Centralny Związek Spółdzielczy

Centralny Związek Spółdzielczy – polska regulacja prawna z 1948 r. w zakresie spóldzielczości, mająca na celu rozwój spółdzielczości, a w szczególności inicjowanie, rozpowszechnianie i doskonalenie pracy spółdzielni.

Zakres działania Związku

Do zakresu działania Związku należało:

• reprezentowanie polskiego ruchu spółdzielczego w kraju i wobec zagranicy,
• wykonywanie funkcji, przewidzianych dla naczelnych organów spółdzielczości w przepisach o planowej gospodarce narodowej i innych ustawach,
• powoływanie, wydawanie oświadczeń o celowości, zatwierdzanie statutów i ich zmian, nadzorowanie oraz rozwiązywanie central spółdzielni,
• ustalanie wytycznych i. koordynowanie prac central spółdzielni i spółdzielczo-państwowych w zakresie działalności rewizyjnej, organizacyjnej, szkoleniowej i propagandowej,
• prowadzenie rewizji central spółdzielni i rewizji sprawdzającej spółdzielni oraz rewizji central spółdzielczo-państwowych,
• prowadzenie działalności społeczno-wychowawczej i czuwanie nad szkoleniem pracowników spółdzielczych,
• określenie i nadawanie uprawnień rewizyjnych rewidentom oraz czuwanie nad ich poziomem fachowym i etycznym
• ustalanie wysokości świadczeń spółdzielni i central na rzecz Związku oraz spółdzielni na rzecz central, jak również ustalanie sposobu ściągania i podziału tych świadczeń,
• opracowywanie i opiniowanie projektów aktów ustawodawczych i rozporządzeń, mających znaczenie dla spółdzielczości,
• prowadzenie prac naukowo-badawczych z zakresu spółdzielczości,
• sprawowanie nadzoru nad działalnością instrukcyjną i szkoleniową przedsiębiorstw państwowo-spółdzielczych na odcinku prac ze spółdzielniami,
• prowadzenie innych prac przewidzianych przepisami ustaw i rozporządzeń, dotyczących spółdzielczości.

Członkowie Związku

Członkami Związku były wszystkie centralne spółdzielni i spółdzielczo-państwowe oraz zrzeszone w nich spółdzielnie.

Spółdzielnie i ich centrale stały się członkami Związku z chwilą uzyskania oświadczenia o celowości i wpisania do rejestru spółdzielni.

Centrale spółdzielczo-państwowe stawały się członkami Związku z chwilą wydania przez Ministra Przemysłu i Handlu zarządzenia o ich utworzeniu.

Centrale i spółdzielnie przestawały być członkami Związku z chwilą wykreślenia z rejestru spółdzielni.

Prawa członków Związku

Członkowie Związku mieli prawo:

• brania udziału przez swoich przedstawicieli w wojewódzkich zjazdach Związku i Krajowym Kongresie Spółdzielczym,
• zgłaszania wniosków i głosowania na powyższych zgromadzeniach,
• korzystania z pomocy i urządzeń Związku.

Obowiązki członków Związku

Członkowie Związku mieli obowiązek:

• przestrzegania w swej działalności postanowień statutu Związku oraz wydanych na jego podstawie regulaminów,
• wykonywania uchwał i zaleceń władz Związku,
• poddawania się rewizji i rewizji sprawdzającej,
• uiszczania świadczeń ustalonych przez Związek.

Władze związku

• Krajowy Kongres Spółdzielczy.
• Naczelna Rada Spółdzielcza.
• Zarząd Centralnego Związku Spółdzielczego.

Krajowy Kongres Spółdzielczy

Krajowy Kongres Spółdzielczy był naczelną władzą Związku i zwoływany był raz na trzy lata przez Naczelną Radę Spółdzielczą.

Do kompetencji Krajowego Kongresu Spółdzielczego należało:

• podejmowanie uchwał ramowych w sprawach dotyczących spółdzielczości,
• zatwierdzanie sprawozdania z działalności Związku,
• wybór członków Naczelnej Rady Spółdzielczej,
• zmiana statutu Związku,
• uchwalanie regulaminu Kongresu i Naczelnej Rady Spółdzielczej.

Naczelna Rada Spółdzielcza

Naczelna Rada Spółdzielcza była władzą uchwalającą i nadzorczą. Członkowie Naczelnej Rady Spółdzielczej byli wybierani na trzy lata.

Do kompetencji Naczelnej Rady Spółdzielczej należało:

• podejmowanie uchwał w sprawach Związku,
• powoływanie i odwoływanie zarządu,
• powoływanie i rozwiązywanie central spółdzielni oraz mianowanie pierwszej rady nadzorczej nowo powołanej centrali spółdzielni,
• uchylanie decyzji zarządu w sprawie zawieszania w czynnościach członków zarządu central spółdzielni,
• zwoływanie walnego zgromadzenia centrali, jeżeli władze centrali zaniedbały wykonania w tym względzie swoich obowiązków statutowych,
• rozstrzyganie odwołań spółdzielni od orzeczenia zarządu w sprawie rozwiązania spółdzielni,
• uchylanie na wniosek zarządu uchwał wojewódzkich zjazdów Związku oraz krajowych zjazdów central w przypadku, gdy te uchwały naruszają przepisy ustaw.

Zarząd Centralnego Związku Spółdzielczego

Zarząd był władzą wykonawczą Związku, powoływaną przez Naczelną Radę Spółdzielczą.

Zarząd prowadził wszystkie sprawy Związku w granicach ustalonych przez statut oraz regulamin uchwalony przez Naczelną Radę Spółdzielczą.

Zarząd miał prawo zawieszenia w czynnościach członków zarządu central spółdzielni na podstawie przeprowadzonego dochodzenia w przypadku, jeśli ich działalność przynosiła szkodę gospodarce narodowej lub w razie nie wypełnienia przez nich obowiązków wynikających z ustaw, statutów lub uchwał Związku.