Arpeggione
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Arpeggione, wiolonczela gitarowa[1], gitara miłosna[2], gitaro-wiolonczela[3] – dawny instrument muzyczny z grupy smyczkowych[4][5]. Podobny do wiolonczeli, ale z gładko profilowaną talią w gruszkowatym pudle rezonansowym[6]. Miał szeroką szyjkę[6] wyposażoną w 24 metalowe progi[3][6], oraz 6 strun[1]. Strojony był jak gitara: E, A, d, g, h, e1[3]. Podczas gry trzymany był między kolanami, jak viola da gamba[3]. Najbardziej znanym utworem skomponowanym dla arpeggione jest Sonata a-moll „Arpeggione” Franza Schuberta[1][5][3], od której instrument przyjął swoją nazwę[6].
| |
| Klasyfikacja naukowa | |
| 321.322-71 | |
| Klasyfikacja popularna | |
| instrument smyczkowy | |
| Podobne instrumenty | |
|
wiolonczela, viola alta, viola di pomposa, viola bastarda, viola da gamba, viola d’amore |
Wg większości źródeł, arpeggione skonstruował w Wiedniu, w 1823 austriacki lutnik Johann Georg Staufer[1][4][5][3][6]. Leksykon Grove Dictionary of Music and Musicians podaje również, że w tym samym roku, taki sam instrument zaprezentował węgierski lutnik Péter Teufelsdorfer, a Stauferowi mógł pomagać inny wiedeński lutnik – Johann Ertl. Cała trójka mogła inspirować się pracami konstruktora instrumentów z Bratysławy (wówczas noszącej nazwę Pressburg i pozostającej w granicach monarchii austro-węgierskiej) – Johanna Georga Leeba, który 20 lat wcześniej eksperymentował z gitarami smyczkowymi[6].
Instrument spotkał się początkowo z entuzjastycznymi reakcjami[3], ale wkrótce, z powodu ograniczonych możliwości wykonawczych, oraz zbyt ostrego, twardego brzmienia wyszedł z użycia[1]. Do tego czasu wirtuozerię wykonawczą opanowali na nim m.in. Heinrich August Birnbach oraz Vincenz Schuster[6]. Ten drugi był również autorem wydanej przez Antona Diabellego książki do nauki gry na arpeggione [3][2].
Do współczesności przetrwało kilka instrumentów Staufera, Leeba, Antona Mitteisa, Tomasza Pasamońskiego[6] (polskiego lutnika z Krakowa[7]), oraz kilka nieznanego autorstwa[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Chodkowski 2006 ↓, s. 52.
- ↑ a b Franz Schubert - Sonata "Arpeggione" [online], Salon24, 24 lipca 2008 [dostęp 2024-10-30] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Rutledge 1984 ↓, s. 333.
- ↑ a b Kennedy 2013 ↓, s. 32.
- ↑ a b c Lovesey 2020 ↓, s. 500.
- ↑ a b c d e f g h i Gerald Hayes, Eszter Fontana, Arpeggione, [w:] Grove Music Online, Oxford University Press, 2001, DOI: 10.1093/gmo/9781561592630.article.01328 [dostęp 2024-10-30] (ang.).
- ↑ H. S.. „Tam - tamu z Konga i „sarangi" indyjskie obok fortepianu Chopina na pierwszej w Polsce wystawie instrumentów muzycznych. „Ilustrowany Kurier Polski”. nr 269, s. 2, 1949-09-30. Bydgoszcz: Stronnictwo Pracy. ISSN 0137-9216.
Bibliografia
edytuj- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-13410-0.
- Michael Kennedy: The Oxford dictionary of music. Oksford: Oxford University Press, 2013. ISBN 978-0-19-957854-2.
- Oliver Lovesey. The Victorian Guitar, Exoticism, and Extinction Discourse from Radcliffe to Wilde. „Music and Letters”. 101 (3), s. 489–511, 2020. Oksford: Oxford University Press. ISSN 1477-4631.
- John Rutledge. Towards a History of the Viol in the 19th Century. „Early Music”. 12 (3), s. 328–336, 1984. Oksford: Oxford University Press. ISSN 0306-1078. JSTOR: 3137769.
Linki zewnętrzne
edytuj- Franz Schubert: Sonata for arpeggione & fortepiano - 1. Allegro moderato w serwisie YouTube – „Allegro moderato” z Sonaty a-moll „Arpeggione” Franza Schuberta wykonane na arpeggione i fortepianie