Dom Żołnierza w Toruniu
Dom Żołnierza w Toruniu – dawna placówka kulturalno-rozrywkowa w stylu modernistycznym, znajdująca się przy ul. Warszawskiej 11 w Toruniu[1][2]. Został zaprojektowany przez majora Leopolda Jarosławskiego[3].
 Budynek widziany od strony północnej w 2019 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Warszawska 11 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Ukończenie budowy |
1933 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°00′42″N 18°36′53″E/53,011667 18,614722
| |
Budynek powstawał etapami[4], jego urządzanie rozpoczęto jesienią 1923 roku[5]. W latach 20. XX wieku w dawnym magazynie wojskowym urządzono teatr. W następnych latach wojsko dokupiło aparaturę kinową[4]. 31 maja 1930 roku powstał Komitet Organizacyjny Dom Żołnierza. Jego prezesem został Włodzimierz Maxymowicz-Raczyński[6]. W tym samym roku rozpoczęto gruntowną przebudowę i rozbudowę dawnego magazynu wojskowego pod Dom Żołnierza[7][4]. W rozbudowanym budynku miały znaleźć się dodatkowo biblioteka i świetlica[4]. Kamień węgielny pod rozbudowany gmach poświęcił ksiądz Dziekan Sienkiewicz dnia 11 listopada 1930 roku[1][6]. Pracami kierował inżynier architekt Adam Dzięciołowski[6]. Budynek był finansowany dzięki składkom społecznym, wojsku, starostwom i magistratom z województwa pomorskiego[2]. Otwarcie Domu Żołnierza miało miejsce 19 marca[4][6] lub w kwietniu 1933 roku[2]. Dom Żołnierza w Toruniu był jednym z wielu tego typu obiektów kulturalno-rozrywkowych w Polsce międzywojennej[3].
Wewnątrz Domu Żołnierza mieściły się m.in. kino Mars (z widownią na 600 miejsc; najnowocześniejsze kino w przedwojennym Toruniu) świetlica z czytelnią, sala z bufetem i radiem[3][2][6]. Kino posiadało najnowocześniejszy w Polsce projektor. Kosztował on 46 tys. zł. Na ulicę Warszawską wychodził balkon, który w następnych latach zabudowano. Na wejściu od Woli Zamkowej znajdował się orzeł z piaskowca, stworzony przez Ignacego Zelka[4].
Po II wojnie światowej obiekt działał jako Garnizonowy Klub Oficerski. W latach 60. zmienił nazwę na Grunwald[2]. W latach 70. gmach został zmodernizowany[6].
W 2011 roku zarządzająca obiektem Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia zdecydowała się zamknąć budynek. Nowa instytucja kulturalna dla wojska powstała w mniejszym budynku przy ul. gen. Prądzyńskiego. W następnych latach przez krótki czas w budynku działała biblioteka Książnicy Kopernikańskiej, na czas remontu głównej siedziby przy ul. Słowackiego. Następnie budynek kupiła firma deweloperska Budlex, chcąc urządzić w nim biurowiec. Plany Budlexu zablokował miejski konserwator zabytków[4]. Według niepotwierdzonych pogłosek w budynku miał powstał sklep sieci Biedronka lub też gmach przejęłaby Fundacja Krystyny Jandy na rzecz Kultury[8]. W 2016 roku budynek odkupiło Województwo kujawsko-pomorskie. Po zakupie budynku Województwo przekazało gmach Kujawsko-Pomorskiemu Impresaryjnemu Teatrowi Muzycznemu w Toruniu[4].
Podczas prowadzonych wiosną 2022 roku badań archeologicznych na terenie dawnego Domu Żołnierza odnaleziono fragment XIII-wiecznego muru zewnętrznego fosy Nowego Miasta Torunia[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Pszczółkowski 2016 ↓, s. 2.
- ↑ a b c d e f Dawny Dom Żołnierza. toruntour.pl. [dostęp 2023-12-22].
- ↑ a b c Pszczółkowski 2016 ↓, s. 6.
- ↑ a b c d e f g h Tomasz Ciechoński: Kino Grunwald wczoraj i dziś. Pamiętasz? [ZDJĘCIA]. torun.wyborcza.pl, 2017-08-28. [dostęp 2023-12-22].
- ↑ Kluczwajd 2022 ↓, s. 48.
- ↑ a b c d e f Kino Grunwald – historia. teatrmuzyczny.torun.pl. [dostęp 2023-12-22].
- ↑ Pszczółkowski 2016 ↓, s. 2, 6.
- ↑ Krystian Pesta: Po 80 latach klub „Grunwald” znika z ul. Warszawskiej. pomorska.pl, 2011-07-08. [dostęp 2023-12-22].
Bibliografia
edytuj- Katarzyna Kluczwajd: Toruń tylko zaplanowany. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2022. ISBN 978-83-7729-703-2.
- Michał Pszczółkowski: Modernizm toruński : architektura międzywojennego miasta: 6-27 listopada 2015 : wystawa. Toruń: 2016. [dostęp 2023-12-22].