Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego
Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego (ukr. Акт відновлення Української Держави) – akt niepodległości Ukrainy ogłoszony 30 czerwca 1941 przez Jarosława Stećko w pałacu Lubomirskich przy Rynku we Lwowie w obecności około 60 nacjonalistów ukraińskich[1].
Historia
edytuj30 czerwca o godzinie 4:30 nad ranem, jako pierwsza zwarta jednostka (wcześniej, o 2:30 weszły niemieckie patrole) wkroczył do Lwowa batalion „Nachtigall”, zajmując bez oporu sowieckiego ratusz, Sobór św. Jura i lwowskie więzienia. O 6:30 delegacja żołnierzy batalionu została przyjęta przez metropolitę Andrija Szeptyckiego. Rano dotarli działacze OUN-B z Krakowa: Jarosław Stećko, Lew Rebet, Jarosław Staruch, Iwan Rawłyk, Stepan Łenkawski, Dmytro Jaciw, Jewhen Wreciona, obejmując władzę w mieście. Staruch i Rebet zajęli z żołnierzami Nachtigall lwowską radiostację, Rawłyk i Wreciona zorganizowali ukraińską milicję, Stećko i ks. Iwan Hrynioch uzyskali od metropolity Szeptyckiego (wprowadzając go w błąd, że reprezentują wszystkie ukraińskie ugrupowania polityczne) aprobatę na utworzenie rządu i ogłoszenie niepodległości.
O 20:00 rozpoczęło się plenarne posiedzenie. Na początku przemówił Stećko, przekazując pozdrowienia od Stepana Bandery i wzywając do oddania czci poległym. Następnie odczytał Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego. Akt ten ogłaszał utworzenie przez OUN-B „z woli narodu ukraińskiego” państwa ukraińskiego, zapowiadał tworzenie tymczasowej władzy na ziemiach zachodnioukraińskich, która podporządkuje się przyszłemu rządowi w Kijowie. Zapowiadał także ścisłą współpracę, w tym militarną, tworzonego państwa z III Rzeszą oraz wzywał naród ukraiński do walki z ZSRR[2][3].
Następnie ks. Hrynioch, jako duszpasterz batalionu „Nachtigall”, przekazał pozdrowienia od komendanta batalionu Romana Szuchewycza i żołnierzy batalionu. Po nim przemówił delegat Krajowego prowidu OUN, podkreślając wkład OUN w odzyskanie niepodległości. Odczytano pierwszy dekret Bandery o utworzeniu rządu Stećki na Zachodniej Ukrainie, do czasu powołania centralnego rządu w Kijowie. Następnie biskup Josyf Slipyj pozdrowił zebranych w imieniu metropolity Szeptyckiego. Przybyły pod koniec prof. Hans Koch pozdrowił zebranych w imieniu armii niemieckiej. Na zakończenie odśpiewano hymn ukraiński.
Po zebraniu ogłoszono w radio dekret o utworzeniu Krajowego Rządu Zachodnich Obwodów Ukrainy. Akt odczytał student Julijan Sawićkyj. Akt ten proklamował, ku zaskoczeniu Niemców, że naród ukraiński jest prawnym gospodarzem na swojej ziemi.
Działania
edytujZaraz po ogłoszeniu Aktu rozpoczęto formowanie rządu z premierem Jarosławem Stećko, z siedzibą we Lwowie.
Skierowano też na wschodnią Ukrainę działaczy OUN-B, podzielonych na 3 grupy marszowe, które obejmowały władzę, tworząc po drodze ukraińską administrację i ośrodki OUN. Grzegorz Motyka szacuje ich skład na 750–1200 osób, uznając przez literaturę liczby 5–7 tys. osób za zawyżone[4].
Fałszowanie tekstu deklaracji
edytujGdy OUN-B przeszła na pozycje antyniemieckie, pronazistowskie deklaracje Aktu 30 czerwca stały się dla niej niewygodne. W następnych latach publikowano ocenzurowany tekst deklaracji, w którym omijano zapewnienia o lojalności wobec Adolfa Hitlera i III Rzeszy[5][6]. Ocenzurowany tekst deklaracji publikował także związany z OUN historyk Wołodymyr Kosyk[7][8]. Emigracyjni autorzy ukraińscy zaczęli przedstawiać deklarację z 30 czerwca jako akt antyniemiecki.
W opinii Pera Rudlinga:
Przez lata, przekraczając Atlantyk tam i z powrotem, samonapędzająca się nacjonalistyczna mitologia osiągnęła fantastyczne formy. Deklaracja Stećki, otwarcie profaszystowska, prohitlerowska, proniemiecka, przekształciła się nie tylko w akt antynazistowski, ale w pierwsze i najbardziej odważne wyzwanie rzucone Hitlerowi w Europie[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Włodzimierz Bonusiak, Kto zabił profesorów lwowskich?, Rzeszów 1989, s. 31.
- ↑ Wiktor Poliszczuk, Nacjonalizm ukraiński w dokumentach (część 1). Integralny nacjonalizm ukraiński jako odmiana faszyzmu, tom trzeci. Dokumenty z zakresu zasad ideologicznych i założeń programowych nacjonalizmu ukraińskiego, Toronto: [Wiktor Poliszczuk], 2002, s. 152–153, ISBN 0-9685668-2-0, OCLC 76281363.
- ↑ Акт проголошення української держави, Newzz.in.ua.
- ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942–1960, Warszawa 2006, Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, ISBN 83-88490-58-3, s. 93.
- ↑ Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust: A Study in the Manufacturing of Historical Myths, The Carl Beck Papers in Russian & East European Studies, No. 2107, November 2011, ISSN 0889-275X, s. 17.
- ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942–1960, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2006, s. 89, ISBN 83-88490-58-3, OCLC 838973434.
- ↑ Пер А. Рудлінґ, Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді, [w:] Страсті за Бандерою: статті та есеї, упоряд.: Т.С. Амар, І. Балинський, Я. Ґрицак, Ґрані-Т 2010 (Серія De profundis), ISBN 978-966-465-321-0, s. 247.
- ↑ Karel C. Berkhoff, Marco Carynnyk, The Organization of Ukrainian Nationalists and Its Attitude toward Germans and Jews: Iaroslav Stets’ko’s 1941 „Zhyttiepys”, Harvard Ukrainian Studies XXIII (3/4) 1999, s. 149.
- ↑ Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s. 38.
Bibliografia
edytuj- Ryszard Torzecki, Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wyd. PWN, 1993, ISBN 83-01-11126-7, OCLC 69487078.
- Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa, Katowice 2007, ISBN 978-83-86250-49-3.
Linki zewnętrzne
edytuj- Projekt Aktu z poprawkami Jarosława Stećki. archive.lviv.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-27)].
- Odezwa OUN-B w pierwszą rocznicę proklamacji Odnowienia Państwa Ukraińskiego, 30 czerwca 1942
- Grzegorz Rossoliński-Liebe: The Act of 30 June 1941, and its 2011 Commemoration in Ukraine. Defending History.com, 2011-06-25. [dostęp 2011-12-27]. (ang.).