Erwin Sówka
Erwin Sówka (ur. 18 czerwca 1936 w Giszowcu, zm. 21 stycznia 2021[1]) – polski malarz zaliczany do prymitywistów, emerytowany górnik kopalni węgla kamiennego Wieczorek w Janowie, był ostatnim żyjącym twórcą Grupy Janowskiej (gdy z grupy odszedł Teofil Ociepka, wyznaczył go na swojego następcę jako poważnie podchodzącego do okultyzmu, mistyki i śląskiego genius loci).
 Erwin Sówka (2018) | |
| Data i miejsce urodzenia |
18 czerwca 1936 |
|---|---|
| Data śmierci |
21 stycznia 2021 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie górniczej w Giszowcu. W wieku 16 lat podjął pracę w elektrowni Jerzy przy kopalni Giesche i już wtedy namalował swój pierwszy obraz. W krótkim czasie podjął pracę jako górnik w kopalni Giesche, gdzie pracował razem z Ewaldem Gawlikiem. Na emeryturę przeszedł w 1986.
W swojej twórczości nawiązywał do mitów górniczych i kultury starożytnego wschodu. Przedstawiał głównie akty kobiece na tle Nikiszowca, domów z wielkiej płyty, ogródków działkowych, górników i ich mieszkań.
Osiągnął światowy rozgłos. Jego prace prezentowane były w kraju i za granicą m.in. we Francji, Włoszech, i Chorwacji, a odnaleźć je można w zbiorach m.in.: Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Galerii „Barwy Śląska” oraz w wielu polskich i zagranicznych kolekcjach prywatnych. Posiada biogram w Światowej Encyklopedii Sztuki Naiwnej. O jego twórczości powstało kilka filmów dokumentalnych (m.in. Sówka Erwin Adama Sikory z 2005), a Lech Majewski nakręcił pełnometrażową opowieść o malarzu i Grupie Janowskiej pt. Angelus (2001).
W 2012 został laureatem Cegły Janoscha, nagrody przyznawanej przez katowicką redakcję Gazety Wyborczej za zasługi w zachowywaniu kulturowej tożsamości Górnego Śląska i rozsławianiu regionu. W 2013 odznaczony Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego[2]. W 2017 otrzymał srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[3].
W 2014 wystąpił w teledysku grupy Pilar – w utworze Świt zagrał samego siebie.
Mieszkał w Katowicach w dzielnicy Zawodzie. Zmarł w wieku 84 lat[1]. Pogrzeb Erwina Sówki, w którym uczestniczył m.in. premier Mateusz Morawiecki odbył się 25 stycznia 2021. Po nabożeństwie w kościele św. Anny na Nikiszowcu został pochowany na tamtejszym na cmentarzu parafialnym[4].
Upamiętnienie
edytuj- 26 listopada 2020 r. Erwinowi Sówce został przyznany dyplom "Honorowego Świadka Koronnego Polskiej Kultury". Wyróżnienie wręczono 27 maja 2021 r. podczas pośmiertnego wernisażu w Salonie Hoffman przy Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Kultury w Bydgoszczy rodzinie [5].
- Na bocznej ścianie 4-piętrowego bloku, przy ulicy 1 Maja 162a-d w katowickiej dzielnicy Zawodzie powstał mural ku pamięci Erwina Sówki. Oficjalne odsłonięcie nastąpiło w sobotę 25 czerwca 2022 r. Mural powstał w ramach inicjatywy lokalnej, a wykonali go Raspazjan Jan i Karol Kobryń. Uroczyste odsłonięcie muralu odbyło się z udziałem władz miasta. [6].
Wybrane prace
edytuj- Barbara na Karmerze
- Dwie żony
- Echo
- Eros
- Inana
- Kali
- Nikisz
- Nikisz (2)
- Pokolenia
- Trzy róże Nikiszu
- Tryptyk śląski
- W ogrodzie
- Narodziny uczuć
- Życie wewnętrzne
Wystawy
edytuj| rodzaj wystawy | rok | miasto | miejsce | tytuł i uwagi |
|---|---|---|---|---|
| Indywidualna | 1979 | Katowice | X Ogólnopolskie Seminarium Nauk Politycznych, Uniwersytet Śląski | Malarstwo Erwina Sówki |
| Indywidualna | 1980 | Kraków | Galeria Piwnicy pod Baranami | Erwin Sówka. Malarstwo |
| Indywidualna | 1985 | Sosnowiec | Klub Twórczości Artystycznej „Impuls” Sosnowieckiej Spółdzielni Mieszkaniowej | Erwin Sówka. Malarstwo |
| Indywidualna | 1985 | Kraków | Galeria „Pisma Literacko-Artystycznego” | Erwin Sówka. Tantryczne fascynacje |
| Indywidualna | 1986 | Katowice | Galeria „Semafor”, Muzeum Śląskie | Erwin Sówka |
| Indywidualna | 1992 | Warszawa | Państwowe Muzeum Etnograficzne | Erwin Sówka – od okultyzmu do księgi Genesis… |
| Indywidualna | 1992 | Kraków | Uniwersytet Jagielloński | Erwin Sówka – Mistycyzm i tantryzm |
| Indywidualna | 2001 | Katowice | Muzeum Śląskie | Od okultyzmu do Hare Kryszna – Jubileusz 45-lecia pracy twórczej |
| Indywidualna | 2004 | Rybnik | Galeria Klubu Energetyka | Wystawa prac Erwina Sówki |
| Indywidualna | 2005 | Katowice | Galeria Sztuki Pogranicza – Muzeum Śląskie | Bogini- Kochanka – Demon. Kobieta w malarstwie E. Sówki |
| Indywidualna | 2008 | Katowice | Galeria ASP Rondo Sztuki | Dusza Ziemi |
| Indywidualna | 2008 | Płock | Galeria Oto Ja | Z Ziemi do Nieba |
| Indywidualna | 2010 | Bydgoszcz | Galeria Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej WOKiS | Mistrz i Uczeń |
| Indywidualna | 2010 | Katowice | Miejski Dom Kultury Katowice-Zawodzie | Wystawa prac Erwina Sówki |
| Indywidualna | 2011 | Płock | Spichlerz – Muzeum Mazowieckie | Erwin Sówka, czyli widzieć więcej |
| Indywidualna | 2011 | Gliwice | Muzeum w Gliwicach | Kopalnia kolorów |
| Indywidualna | 2012 | Katowice | Muzeum Śląskie | Sztukmistrz. E. Sówka retrospektywnie |
| Indywidualna | 2014 | Olsztyn | BWA Galeria Sztuki | Sztukmistrz ze Śląska |
| Indywidualna | 2015 | Katowice | Walcownia Cynku – Katowice-Szopienice | Erwin Sówka, czyli o znakach na niebie i ziemi |
| Indywidualna | 2020 | Racibórz | Muzeum w Raciborzu | Malarstwo Erwina Sówki |
| Indywidualna | 2021 | Bydgoszcz | Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy | „Wizjoner (Cykl wystaw jubileuszowych)” |
| Indywidualna | 2021 | Płock | Płocka Galeria Sztuki | „Powyżej Saturna (Cykl wystaw jubileuszowych)” |
| Indywidualna | 2021 | Zamość | BWA - Galeria Zamojska | „W labiryncie znaczeń (Cykl wystaw jubileuszowych)” |
| rodzaj wystawy | rok | miasto | miejsce | tytuł i uwagi |
|---|---|---|---|---|
| Zbiorowa | 1973 | Rzym, Włochy | Galeria La Feluca | I naifs delia Polonia |
| Zbiorowa | 1974 | Szczecin | Zamek Książąt Pomorskich | I Triennale Plastyki Nieprofesjonalnej |
| Zbiorowa | 1974 | Kraków | Pałac pod Baranami | I Triennale Plastyki Nieprofesjonalnej |
| Zbiorowa | 1977 | Zagrzeb, Jugosławia | Galerija Primitivne umjetnosti | Medunarodni susret naivne umjetnosti Naivi ‘77 |
| Zbiorowa | 1979 | Katowice | Galeria Uniwersytecka, Muzeum Uniwersytetu Śląskiego | Dziecko w malarstwie nieprofesjonalnym |
| Zbiorowa | 1982 | Nowy Sącz | Muzeum Okręgowe | W kręgu Teofila Ociepki |
| Zbiorowa | 198. | Zabrze | Muzeum Regionalne | Wizjonerzy w polskiej sztuce nieprofesjonalnej |
| Zbiorowa | 1985 | Radom | Muzeum im. Jacka Malczewskiego | Talent, pasja, intuicja |
| Zbiorowa | 1986 | Katowice | Galeria „P” Muzeum Śląskiego | Talent, pasja, intuicja |
| Zbiorowa | 1988 | Włocławek | Muzeum Etnograficzne | Alchemiczny krąg Teofila Ociepki |
| Zbiorowa | 1991 | Katowice | Muzeum Śląskie | Bóg, diabeł, demony..., czyli antropologia dobra i zła w polskiej sztuce nieprofesjonalnej |
| Zbiorowa | 1991 | Warszawa | Państwowe Muzeum Etnograficzne | Bóg, diabeł, demony..., czyli antropologia dobra i zła w polskiej sztuce nieprofesjonalnej |
| Zbiorowa | 1992 | Rouen, Francja | ... | III Światowy Festiwal Sztuki „Art Dechirure” – Sztuka i rozdarcie |
| Zbiorowa | 2003 | Sztokholm, Szwecja | Instytut Polski | Malarze metafizycy z Janowa na Śląsku |
| Zbiorowa | 2003 | Düsseldorf, Niemcy | Instytut Polski | Sówka, Ociepka, Wróbel – mistrzowie dnia siódmego |
| Zbiorowa | 2003 | Katowice | Biuro Wystaw Artystycznych | Katowicki Underground Artystyczny po 1953 roku |
| Zbiorowa | 2004 | Katowice | Muzeum Śląskie | Malarze metafizycy z Janowa. Od Teofila Ociepki do Erwina Sówki |
| Zbiorowa | 2004 | Rapperswil, Szwajcaria | Muzeum Polskie | Silesia Viva |
| Zbiorowa | 2005 | Radom, Warszawa, Nowy Sącz, Krynica-Zdrój | Muzeum im. Jacka Malczewskiego, Państwowe Muzeum Etnograficzne, Galeria Dawna Synagoga, Muzeum Nikifora | Talent, pasja, intuicja II (cykl wystawowy) |
| Zbiorowa | 2006 | Nakło Śląskie | Zamek | Wystawa inauguracyjna sztuki intuicyjnej |
| Zbiorowa | 2006 | Katowice | Galeria Sztuki Pogranicza - Muzeum Śląskie | 60 lat Grupy Janowskiej |
| Zbiorowa | 2007 | Dortmund, Niemcy | Westfälisches Industriemuseum | Silesia viva. Śląskie malarstwo naiwne ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Zabrzu |
Przypisy
edytuj- ↑ a b Zmarł wybitny malarz prymitywista Erwin Sówka. onet.pl. [dostęp 2021-01-21]. (pol.).
- ↑ Wyróżnienie dla Erwina Sówki. insilesia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-14)]. insilesia.pl (pol.) [dostęp 2017-05-22].
- ↑ Odznaczenia dla zasłużonych dla kultury w Muzeum Śląskim. Muzeum Śląskie, 2017. [dostęp 2018-12-08].
- ↑ Pogrzeb Erwina Sówki w Katowicach. www.dziennikzachodni.pl. [dostęp 2021-01-25]. (pol.).
- ↑ Wystawa i wręczenie honorowego dyplomu w Bydgoszczy. kpck.pl. [dostęp 2021-05-31]. (pol.).
- ↑ Mural z Wizerunkiem Erwina Sówki. tvs.pl, 2022-06-28. [dostęp 2022-06-28].
Bibliografia
edytuj- Seweryn Aleksander Wisłocki: Mit, magia, manipulacja i orbis interior: śląska sztuka nieelitarna. Katowice: Wydawnictwo Naukowe ŚLĄSK, 2008, s. 32–34. ISBN 978-83-7164-562-4.
- Informacje o Erwinie Sówce
- Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 145. ISBN 978-83-87727-68-0.
- Leszek Jodliński: Sztukmistrz. Erwin Sówka - retrospektywa. Katowice: Muzeum Śląskie, 2012, s. 192. ISBN 978-83-62593-34-7.