Dawid Nowodworski
Dawid Nowodworski (ur. 1916, zm. 1943) – uciekinier z obozu zagłady w Treblince oraz autor relacji z tego obozu złożnej w podziemnym archiwum getta warszawskiego. Członek Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i dowódca jednej z grup bojowych w trakcie powstania w getcie warszawskim[1].
| Data urodzenia |
1916 |
|---|---|
| Data śmierci |
1943 |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujPochodził z warszawskiej rodziny robotniczej. Był działaczem organizacji młodzieżowej Ha-Szomer Ha-Cair. W trakcie okupcji niemieckiej, znalazł się w getcie warszawskim, gdzie mieszkał ze swoją towarzyszką życiową Rywką Szafirsztajn. W getcie, Nowodworski i Szafirsztajn prowadzili finanse gettowego Ha-Szomer Ha-Cair[2].
17 sierpnia 1942 podczas wielkiej akcji deportacyjnej w getcie warszawskim, został deportowany do obozu zagłady w Treblince, skąd zdołał uciec i wrócić do getta. 28 sierpnia 1942 spisał relację[1], która znalazła się podziemnym archiwum getta warszawskiego twrzonym przez grupę Oneg Szabat (była to pierwsza zapisana relacja uciekniera z Treblinki)[2].
Następnie wstąpił do Żydowskiej Organizacji Bojowej[1]. W trakcie powstania w getcie warszawskim, dowodził grupą Ha-Szomer Ha-Cair przy ul. Nowolipie 67. Getto opuścił 29 kwietnia 1943 i przedostał się do lasów wyszkowskich. Pod koniec czerwca lub na początku lipca 1943 został zatrzymany ze swoją grupą w drodze do Warszawy (wraz z nim zginęli: Rywka Szafirsztajn, Heniek Klajnwajs, Dorka Dembińska, Szymon Szejntal i Izrael Romanowicz)[2].
Pośmiertnie postanowieniem o odznaczeniu z dnia 19 kwietnia 1948 r., za zasługi położone w walce zbrojnej z okupantem hitlerowskim został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[3].
Relacja Nowodworskiego została opublikowana w 13. tomie pełnej edycji Archiwum Ringelbluma „Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć”[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Ewa Wiatr, Barbara Engelking, Alina Skibińska (opr.) – Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, tom 13, Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć: Pomiechówek, Chełmno nad Nerem, Treblinka (Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2013) str. 126
- ↑ a b c Anka Grupińska – Odczytanie listy (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec, 2014; ISBN 978-83-7536-734-8) str. 97-98
- ↑ M.P. z 1948 r. nr 43, poz. 192
- ↑ Ewa Wiatr, Barbara Engelking, Alina Skibińska (opr.) – Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, tom 13, Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć: Pomiechówek, Chełmno nad Nerem, Treblinka (Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2013) str. 126–129