Budynek Dyrekcji Kopalń Księcia Pszczyńskiego
Budynek Dyrekcji Kopalń Księcia Pszczyńskiego – budynek biurowy w Katowicach, położony przy ulicy Powstańców 30, w dzielnicy Śródmieście.
 Budynek od strony południowo-zachodniej (2021) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Powstańców 30, |
| Typ budynku |
budynek biurowy |
| Styl architektoniczny |
wczesny modernizm i neoklasycyzm |
| Architekt | |
| Inwestor | |
| Kondygnacje |
4+1 |
| Rozpoczęcie budowy |
1913 |
| Ukończenie budowy |
1914 |
| Ważniejsze przebudowy |
1922–1923 |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′08,0″N 19°01′24,0″E/50,252222 19,023333
| |
Wzniesiony został w latach 1913–1914 na potrzeby Dyrekcji Kopalń Księcia Pszczyńskiego w stylu wczesnego modernizmu i neoklasycyzmu według projektu Gustava Oelsnera. Od 2016 roku jest on siedzibą Polskiej Grupy Górniczej, a od 2024 roku Ministerstwa Przemysłu.
Historia
edytuj
Gmach powstał na krótko przed wybuchem I wojny światowej, w latach 1913–1914[1] (bądź w latach 1910–1912[2]) jako siedziba Dyrekcji Kopalń Księcia Pszczyńskiego[3] (niem. Bergwerksdirektion des Fürsten von Pless)[1], którą przeniesiono z Mikołowa na polecenie księcia Jana Henryka XV Hochberga[1]. O tej decyzji zdecydowała rosnąca pozycja miasta Katowice jako ośrodka decyzyjnego górnośląskiej gospodarki pomimo faktu, iż wszystkie kopalnie węgla kamiennego księcia pszczyńskiego znajdowały się poza ówczesnymi granicami Katowic[4]. Sama natomiast dyrekcja powstała w połowie XIX wieku, kiedy to Hochbergowie zdecydowali o podziale zarządu wszystkich swoich dóbr książęcych pomiędzy kilka oddzielnych dyrekcji[1].
Projekt gmachu dla dyrekcji został wykonany na początku 1913 roku przez Gustava Oelsnera – wówczas miejskiego radcę budowlanego w Katowicach. Gmach powstał na działce przy ówczesnej Bernhardstrasse 46 (późniejsza ulica Powstańców 30)[4].
Po I wojnie światowej i przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski gmach nadal pełnił swoją pierwotną funkcję, a rozrost administracji spowodował konieczność powiększenia budynku. W latach 1922–1923 wybudowano nowe, zachodnie skrzydło gmachu (ulica Powstańców 28) w stylu nawiązującym do głównej części. W latach 1925 i 1929 część wnętrz przebudowano, a w 1938 roku zamontowano w budynku windę produkcji Maxa Gerarda z Bielska[4].
Książę Jan Henryk XV Hochberg zrzekł się części swojego majątku, a w 1938 roku w miejsce zlikwidowanych dyrekcji utworzono nowe spółki, w tym spółkę akcyjną Książęce Pszczyńskie Kopalnie, która miała swoją siedzibę w dotychczasowym gmachu[4].
Po II wojnie światowej, w latach 1949–1950 gmach był siedzibą Ministerstwa Górnictwa i Energetyki, do 1955 roku Ministerstwa Górnictwa, w latach 1955–1957 Ministerstwa Górnictwa Węglowego, w latach 1957–1976 Ministerstwa Górnictwa i Energetyki, w latach 1976–1981 Ministerstwa Górnictwa, a w latach 1981–1987 Ministerstwa Górnictwa i Energetyki[2].
W latach 60. XX wieku od strony północnej dobudowano nową część biurową liczącą 7 kondygnacji, którą połączoną przewiązką z budynkiem dyrekcji na wysokości półokrągłego ryzalitu. Wzniesiono ją na potrzeby administracji ministerstwa[5].
W latach 90. XX wieku w gmachu działał zarząd Państwowej Agencji Węgla Kamiennego, która nie potrzebowała już tylu pomieszczeń, dlatego też część z nich w skrzydle zachodnim przerobiono na potrzeby oddziału Banku Śląskiego, a po nim siedzibę miał tutaj Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego[5]. W 1999 roku gmach dyrekcji przeszedł modernizację[6].
W 2003 roku powstała Kompania Węglowa, która swoją siedzibę ulokowała w gmachu dawnej Dyrekcji Kopalń Księstwa Pszczyńskiego[5]. W drugiej połowie 2015 roku pojawił się pomysł przejęcia siedziby Kompanii Węglowej na rzecz Komendy Miejskiej Policji w Katowicach[7]. Od 2016 roku ma tu siedzibę Polska Grupa Górnicza[5], a od 1 marca 2024 roku Ministerstwo Przemysłu[8].
Charakterystyka
edytuj
Gmach Dyrekcji Kopalń Księcia Pszczyńskiego to budynek biurowy, położony przy ulicy Powstańców 30 (róg z ulicą J. Lompy) w Katowicach, na terenie dzielnicy Śródmieście[6]. Jest on siedzibą Polskiej Grupy Górniczej[9] i Ministerstwa Przemysłu[8], a ponadto działają tutaj m.in. Fundacja Rodzin Górniczych i związki zawodowe[10].
Jest to obiekt murowany z cegły, tynkowany i zwieńczony dachem mansardowym[11]. Powierzchnia zabudowy budynku wynosi 1 496 m². Liczy 4 kondygnacje nadziemne i 1 podziemną[6].
Architektonicznie gmach reprezentuje styl wczesnego modernizmu i neoklasycyzmu[2]. Posiada on monumentalną fasadę akcentowaną ośmioma masywnymi filarami o wysokości dwóch kondygnacji, na których oparto obszerny taras podtrzymujący pięcioosiowy, dwukondygnacyjny ryzalit z balkonem na ostatnim piętrze. Elewacja wschodnia gmachu posiada podobne założenia co frontowa – posiada filary podpierające taras na trzeciej kondygnacji[1]. Poza tym gmach wzbogacony jest w takie detale architektoniczne jak m.in.: lizeny, zredukowane belkowanie czy płaskorzeźby[11].
Wewnątrz gmachu zaplanowano szerokie korytarze, a także spiralną klatkę schodową[1].
Budynek wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice. Gmach dodatkowo jest objęty strefą ochrony konserwatorskiej ustanowionej na mocy przepisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Grzegorek, Bulsa i Witaszczyk 2016 ↓, s. 129.
- ↑ a b c Bulsa 2018 ↓, s. 191.
- ↑ 150 lat Katowic. Księcia pszczyńskiego z Polską wojowanie. katowice.wyborcza.pl, 2015-07-21. [dostęp 2023-10-23]. (pol.).
- ↑ a b c d Grzegorek, Bulsa i Witaszczyk 2016 ↓, s. 130.
- ↑ a b c d Grzegorek, Bulsa i Witaszczyk 2016 ↓, s. 131.
- ↑ a b c d Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-10-23]. (pol.).
- ↑ Michał Wroński: Kompania Węglowa szuka oszczędności, więc chce oddać swoją siedzibę. dziennikzachodni.pl, 2015-11-03. [dostęp 2023-10-23]. (pol.).
- ↑ a b Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Ministerstwo Przemysłu rozpoczyna pracę - Kancelaria Prezesa Rady Ministrów [online], www.gov.pl, 1 marca 2024 [dostęp 2024-03-02] (pol.).
- ↑ Polska Grupa Górnicza: Kontakt. www.pgg.pl. [dostęp 2023-10-23]. (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2023-10-23]. (pol.).
- ↑ a b Danilczyk i Kasprzyk 1994 ↓, s. 108.
Bibliografia
edytuj- Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- Leszek Danilczyk, Maria Kasprzyk, Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Katowice. Tom I tekst. Część II studium konserwatorskie, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1994 (pol.).
- Grzegorz Grzegorek, Michał Bulsa, Beata Witaszczyk, Domy i gmachy Katowic. Tom II, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2016, ISBN 978-83-63780-16-6 (pol.).