Edmund Nowicki
Edmund Nowicki (ur. 13 września 1900 w Trzemesznie, zm. 10 marca 1971 w Warszawie) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor prawa kanonicznego, administrator apostolski w Gorzowie Wielkopolskim w latach 1945–1951, biskup koadiutor diecezji gdańskiej w latach 1951–1964, biskup diecezjalny gdański w latach 1964–1971.
 Edmund Nowicki (przed 1966) | |||
| |||
| Kraj działania | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
13 września 1900 | ||
| Data i miejsce śmierci |
10 marca 1971 | ||
| Miejsce pochówku | |||
| Biskup diecezjalny gdański | |||
| Okres sprawowania |
1964–1971 | ||
| Biskup koadiutor gdański | |||
| Okres sprawowania |
1951–1964 | ||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Prezbiterat |
15 marca 1924 | ||
| Nominacja biskupia |
26 kwietnia 1951 | ||
| Sakra biskupia |
21 września 1954 | ||
| Data konsekracji |
21 września 1954 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Poznań | ||||||
| Miejsce | |||||||
| Konsekrator | |||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||
| |||||||
Życiorys
edytujDzieciństwo i lata młodzieńcze
edytujUrodził się w Trzemesznie, w rodzinie właściciela browaru. Po ukończeniu Gimnazjum w Trzemesznie rozpoczął studia teologiczne w seminariach w Gnieźnie i w Poznaniu (w tamtym czasie na mocy unii personalnej łączącej archidiecezje poznańską i gnieźnieńską alumni archidiecezji poznańskiej studiowali pierwsze dwa lata w Gnieźnie).
Kapłaństwo
edytujŚwięcenia kapłańskie otrzymał w katedrze gnieźnieńskiej 15 marca 1924 z rąk kardynała Edmunda Dalbora. Jego pierwszą placówką duszpasterską była parafia przy kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Poznaniu, w której pracował od 1 kwietnia 1924 do 30 czerwca 1927. W 1927 został wysłany na studia prawa kanonicznego na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Ukończył je w 1929, uzyskując stopień doktora prawa kanonicznego. Następnie w latach 1929–1930 odbył aplikanturę w Kongregacji Soboru ds. Duchowieństwa i Trybunale Świętej Roty Rzymskiej.
Po powrocie do Polski, od 1 lipca 1930 zajmował stanowiska notariusza, referenta kurii arcybiskupiej, adwokata, a następnie wiceoficjała Metropolitarnego Sądu Duchownego w Poznaniu. Obowiązki te pełnił do 2 października 1939. Do wybuchu II wojny światowej pracował jako prefekt w Państwowej Szkole Budownictwa, Wyższej Szkole Budowy Maszyn oraz Wyższej Szkole Ogrodnictwa w Poznaniu. Aktywnie uczestniczył w działalności duszpasterstwa akademickiego. Już w okresie międzywojennym był autorem kilkunastu publikacji z zakresu prowadzenia duszpasterstwa, prawa kanonicznego i administracyjnego. Od 1938 aż do 1964 był członkiem Rady Nadzorczej Drukarni i Księgarni św. Wojciecha w Poznaniu.
3 października 1939 został aresztowany przez władze hitlerowskie i osadzony w więzieniu w Poznaniu, z którego 9 listopada 1939 internowano go do klasztoru bernardynów w Kazimierzu Biskupim. Po kilkumiesięcznym odosobnieniu ponownie został osadzony w Poznaniu, a 4 maja 1940 został więźniem obozu w Dachau. W sierpniu tego roku przeniesiono go do Gusen, a w grudniu 1940 ponownie stał się więźniem Dachau. W lutym 1941 został zwolniony z obozu pod warunkiem porzucenia kapłaństwa. Warunku nie dopełnił.
Administrator apostolski kamieński, lubuski i prałatury pilskiej
edytujPo zakończeniu wojny w 1945 wrócił do pracy w kurii poznańskiej, gdzie oficjalnie zajmował stanowisko kanclerza. Powojenny problem administracji kościelnej na Ziemiach Odzyskanych skłonił kardynała Augusta Hlonda do udzielenia polskim kapłanom jurysdykcji nad Ziemiami Zachodnimi i Północnymi. 15 sierpnia 1945 Edmund Nowicki został mianowany administratorem kamieńskim, lubuskim i prałatury pilskiej oraz podniesiony do godności infułata. Od podstaw zorganizował kurię (1946) i sąd duchowny (1950) w Gorzowie Wielkopolskim, a także diecezjalny Caritas. Erygował wiele parafii, nadzorował odbudowę zniszczonych kościołów. W 1946 powołał Niższe Seminarium Duchowne w Gorzowie Wielkopolskim oraz Konwikt Biskupi we Wschowie, podniesiony w 1946 do rangi niższego seminarium duchownego. Z jego inicjatywy w 1947 powstało Niższe Seminarium Duchowne w Słupsku oraz Wyższe Seminarium Duchowne w Gorzowie Wielkopolskim. 26 stycznia 1951 w związku z „likwidacją stanu tymczasowości w administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich”, jak motywowała swoją decyzję strona państwowa, musiał opuścić administrację gorzowską. Powrócił do Poznania, gdzie zajął się pracą w kurii, sądzie duchownym oraz seminarium.
Biskup gdański
edytuj
26 kwietnia 1951 został mianowany biskupem koadiutorem sedi datus diecezji gdańskiej ze stolicą tytularną Hadriane. Święcenia biskupie otrzymał 21 września 1954 w pałacu arcybiskupim w Poznaniu. Udzielił mu ich Walenty Dymek, arcybiskup metropolita poznański, w asyście Franciszka Jedwabskiego, biskupa pomocniczego poznańskiego, i Lucjana Bernackiego, biskupa pomocniczego gnieźnieńskiego. Jako dewizę biskupią przyjął słowa „Finis legis Christus” (Ostatecznym prawem Chrystus)[1].
Polski październik 1956 pozwolił na jego przyjazd do Gdańska. 8 grudnia 1956 przejął diecezję gdańską jako biskup koadiutor przebywającego na emigracji biskupa diecezjalnego gdańskiego Carla Marii Spletta. Od 1 grudnia 1956 był biskupem tytularnym Thuggi. Ingres do katedry Trójcy Świętej w Gdańsku-Oliwie odbył 25 grudnia 1956. Po śmierci biskupa Spletta bullą z 7 marca 1964 został mianowany biskupem diecezjalnym diecezji gdańskiej. Stało się tak, pomimo że kapituła diecezji gdańskiej (funkcjonująca na emigracji w RFN) podtrzymała trwającą fikcję prawną, wybierając wikariusza kapitulnego diecezji, jednakże papież Paweł VI nie uznał jej decyzji za wiążącą[2]. Biskup Nowicki był twórcą struktur diecezjalnych, najważniejszych instytucji diecezji gdańskiej. Rozbudował wydziały kurii, komisje diecezjalne, dokonał reorganizacji sieci dekanalnej diecezji. 27 października 1957 erygował Biskupie Seminarium Duchowne w Gdańsku-Oliwie.
Brał udział w obradach wszystkich czterech sesji soboru watykańskiego II[3].
Zmarł 10 marca 1971 w wyniku powikłań pooperacyjnych w szpitalu na ul. Płockiej w Warszawie. Został pochowany w krypcie biskupów gdańskich w katedrze oliwskiej.
Przypisy
edytuj- ↑ A. Suwart. Za wszystko dziękuję Bogu. „Przewodnik Katolicki”. 04/2009. ISSN 0137-8384. [dostęp 2014-10-07].
- ↑ Z. Zieliński, Papiestwo i papieże dwóch ostatnich wieków, Poznań 2007, s. 505.
- ↑ B. Bejze: Sobór Watykański II. W: Z. Pawlak (red.): Katolicyzm A-Z. Wyd. III. Łódź: 1989, s. 419. ISBN 83-850-22-03-1.
Bibliografia
edytuj- Bogdanowicz S., Edmund Nowicki. Biskup Gdański, Gdańsk 1998.
Linki zewnętrzne
edytuj- Nota biograficzna Edmunda Nowickiego na stronie archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. [dostęp 2018-11-18].
- Nota biograficzna Edmunda Nowickiego w Encyklopedii Gdańska. [dostęp 2023-01-28].
- Nota biograficzna Edmunda Nowickiego w Multimedialnej Encyklopedii Gorzowa Wielkopolskiego. [dostęp 2020-04-28].
- Nota biograficzna Edmunda Nowickiego w Internetowym Polskim Słowniku Biograficznym. [dostęp 2022-02-19].
- Edmund Nowicki [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2010-11-26] (ang.).