Czerwona Dama z Paviland

Czerwona Dama z Paviland (albo Czerwona Czarownica z Paviland), ang. Red Lady of Paviland – nazwa nadana szczątkom człowieka – niemal kompletnemu (choć pozbawionemu czaszki) szkieletowi – z okresu górnego paleolitu odkrytym w wapiennej Koziej Jaskini (Goat's Cave) w kompleksie Paviland na walijskim półwyspie Gower. Odkrycia dokonał w roku 1823 angielski paleontolog, William Buckland.

Odkrywca szkieletu błędnie zidentyfikował płeć człowieka, a także – jako kreacjonista nie dopuszczając możliwości, by ludzie istnieli na tych terenach przed legendarnym biblijnym potopem – jego wiek (przypuszczał, że szczątki pochodziły z czasów starożytnego Rzymu). Fakt, że szkielet pokryty był czerwonym barwnikiem (ochrą) i ozdobiony pierścieniami oraz naszyjnikami z muszelek i kości, doprowadził odkrywcę do wniosku, że odnalazł szczątki rzymskiej prostytutki lub czarownicy^[1], co w rezultacie stało się podstawą nadania jej nazwy najpierw „Czerwonej Czarownicy” (Red Witch), a potem brzmiącej bez pejoratywnego wydźwięku „Czerwonej Damy”.

Współczesne badania nie potwierdziły wniosków Bucklanda: „Czerwona Dama” okazała się – tak jak pierwotnie^[1] zidentyfikowano – mężczyzną, młodym (nie więcej niż 21-letnim), żyjącym ok. 29 tys. lat temu^[2]. Znalezisko to jest najstarszym ceremonialnym pochówkiem w Europie (przypuszczalnie zmarły był wysoko postawioną postacią w plemiennej hierarchii), a zarazem najstarszym znaleziskiem Homo sapiens.

Podjęte na początku XXI wieku badania najnowszymi technikami pozwoliły potwierdzić hipotezę, że jadłospis zmarłego człowieka był bardziej urozmaicony, niż żyjących współcześnie z nim w Europie neandertalczyków; ok. 10-20% białka, które spożywał, pochodziło z ryb i owoców morza, a pozostała część – z mięsa zwierząt lądowych, gdy tymczasem u neandertalczyków 100% białka pochodziło z mięsa. Rezultat ten wskazuje na większe możliwości przystosowawcze człowieka niż neandertalczyka, co mogło mieć kluczowe znaczenie w przeżywalności obu gatunków w trudnych warunkach ostatniego zlodowacenia (zwanego w polskiej nomenklaturze zlodowaceniem północnopolskim).

W czasach, kiedy ekipa Bucklanda odnalazła szkielet, Walia nie miała własnego muzeum, w którym można by go było umieścić, więc trafił do muzeum w Oxfordzie. Dopiero po niemal dwustu latach od odnalezienia, wskutek akcji medialnej^[3], Walijczykom udało się w grudniu 2007 wypożyczyć na rok szkielet do muzeum w Cardiff. Poszukiwania prowadzone przez XIX i XX wiek w rejonie znaleziska Czerwonej Damy dostarczyły archeologom dalszych czterech tysięcy fragmentów krzemieni, kości i innych podobnych artefaktów obecnie wystawianych w muzeach w pobliskim Swansea i Cardiff.

Przypisy

↑ ^a ^b W pierwszym momencie Buckland prawidłowo zidentyfikował szkielet jako męski, dopiero nieco później zrewidował ten pogląd, wnioskując na podstawie przesłanek pozaanatomicznych, że ma do czynienia z kobietą, a priori uznając ją przy tym za czarownicę. Wokół szkieletu znaleziono bowiem kilkadziesiąt pręcików z kości (choć pewnie wchodziły niegdyś w skład naszyjnika, to skojarzyły się znalazcom z „czarodziejskimi różdżkami”), przedmiot w kształcie rozwidlonego języka węża i kawałek łopatki owcy (tej kości również przypisywano moc magiczną).
↑ Datowania wykonane w połowie wieku XX dawały wynik ok. 18 tys. lat p.n.e., późniejsze – ok. 23 tys., a ostatnie – ok. 27 tys. lat p.n.e. Znaczne różnice w wynikach badań są skutkiem faktu, że po odkryciu szkielet był przechowywany przez ponad sto lat w warunkach, które zniekształciły materiał pobieranych próbek; dopiero do najnowszych badań pobrano próbki, na które wpływ wieloletniego przechowywania był stosunkowo najmniejszy.
↑ Campaign to bring 'Red Lady' back to Swansea after 180 years, Wales Online

Bibliografia

Age of earliest human burial in Britain pinpointed. ox.ac.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-09)]., University of Oxford
Red Lady skeleton 29,000 years old. channel4.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-19)]., Channel 4 News
Paviland Cave and the 'Red Lady' A definitive Report, Western Academic and Specialist Press: Book Review
Brytania przed epoką lodowcową, Landscape Mysteries, Planete TV
Rocky Road: William Buckland

[przyp1-1] W pierwszym momencie Buckland prawidłowo zidentyfikował szkielet jako męski, dopiero nieco później zrewidował ten pogląd, wnioskując na podstawie przesłanek pozaanatomicznych, że ma do czynienia z kobietą, a priori uznając ją przy tym za czarownicę. Wokół szkieletu znaleziono bowiem kilkadziesiąt pręcików z kości (choć pewnie wchodziły niegdyś w skład naszyjnika, to skojarzyły się znalazcom z „czarodziejskimi różdżkami”), przedmiot w kształcie rozwidlonego języka węża i kawałek łopatki owcy (tej kości również przypisywano moc magiczną).

[2] Datowania wykonane w połowie wieku XX dawały wynik ok. 18 tys. lat p.n.e., późniejsze – ok. 23 tys., a ostatnie – ok. 27 tys. lat p.n.e. Znaczne różnice w wynikach badań są skutkiem faktu, że po odkryciu szkielet był przechowywany przez ponad sto lat w warunkach, które zniekształciły materiał pobieranych próbek; dopiero do najnowszych badań pobrano próbki, na które wpływ wieloletniego przechowywania był stosunkowo najmniejszy.

[3] Campaign to bring 'Red Lady' back to Swansea after 180 years, Wales Online

[1]

[2]

[3]