Aureus
Aureus, nummus aureus (złoty pieniądz), denarius aureus – złota moneta rzymska bita od I w. p.n.e. do początków IV w.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Opis fizyczny | |
| Masa |
zmienna |
| Materiał | |
| Rant |
gładki |
Po raz pierwszy wybita przez Sullę[a] w czasie jego konsulatu 84/83 p.n.e., następnie przez Pompejusza (71 p.n.e.) oraz Cezara (48/47 p.n.e.) W tym okresie bito 40 aureusów z libry (pondusa, funta) złota, a wartość monety ustalono na 23 srebrne denary.
Znaczenie aureusa wzrosło za panowania Oktawiana Augusta, który wprowadził go na stałe do systemu monetarnego, bijąc złotą monetę w znacznych ilościach – głównie w założonej w Lugdunum centralnej mennicy cesarskiej[b]. Aureusy Oktawiana miały wagę 7,79 g[c] (42 sztuki z funta). Ich wartość władca ustalił na 25 denarów. W związku ze wzrostem ceny srebra w stosunku do złota w kolejnych latach I wieku n.e. przy utrzymaniu (aż do czasów Nerona) wprowadzonej przez Augusta stopy menniczej[d], malała opłacalność emisji denarów, co prowadziło do liczebnego spadku ich emisji, a wzrostu liczby emitowanych aureusów. W I wieku, z wyjątkiem czasów Wespazjana (69–79), dokonywano jednoczesnej emisji aureusa i denara tego samego typu (tj. o takim samym wyglądzie – identycznym wyobrażeniu rewersowym i legendzie). Na awersie zawsze znajdowało się przedstawienie cesarza z napisem otokowym zawierającym jego imiona (tytuły).
Reformę stopy monet kruszcowych przeprowadził Neron w 64 r. Obniżył stopę dla monet złotych o 7%, a dla srebrnych o 14%. Odtąd bito więc z funta złota 45 aureusów (czyli ważył on ok. 7,27 g). Utrzymano natomiast relację głównych monet i nadal – mimo większego obniżenia stopy dla denara – aureus był wart 25 denarów. Obniżyła się zatem waga monety złotej, a jednocześnie nastąpiła jej dewaluacja w stosunku do srebrnego denara, spowodowana wspomnianym już wzrostem wartości srebra w stosunku do złota. Reforma ta wpłynęła również na ogólną dewaluację monety (zmniejszenie wagi).
Przez ponad wiek waga aureusa spadała nieznacznie. Dopiero Karakalla (211–217) poważnie ją obniżył. Z funta złota zaczęto wówczas bić 50 aureusów, tzn. jego waga średnio wynosiła ok. 6,5 g. Następowała szybko dalsza dewaluacja tej monety. W początkach panowania Galiena (260–268) bito już 72 sztuki z libry (ok. 4,54 g), a później aż 84 (ok. 3,89 g). Następni cesarze starali się utrzymać stopę rzadko jednak im się to udawało.
Aureusa zlikwidował Konstantyn Wielki reformując system monetarny cesarstwa i wprowadzając nową złotą monetę – solid (309/311), będący właściwie bezpośrednią kontynuacją aureusa, gdyż stopę jego ustalono również na funta rzymskiego. Utrzymała się ona dla podstawowej złotej monety rzymskiej, a później bizantyńskiej aż do końca XI wieku.
Zobacz też
edytuj
Uwagi
edytuj- ↑ W okresie republiki rzymskiej wyłącznym emitentem monet centralnych był senat rzymski, stąd inicjały SC na monetach. W praktyce, w I w. p.n.e., o emisjach decydowali głównie mający coraz większą władzę wodzowie (Mariusz, Pompejusz) i dyktatorzy (Sulla, Cezar), a rola senatu ograniczała się do formalnego wyrażenia zgody.
- ↑ Oktawian pozbawił senat prawa do bicia monety złotej i srebrnej, pozostawiając w jego rękach wyłącznie decyzje o emisjach monet zdawkowych (miedzianych i mosiężnych). Do Rzymu przeniósł mennicę cesarską Kaligula.
- ↑ Była to waga nominalna. W praktyce poszczególne monety miały od niej odchylenie, choć w porównaniu z bitymi w tych samych mennicach monetami srebrnymi – niewielkie, co świadczy o dużej dbałości o emisyjną precyzję względem monety złotej.
- ↑ Mimo utrzymywania tej samej stopy menniczej zauważalna jest niewielka redukcja wagi aureusów, np. za panowania Tyberiusza miały one średnią wagę 7,72 g. Podobnie było po reformie Nerona w 64 r.