Cmentarz wojenny nr 340 – Zonia
Cmentarz wojenny nr 340 – Zonia – cmentarz z I wojny światowej znajdujący się w północnej części przysiółka Zonia miejscowości Sobolów w województwie małopolskim, w powiecie bocheńskim, w gminie Łapanów. Jest jednym z 400 zachodniogalicyjskich cmentarzy wojennych zbudowanych przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. Z tej liczby w okręgu bocheńskim cmentarzy jest 46[1].
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Sobolów (Zonia) |
| Typ cmentarza |
wojenny |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Liczba pochówków |
324 |
| Architekt | |
Położenie na mapie gminy Łapanów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bocheńskiego  | |
 49°53′45,8″N 20°22′11,6″E/49,896056 20,369889
| |
Położenie
edytujPołożony jest na wysokości ok. 390 m w przysiółku Zonia, tuż po prawej stronie drogi z Zawady przez Wolę Nieszkowską do Sobolowa. W miejscu tym przy drodze znajduje się krzyż, cmentarz jest około 20 m od drogi, na obrzeżu lasu i niewielkich pół uprawnych[2]. Po tej samej stronie drogi, około 50 m na wschód w lesie znajduje się nieczynny kamieniołom w Sobolowie[3].
Historia
edytujPochowano tutaj wspólnie na jednym cmentarzu żołnierzy armii rosyjskiej i austro-węgierskiej, którzy zginęli na okolicznych polach na początku grudnia 1914 w czasie operacji limanowsko-łapanowskiej. 7 grudnia Rosjanie obsadzili wzgórza na zachód od Stradomki w miejscowościach Sobolów, Gierczyce i Nieprześnia. Atakujące od strony Łapanowa i doliny Stradomki wojska austriackie zdobywały je przez kilka dni. Po kilkudniowych niezwykle zaciętych walkach Austriacy zdobyli pozycje rosyjskie na wzgórzach w miejscowościach Buczyna, Grabina, Stradomka, Sobolów, Chrostowa, Kamyk, Wola Nieszkowska, Nieprześnia wypierając ich z tych miejscowości. 13 grudnia Rosjanie rozpoczęli odwrót dalej na wschód[4].
Pochowano na nim 227 żołnierzy austriackich oraz 270 żołnierzy rosyjskich (198 żołnierzy znanych z nazwiska). Polegli 26 XI oraz 1-12 XII 1914 r.
Opis cmentarza
edytujJest to cmentarz zbudowany na planie prostokąta. Ogrodzenie cmentarza złożone jest częściowo z kamiennego muru, częściowo z żelaznych sztachet pomiędzy murowanymi z kamienia ciosanego dość wysokimi, masywnymi słupkami. Murek i słupki nakryte są betonowym parapetem. Wejście na cmentarz prowadzi przez murowaną bramę zamykaną metalową furtką. Głównym elementem ozdobnym jest drewniany krzyż wkomponowany w murowane ogrodzenie. Mogiły ułożone w rzędach, a na nich na betonowych cokołach zamontowano 5 rodzajów krzyży:
- duże, żeliwne i ażurowe: dwa typu austriackiego i jeden dwuramienny, prawosławny
- mniejsze, wykonane z płaskich żelaznych prętów (również austriackie i prawosławne).
Losy cmentarza
edytujPierwszego pochówku dokonali okoliczni mieszkańcy. Żołnierzy pochowano jednak płytko i w miejscach przypadkowych. Utrudniało to uprawę ziemi, a na wiosnę pojawiła się też możliwość epidemii[4]. W 1915 Austriacy przystąpili do budowy cmentarzy. Wykonali je bardzo solidnie, zakładali bowiem, że będą one miejscem pielgrzymek i uroczystości patriotycznych. Przy ekshumacji i budowie cmentarzy wykorzystywano jeńców wojennych[5]. W okresie Polski międzywojennej doceniano rangę cmentarza i był wówczas pielęgnowany przez miejscową społeczność. Po II wojnie ranga cmentarza w świadomości społeczeństwa i ówczesnych władz zmalała. Cmentarz ulegał w naturalny sposób niszczeniu. Dopiero w latach 80. zaczęła narastać świadomość potrzeby ochrony. Obecnie cmentarz jest odnowiony i pielęgnowany.
Przypisy
edytuj- ↑ Jerzy J.P. Drogomir: Polegli w Galicji Zachodniej 1914-1915 (1918). Tom 2. Tarnów: Muzeum Okręgowe w Tarnowie, 2002. ISBN 83-85988-57-2.
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna. [dostęp 2013-10-10].
- ↑ Grzegorz Rettinger, Beskidy Zachodnie i Pogórze. Przewodnik wspinaczkowy, Kraków: wspinanie.pl, 2019, ISBN 978-83-947825-2-8.
- ↑ a b Cmentarze I wojny. [dostęp 2010-11-18].
- ↑ Ogólnopolska komputerowa baza cmentarzy wojennych. [dostęp 2013-10-22].
Bibliografia
edytuj- Oktawian Duda Cmentarze I Wojny Światowej w Galicji Zachodniej 1914-1918, Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, Warszawa 1995, ISBN 83-85548-33-5.
- Roman Frodyma Galicyjskie Cmentarze wojenne t. III Brzesko-Bochnia-Limanowa (Okręgi VIII-XI), Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 1998, ISBN 83-85557-52-0.