Deklaracja niepodległości Królestwa Polskiego (1918)
Deklaracja niepodległości Królestwa Polskiego (lub Orędzie Rady Regencyjnej do Narodu Polskiego) – akt Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego z 7 października 1918 roku, ogłaszający niepodległość Polski[1].
 Orędzie opublikowane w Monitorze Polskim | |
| Nazwa potoczna |
Deklaracja niepodległości Polski z 7 października 1918 roku |
|---|---|
| Państwo | |
| Data wydania |
7 października 1918 |
| Miejsce publikacji |
Monitor Polski, Dziennik Praw Królestwa Polskiego |
| Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych | |
W obliczu porażki państw centralnych podczas I wojny światowej, stronnictwa polityczne na ziemiach polskich rozpoczęły przygotowania do przejęcia władzy z rąk administracji niemieckiej i austriacko-węgierskiej. Starania w tym kierunku od kilku miesięcy podejmowała również Rada Regencyjna. W orędziu z 13 lutego 1918 roku w ramach protestu przeciwko postanowieniom traktatu brzeskiego z Ukraińską Republiką Ludową ogłosiła „prawo sprawowania zwierzchniej władzy państwowej opierając się na woli Narodu, wierząc, że Naród pragnie posiadać symbol swej niepodległości i około tego symbolu stanąć zamierza”[2], tworząc jednocześnie nową Radę Stanu, całkowicie powoływaną przez siebie.
Postanowienia
edytujRada Regencyjna powołując się na zbliżający się pokój, dający szansę na „ziszczenie nigdy nieprzedawnionych dążeń narodu polskiego do zupełnej niepodległości”, zadeklarowała jednocześnie opieranie się na 14 punktach Wilsona.
W celu spełnienia celu, jakim było utworzenie niepodległego państwa, zapowiedziano:
- Rozwiązanie Rady Stanu.
- Powołanie rządu, złożonego z przedstawicieli różnych warstw społecznych i ugrupowań politycznych.
- Nałożenie na nowy rząd obowiązku wypracowania demokratycznej ordynacji wyborczej do Sejmu.
- Niezwłoczne zwołanie nowowybranego Sejmu i poddanie mu przez Radę dalszego sprawowania władzy zwierzchniej.
Skutki i reakcje
edytujDeklaracja od razu stała się podstawą do wszystkich późniejszych decyzji Rady. 12 października Rada wprowadziła nowy wzór przysięgi żołnierzy, ślubujących od tego dnia „wierność Państwu Polskiemu i Radzie Regencyjnej, jako tymczasowej zastępczyni przyszłej Władzy Zwierzchniej Państwa Polskiego”[3], a 23 października, bez konsultacji z władzami okupacyjnymi, powołała nowy rząd Józefa Świeżyńskiego[4][5]. Dekretem w przedmiocie tymczasowego wykonywania władzy ustawodawczej z 15 października Rada Regencyjna do czasu zapowiedzianego zwołania Sejmu przyznała sobie prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy[6]. 18 października Generalny Gubernator Warszawski Hans Hartwig von Beseler uznał zwierzchnictwo Rady Regencyjnej nad wojskiem, a 24 października złożył na jej ręce urząd naczelnego dowódcy[5].
Deklaracja Rady spotkała się z wyrazami uznania ze strony sporej części sceny politycznej. Nie doprowadziła jednak do znaczącego wzrostu poparcia społecznego dla Rady m.in. ze względu na wcześniejsze powiązania z władzami państw centralnych[7]. Nawet powołany przez nią rząd odmówił jej posłuszeństwa. Jednocześnie państwa zachodnie za reprezentację odradzającego się państwa polskiego uznawały rezydujący w Paryżu Komitet Narodowy Polski[8].
Począwszy od dwudziestolecia międzywojennego, 7 października jest uznawany jako dzień odzyskania niepodległości głównie przez środowiska monarchistyczne[9][10], w kontrze do obchodów 11 listopada.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ MP z nr. 168 z 7 października 1918, Dz.U. z 1918 r. nr 12, poz. 23}
- ↑ Orędzie Rady Regencyjnej z 13 lutego 1918, Kazimierz Władysław Kumaniecki, Odbudowa państwowości polskiej : najważniejsze dokumenty 1912 – styczeń 1924 Warszawa – Kraków 1924 s. 112n.
- ↑ MP nr. 174 z 12 października 1918, Dz.U. z 1918 r. nr 13, poz. 26
- ↑ MP nr. 189 z 30 października 1918 r.
- ↑ a b Winnicki Z. J., Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy (1917-1918), Wektory, Wrocław 2017, s. 57.
- ↑ Dz.U. z 21 października 1918 nr 12, poz. 24
- ↑ Winnicki Z. J., Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy (1917-1918), Wektory, Wrocław 2017, s. 65–69.
- ↑ A. Czubiński, Historia Polski XX wieku, Poznań 2003, s. 86.
- ↑ Piotr Szlanta, Od kiedy Niepodległa?, Sulejówek 2019.
- ↑ Marsz Wolności i Suwerenności przeszedł przez Warszawę. Rzeczpospolita. [dostęp 2024-11-13].
Bibliografia
edytuj- Eckert M., Historia polityczna Polski lat 1918–1939, Jelenia Góra 1988.
- Winnicki Z. J., Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy (1917-1918), Wektory, Wrocław 2017.