienia można znaleźć tu
  3. ↑ Terminy prawi oraz nieprawi są tłumaczeniem z angielskiego righteous (greckie δίκαιος) i unrighteous (greckie ἄδικος).
  4. ↑ W nazewnictwie Świadków Jehowy pojawiają się różne określenia dla grupy ludzi, którzy będą żyć na ziemi po Armagedonie. Pierwsze to wielka rzesza, z angielskiego a great crowd, które jest tłumaczeniem greckiego οχλος πολυς (Objawienie 7:9, 10). Druga to drugie owce (zob. Jana 10:16). W potocznym ujęciu czasami utożsamiają obie grupy. W Strażnicy z 15 kwietnia 1995, strona 31 wyjaśniono jednak, iż drugie owce to termin szerszy, obejmujący wszystkich sług bożych [również tych, którzy zmarli – dopisek red.] mających nadzieję na życie wieczne na ziemi. Odnosi się także do bardziej ograniczonej grupy osób przypominających owce i zgromadzanych dzisiaj jako wielka rzesza, która ma nadzieję na przeżycie zbliżającego się wielkiego ucisku. A zatem większość chrześcijan żyjących obecnie zalicza się zarówno do drugich owiec, jak i do wielkiej rzeszy. Wynika z tego, że termin wielka rzesza oznacza tylko tę grupę ludzi, którzy ocaleją z wielkiego ucisku, natomiast drugie owce – odnosi się do tych, którzy zmarli przed wielkim uciskiem i zostaną przywróceni do życia.
  5. ↑ Z angielskiego little flock, które jest tłumaczeniem greckiego μικρον ποιμνιον.
  6. ↑ Z angielskiego declare righteous, które jest tłumaczeniem greckiego δικαιόω. Zostają uznani za prawych na mocy Bożej decyzji (Rzymian 8:33, 34). Muszą również okazywać wiarę w Jezusa Chrystusa (Rzymian 5:1, 2; 8–11). Bóg uznaje ich za całkowicie prawych, odpuszczając i zakrywając wszystkie ich dotychczasowe grzechy (Rz 4:6–8; 8:1, 2; Heb 10:12, 14).
  7. ↑ Z angielskiego born again, które jest tłumaczeniem greckiego γεννηθη ανωθεν. Według przypisu w New World Translation of the Holy Scriptures – With References fraza grecka dosłownie znaczy: should be generated from above.
  8. ↑ Z angielskiego of adoption as sons, które jest tłumaczeniem greckiego υιοθεσιας.
  9. ↑ „Przyjście” to nie to samo, co „obecność” (Obecność); Niewidzialne przyjście oznacza osąd dokonany przez Jezusa, który nastąpi podczas „wielkiego ucisku” (Czym jest przyjście Chrystusa?).
  10. ↑ Świadkowie Jehowy w stosunku do religii i związków wyznaniowych, które uważają się za chrześcijan, używają terminu nominalne chrześcijaństwo (z angielskiego Christendom).
  11. ↑ Pod każdym względem — fizycznym, umysłowym, moralnym i duchowym — będą odpowiadać miernikom Bożym.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Odpowiedzi na pytania biblijne. Życie i śmierć [online], jw.org.
  2. ↑ Watchtower, Dlaczego ludzie umierają? [online], jw.org [dostęp 2014-09-07].
  3. ↑ Watchtower, Czym jest dusza? [online], jw.org.
  4. ↑ Watchtower, Doświadczenia z pogranicza życia i śmierci — czego nie oznaczają? [online], jw.org [dostęp 2014-09-07].
  5. ↑ Watchtower, Co się dzieje po śmierci? [online], jw.org [dostęp 2014-09-07].
  6. ↑ Śmierć, [w:] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, wyd. 2, Towarzystwo Strażnica, 2001, s. 334–340, ISBN 83-86930-47-0.
  7. ↑ Watchtower, Jak pokonać strach przed śmiercią? [online], jw.org [dostęp 2016-08-11].
  8. ↑ Co się z nami dzieje po śmierci?, [w:] Już zawsze ciesz się życiem! — interaktywny kurs biblijny, Towarzystwo Strażnica, 2021, s. 119.
  9. ↑ Watchtower, Czy Biblia uczy o reinkarnacji? [online], jw.org [dostęp 2016-10-06].
  10. ↑ Czyściec, [w:] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, wyd. 2, Towarzystwo Strażnica, 2001, s. 66–68, ISBN 83-86930-47-0.
  11. ↑ Watchtower, Czy Biblia wspomina o czyśćcu? [online], jw.org [dostęp 2017-09-14].
  12. ↑ Watchtower, Czym jest Szeol i Hades? [online], jw.org, 2005 [dostęp 2012-05-24].
  13. ↑ Watchtower, Czy piekło to naprawdę miejsce cierpień? [online], jw.org.
  14. ↑ Watchtower, Kto idzie do piekła? [online], jw.org [dostęp 2016-08-11].
  15. ↑ Watchtower, Czy piekło to miejsce wiecznych mąk? [online], jw.org [dostęp 2014-09-07].
  16. ↑ „Szeol”, „Hades” — powszechny grób ludzkości, [w:] Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata, Towarzystwo Strażnica, 1997, s. 1645, ISBN 83-86930-10-1.
  17. ↑ Grób, [w:] Watchtower, Słowniczek pojęć, Towarzystwo Strażnica, 2020.
  18. ↑ Zmartwychwstanie, [w:] Watchtower, Słowniczek pojęć, Towarzystwo Strażnica, 2020.
  19. ↑ Watchtower, Czym jest zmartwychwstanie? [online], jw.org [dostęp 2014-09-07].
  20. ↑ Grobowiec pamięci, [w:] Watchtower, Słowniczek pojęć, Towarzystwo Strażnica, 2020.
  21. ↑ Watchtower, Niezawodna nadzieja dla naszych bliskich, którzy umarli [online], jw.org, 2005 [dostęp 2012-05-24].
  22. ↑ ‛Śmierć ma zostać unicestwiona’, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CIX, Watch Tower Bible and Tract Society, 1 lipca 1998, 22, akapit 16, 17, ISSN 1234-1150.
  23. ↑ Twoi bliscy mogą znowu żyć!, [w:] Już zawsze ciesz się życiem! — interaktywny kurs biblijny, Towarzystwo Strażnica, 2021, s. 123.
  24. ↑ Czy twoje imię jest w „księdze życia”?, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Watch Tower Bible and Tract Society, wrzesień 2022, s. 14.
  25. ↑ Dodatki do Chrześcijańskich Pism Greckich w Przekładzie Nowego Świata, Watch Tower Bible and Tract Society, 1994, s. 422.
  26. ↑ Gehenna, [w:] Watchtower, Słowniczek pojęć, Towarzystwo Strażnica, 2020.
  27. ↑ „Pierwsze zmartwychwstanie” już się odbywa!, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXVIII, Watch Tower Bible and Tract Society, 1 stycznia 2007, s. 25–30.
  28. ↑ Ziemia, [w:] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, wyd. 2, Towarzystwo Strażnica, 2001, s. 411–415, ISBN 83-86930-47-0.
  29. ↑ Watchtower, Czy ten świat się kończy? Czym jest apokalipsa? [online], jw.org.
  30. ↑ Watchtower, Czym jest niebo? [online], jw.org [dostęp 2016-09-19].
  31. ↑ Kto idzie do nieba? [online], jw.org [dostęp 2017-01-05].
  32. ↑ Pytania czytelników, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXV, Watch Tower Bible and Tract Society, 1 września 2004, s. 30, 31.
  33. ↑ Poczytani za godnych otrzymania Królestwa, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXIX, Watch Tower Bible and Tract Society, 15 stycznia 2008, s. 20–24.
  34. ↑ Co pomoże ci zrozumieć Biblię?, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXVII, Watch Tower Bible and Tract Society, 1 kwietnia 2006, s. 5, 6.
  35. ↑ Ciekawe myśli z Listu do Rzymian, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXIX, Watch Tower Bible and Tract Society, 15 czerwca 2008, s. 29, 30.
  36. ↑ Co dla ciebie oznacza obecność Chrystusa?, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXIX, Watch Tower Bible and Tract Society, 15 lutego 2008, 21, akapit 2, 3.
  37. ↑ Słowniczek biblijny: Dni ostatnie, [w:] Watchtower, Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata, Towarzystwo Strażnica, 2018, s. 1758.
  38. ↑ Watchtower, Zakończenie systemu rzeczy, Towarzystwo Strażnica, 2020.
  39. ↑ O „końcu świata”, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXX, Watch Tower Bible and Tract Society, 1 maja 2009, s. 17.
  40. ↑ Watchtower, „Koniec” — co oznacza?, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Towarzystwo Strażnica, maj 2015, s. 3–5.
  41. ↑ Watchtower, Kiedy będzie koniec świata? [online], jw.org.
  42. ↑ Watchtower, Czym jest znak „dni ostatnich”, czyli „czasu końca”? [online], jw.org [dostęp 2016-08-22].
  43. ↑ „Czas wyznaczony” jest bliski, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXX, Watch Tower Bible and Tract Society, 1 grudnia 2009, s. 8.
  44. ↑ Watchtower, Czy Biblia zapowiedziała, jacy ludzie mieli żyć w naszych czasach? [online], jw.org.
  45. ↑ Watchtower, Zmiany na świecie widoczne od roku 1914 [online], jw.org.
  46. ↑ Watchtower, Wielkie trzęsienia ziemi — co zapowiadała Biblia? [online], jw.org.
  47. ↑ Czego nas uczy Biblia?, Watch Tower Bible and Tract Society, 2018, s. 221.
  48. ↑ Watchtower, Co wyobraża siedmiogłowa bestia z 13 rozdziału Księgi Objawienia? [online], jw.org.
  49. ↑ Księga Objawienia — co zapowiada dla wrogów Boga, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Watch Tower Bible and Tract Society, maj 2022, s. 8.
  50. ↑ a b c d e f Watchtower, Czym jest wielki ucisk? [online], jw.org [dostęp 2016-12-15].
  51. ↑ a b c d e f g h i Królestwo Boże usuwa swoich wrogów, [w:] Królestwo Boże panuje!, Watch Tower Bible and Tract Society, 2014, s. 222–230.
  52. ↑ Wielki ucisk, [w:] Watchtower, Słowniczek pojęć, Towarzystwo Strażnica, 2020.
  53. ↑ a b c d e Jak skończy się ten świat, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXXIII, Watch Tower Bible and Tract Society, wrzesień 2012, s. 3–7.
  54. ↑ ‛Stójcie niewzruszenie i oglądajcie wybawienie, które zgotuje Jehowa’, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXVIII, Watch Tower Bible and Tract Society, 15 grudnia 2007, 16, akapity 2, 3.
  55. ↑ Watchtower, Jakie znaczenie mają w Biblii liczby? Czy numerologia ma podstawy biblijne? [online], jw.org.
  56. ↑ Watchtower, Czym jest „Babilon Wielki”? [online], jw.org, 2005 [dostęp 2012-05-24].
  57. ↑ Watchtower, „Sprawię, że przestaniesz uprawiać prostytucję”, [w:] Czyste wielbienie Jehowy — nareszcie przywrócone! [online], s. 162–170.
  58. ↑ Czym jest „Babilon Wielki”?, [w:] Już zawsze ciesz się życiem! — interaktywny kurs biblijny [online], 2021.
  59. ↑ Watchtower, Czym jest przyjście Chrystusa [online], jw.org.
  60. ↑ „Wystąpię przeciw tobie, Gogu”, [w:] Watchtower, Czyste wielbienie Jehowy — nareszcie przywrócone!, Towarzystwo Strażnica, 2019, s. 181.
  61. ↑ „Zapłonę wielką złością”, [w:] Watchtower, Czyste wielbienie Jehowy — nareszcie przywrócone!, Towarzystwo Strażnica, 2019, s. 189.
  62. ↑ Czym jest Armagedon? [online], jw.org [dostęp 2015-11-14].
  63. ↑ Czego nas uczy Biblia?, Watch Tower Bible and Tract Society, 2018, s. 88.
  64. ↑ Armagedon, [w:] Watchtower, Słowniczek pojęć, Towarzystwo Strażnica, 2020.
  65. ↑ Kiedy nadejdzie Królestwo Boże?, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXIX, Watch Tower Bible and Tract Society, 1 stycznia 2008, s. 7, 8.
  66. ↑ Watchtower, Czym jest przyjście Chrystusa? [online], jw.org [dostęp 2015-10-08].
  67. ↑ Obecność, [w:] Watchtower, Słowniczek pojęć, Towarzystwo Strażnica, 2020.
  68. ↑ Watchtower, Rok 1914 — szczególna data w świetle proroctw biblijnych [online], jw.org, 2005 [dostęp 2012-05-24].
  69. ↑ Watchtower, Co chronologia biblijna mówi o roku 1914? [online], jw.org [dostęp 2016-08-11].
  70. ↑ Watchtower, Królestwo Boże zaczęło panować w roku 1914 [online], jw.org.
  71. ↑ Co dla ciebie oznacza obecność Chrystusa, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXIX, Watch Tower Bible and Tract Society, 15 lutego 2008, 21, akapit 3.
  72. ↑ Ciekawe myśli z listów do Tesaloniczan i do Tymoteusza, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXIX, Watch Tower Bible and Tract Society, 15 września 2008, s. 30.
  73. ↑ Co dla ciebie oznacza nadzieja zmartwychwstania?, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXVI, Watch Tower Bible and Tract Society, 1 maja 2005, 19, akapit 6.
  74. ↑ Uznani za godnych poprowadzenia do źródeł wód życia, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXIX, Watch Tower Bible and Tract Society, 15 stycznia 2008, 28, akapit 16.
  75. ↑ ‛Prowadzenie wielu do prawości’, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Watch Tower Bible and Tract Society, wrzesień 2022, s. 20.
  76. ↑ Zamierzenie Boże co do ziemi wkrótce się urzeczywistni, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXVII, Watch Tower Bible and Tract Society, 15 maja 2006, s. 6.
  77. ↑ Dzień Sądu, [w:] Watchtower, Słowniczek pojęć, Towarzystwo Strażnica, 2020.
  78. ↑ „Oddaj cześć Bogu” [Ostateczna próba], [w:] Watchtower, Czyste wielbienie Jehowy — nareszcie przywrócone!, Towarzystwo Strażnica, 2019, s. 230.
  79. ↑ a b Księga Objawienia — co wyjawia o twojej przyszłości, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Watch Tower Bible and Tract Society, maj 2022, s. 15.
  80. ↑ Watchtower, Dzień Sądu – co oznacza? [online], jw.org, 2005 [dostęp 2012-05-24].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Eschatologia_Świadków_Jehowy&oldid=75223300”