Carl-Heinrich von Stülpnagel
Carl-Heinrich von Stülpnagel (ur. 2 stycznia 1886 w Berlinie, zm. 30 sierpnia 1944 tamże) – niemiecki generał, uczestnik spisku na życie Hitlera z 20 lipca 1944, za udział w spisku skazany na karę śmierci i stracony.
| |
 generał piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1904–1944 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca armii, wojskowy gubernator Francji |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujPochodzenie
edytujCarl-Heinrich von Stülpnagel urodził się 2 stycznia 1886 roku w Berlinie[a] w szlacheckiej rodzinie von Stülpnagel[3]. Jego ojcem był Hermann von Stülpnagel (1839–1912), generał porucznik w armii pruskiej a matką Luise Freiin von der Tann-Rathsamhausen (1856–1907)[3]. Dziadek Karl Bernhard von Stülpnagel (1794–1875) również był generałem porucznikiem w armii pruskiej[3].
Kariera wojskowa
edytujPo zdaniu egzaminu maturalnego w Lessing-Gymnasium we Frankfurcie w 1904 roku wstąpił jako Fahnenjunker do 115. Pułku Piechoty armii pruskiej w Darmstadt[3]. W 1906 roku awansował na stopień podporucznika (niem. Leutnant)[1]. W latach 1911–1914 kształcił się w berlińskiej Kriegsakademie, a w 1913 roku uzyskał stopień porucznika (niem. Oberleutnant)[1].
Podczas I wojny światowej walczył na froncie jako dowódca kompanii (niem. Kompanieführer) i adiutant pułkowy (niem. Regimentsadjudant), a po awansie na kapitana (niem. Hauptmann) w 1915 roku służył jako oficer sztabowy[1][3].
Wcielony do Reichswehry dowodził różnymi oddziałami[1]. W 1920 roku wziął udział w nieudanej próbie przewrotu monarchistycznego – puczu pod przywództwem Wolfganga Kappa (1858–1922) i Walthera von Lüttwitza (1859–1942)[1]. W latach 1924–1926 dowodził 3 Pułkiem Piechoty w Deutsch-Eylau i w 1925 roku awansował na stopień majora[1]. W latach 1926–1927 pracował w Reichswehrministerium, a następnie do 1929 roku jako pierwszy oficer sztabu generalnego (niem. 1. Generalstabsoffizier, I a) 6 Dywizji Piechoty w Münster[1]. W latach 1929–1931 dowodził II Batalionem 5 Pułku Piechoty w Neuruppin[1]. W 1930 roku uzyskał awans na podpułkownika (niem. Oberstleutnant)[1].
W 1931 roku wraz z generałem Ludwigiem Beckem (1880–1944) opracował rozporządzenie o dowodzeniu oddziałami[1]. Z Beckem połączyła go relacja przyjacielska[4].
W latach 1932–1933 nauczał w szkole piechoty w Dreźnie, po czym do 1936 roku prowadził Abteilung Fremde Heere – wojskową służbę wywiadowczą[1].
W 1935 roku von Stülpnagel awansował na stopień generała majora (niem. Generalmajor), a rok później objął dowództwo 30 Dywizji Piechoty w Lubece[1]. W 1937 roku uzyskał stopień generała porucznika (niem. Generalleutnant)[1]. Od 1938 roku pełnił funkcję głównego kwatermistrza (niem. Oberquartiermeister) Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych (niem. Oberkommando des Heeres, OKH)[1].
Podobnie jak inni oficerowie, von Stülpnagel początkowo powitał nazistowską dyktaturę, ale wkrótce nabrał przekonania, że polityka Hitlera pogrąży Niemcy militarnie[3]. Po wydarzeniach nocy długich noży w 1934 roku jego postawa wobec nazistów stała się coraz bardziej krytyczna[1]. Afera Blomberga-Fritscha i zajęcie Kraju Sudetów w 1938 roku wzmocniły jego przekonania[4]. Przyłączył się do spisku oficerów Wehrmachtu wokół Ludwiga Becka i Franza Haldera (1884–1972) przygotowujących zamach stanu w 1938 roku[3], które zarzucono po zawarciu układu monachijskiego 29–30 września 1938 roku[4]. W kwietniu 1939 roku awansował na generała piechoty (niem. General der Infanterie)[1].
II wojna światowa
edytujPo wybuchu II wojny światowej podczas kampanii francuskiej w 1940 roku dowodził II Korpusem Armijnym[3]. W okresie od lipca do grudnia 1940 roku przewodniczył niemiecko-francuskiej komisji ds. zawieszenia broni w Wiesbaden (niem. Deutsche Waffenstillstandskommission, DWStK)[1]. W lutym 1941 roku został mianowany dowódcą (niem. Oberbefehlshaber) 17 Armii na wschodzie[3]. Dowodził m.in. w bitwie pod Humaniem[1].
Był zaangażowany w zbrodnicze prowadzenie wojny podczas ataku Niemiec na ZSRR – pod jego dowództwem przekazywano rozkazy sprzeczne z prawem międzynarodowym, tzw. „zbrodnicze rozkazy”, w tym Kommissarbefehl, nakazujący oddziałom walczącym na froncie wschodnim niezwłoczne rozstrzeliwanie wziętych do niewoli radzieckich komisarzy politycznych[3]. Kwestią sporną pozostaje czy von Stülpnagel apropobował pogromy ludności żydowskiej[3]. Na początku października 1941 roku von Stülpnagel odszedł z funkcji dowódcy, a przyczyny tej decyzji nie zostały jednoznacznie wyjaśnione[3][b].
3 marca 1942 roku von Stülpnagel został mianowany na stanowisko wojskowego gubernatora Francji (niem. Militärbefehlshaber), zastępując na tym stanowisku swojego kuzyna Otto von Stülpnagela (1878–1948)[2]. Twardo prowadził walkę z francuskim ruchem oporu[1], podejmując brutalne działania – egzekucje członków rodzin i zakładników[2]. Jego stanowisko wobec deportacji Żydów nie jest do końca jasne, ponieważ nie wchodziły w zakres jego obowiązków[3]. Wiadomo jednak, że czerwcu 1944 roku zaprotestował przeciwko wywiezieniu z Paryża 30 tys. Żydów[3].
Zamach 20 lipca
edytujWraz ze swoim adiutantem Cäsarem von Hofackerem (1896–1944) pozostawał w ścisłym kontakcie z kręgiem niemieckich opozycjonistów skupionych wokół generała Becka[4]. W jego sztabie pracowali frankofile, opozycjoniści i intelektualiści, m.in. Ernst Jünger (1895–1998)[3]. Von Stülpnagel brał udział w spisku 20 lipca 1944 i udało mu się w pełni zrealizować zaplanowane działania[1]. 20 lipca aresztował najwyższych funkcjonariuszy SS, SD i Gestapo[1]. Jednak nie udało mu się przekonać dowódcy sił niemieckich na zachodzie, feldmarszałka Günthera von Kluge (1882–1944), by przyłączył się do puczu[1]. Po nieudanym zamachu von Stauffenberga na Hitlera i niepowodzeniu puczu w Berlinie, von Kluge zdymisjonował von Stülpnagela[1].
21 lipca von Stülpnagel otrzymał rozkaz Wilhelma Keitla (1882–1946) stawienia się w Berlinie[1]. W drodze do stolicy, koło Verdun na polu nad Mozą, próbował popełnić samobójstwo poprzez strzał w głowę[5]. Próba się nie powiodła, a wskutek postrzału Stülpnagel stracił wzrok[1]. Wkrótce potem został aresztowany przez Gestapo i dowieziony do Berlina, gdzie 30 sierpnia stanął przed Trybunałem Ludowym[1]. Skazany na śmierć, został jeszcze tego samego dnia stracony w Berlinie-Plötzensee[3].
Odznaczenia
edytuj- Okucie Ponownego Nadania Krzyża Żelaznego II Klasy[6]
- Okucie Ponownego Nadania Krzyża Żelaznego I Klasy[6]
- Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego (21 sierpnia 1941)[6]
- Srebrny Krzyż Niemiecki (14 lutego 1944)[6]
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Wichmann 2014 ↓.
- ↑ a b c Wistrich 2001 ↓, s. 253.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Neue Deutsche Biographie 2013 ↓.
- ↑ a b c d Gedenkstätte Deutscher Widerstand ↓.
- ↑ Hoffman 1996 ↓, s. 518.
- ↑ a b c d Stülpnagel, von, Carl-Heinrich - TracesOfWar.com [online], tracesofwar.com [dostęp 2021-06-21].
Bibliografia
edytuj- Carl Heinrich von Stülpnagel. [w:] Gedenkstätte Deutscher Widerstand [on-line]. [dostęp 2020-06-21]. (niem.).
- Manfred Wichmann: Carl Heinrich von Stülpnagel 1886–1944. [w:] Deutsches Historisches Museum, Berlin [on-line]. 2014-09-14. [dostęp 2020-06-21]. (niem.).
- Peter Lieb: Stülpnagel, Carl-Heinrich von. W: Neue Deutsche Biographie [Online-Version]. T. 25. 2013, s. 630–631. (niem.).
- Robert S. Wistrich: Who’s who in Nazi Germany. Routledge, 2001. ISBN 0-415-26038-8. [dostęp 2020-06-21]. (ang.).
- Peter Hoffmann: The history of the German resistance, 1933–1945. McGill-Queen’s Press – MQUP, 1996. ISBN 0-7735-1531-3. [dostęp 2020-06-21]. (ang.).