Ajurweda
Ajurweda (dewanagari: आयुर्वेद, ang. Ayurveda) – tradycyjna medycyna indyjska, zapoczątkowana w XII wieku p.n.e.[1]. Jej obecna forma ukształtowała się między V wiekiem p.n.e. a V wiekiem n.e.[2][3]. Termin „ajurweda” jest złożeniem słów „ajuh" (sanskr. आयु āyuh) – „życie” oraz „weda” (dewanagari वेद) – „wiedza o życiu” lub „przebieg życia”. Ajurweda zajmuje się zdrowiem fizycznym, psychicznym i duchowym[4] oraz jest jednym z niewielu systemów medycyny tradycyjnej, które wykorzystują chirurgię[5].
Światowa Organizacja Zdrowia w pełni uznaje ajurwedę (tak samo jak np. tradycyjną medycynę chińską[6][7]) za naukę medyczną. System ajurwedy jest przez medycynę konwencjonalną (zachodnią) uznawany za medycynę komplementarną[8] lub pseudonaukę w związku z łączeniem zjawisk empirycznych z koncepcjami metafizycznymi[9]. Niektórzy badacze określają ją jako system protonaukowy lub pozanaukowy[10][11].
Medycyna alternatywna
edytujEksperymenty laboratoryjne sugerują, że niektóre substancje używane w ajurwedzie mogą zostać wykorzystane w opracowaniu skutecznych leków. Nie ma jednak dostatecznych dowodów na ich skuteczność w obecnie stosowanych terapiach medycznych[12][13][14]. Badania znane organizacji Cancer Research UK nie znalazły żadnego dowodu, który wykazałby efektywność ajurwedy w leczeniu chorób nowotworowych lub jakichkolwiek innych schorzeń[15]. Jednocześnie organizacja ta ostrzega przed niektórymi produktami powiązanymi z ajurwedą, które zawierają niebezpieczne i niedozwolone substancje oraz wskazuje na ryzyko związane z ograniczoną kontrolą jakości ajurwedyjskich specyfików[16]. Z badań przeprowadzonych w 2008 roku na temat sprzedaży leków przez Internet wynika, że około 21% wyprodukowanych w USA i Indiach opatentowanych wyrobów medycznych związanych z ajurwedą zawierało niebezpieczną ilość metali ciężkich, takich jak ołów, rtęć i arsen[17].
Historia
edytujPierwszymi znanymi lekarzami praktykującymi ajuwerdę byli Ćaraka i Suszruta. Są oni autorami podręczników Ćarakasanhita oraz Suszrutasanhita napisanych w VII w. p.n.e. Ćaraka specjalizował się w medycynie chorób wewnętrznych, a Suszruta jako chirurg wierzył, że ajurweda pozwala uzyskać natychmiastowe rezultaty jako najlepsza metoda leczenia[18].
W obrębie ajurwedy opracowano osiem specjalizacji:
- choroby wewnętrzne
- chirurgia ogólna
- leczenie chorób głowy i szyi
- pediatria
- toksykologia
- nauka o afrodyzjakach
- nauka o odmładzaniu
- psychiatria (w tym leczenie chorób wywołanych przez złe duchy)
Teoria
edytujKoncepcja pięciu żywiołów (panća mahabhuta)
edytujWedług ajurwedy wszystko składa się z pięciu żywiołów, zwanych bhut („panća mahabhutas”). Wyróżnia ona: eter (akaśa), powietrze (waju), ogień (agni), wodę (dźala) i ziemię (prythwi). Mają się znajdować we wszystkich elementach świata. Przejawiają się na różne sposoby i w różnym natężeniu[19]. Istoty żyjące posiadają jeszcze jeden element: pranę. Jest to siła życiowa, podstawowa energia odpowiadająca za fizyczne, umysłowe i duchowe zdrowie oraz siłę.
Właściwości
edytujKażdemu żywiołowi ajurweda przypisuje zestaw właściwości i cech, czyli guny. Można je połączyć w przeciwstawne pary, w których każda właściwość lub cecha stanowi kraniec spektrum. Wyróżnia się dziesięć par: suchy - tłusty, lekki - ciężki, ruchliwy - statyczny, szorstki - gładki, zimny - gorący, przejrzysty - zamglony, twardy - miękki, płynny - gęsty, ostry - tępy, subtelny - pokaźny[20].
Konstytucje
edytujŻywioły i właściwości łączą się w konstytucje zwane doszami, które opisują odzwierciedlanie się natury w danej jednostce. Ajurweda wyróżnia trzy dosze: vata, pitta i kapha. Vata, składająca się z powietrza, reguluje ruchy ciała i układ nerwowy, a jej zaburzenia prowadzą do bezsenności i zmartwień. Pitta odpowiada za metabolizm i ciepło, a jej brak równowagi może wywoływać złość i problemy trawienne. Kapha wzmacnia strukturę fizyczną, a nadmiar tej doszy przyczynia się do problemów z wagą i ospałości[21]. Tak jak w przypadku żywiołów, wszystkie trzy dosze występują w każdej jednostce, jednak w różnym natężeniu. To, w jakich proporcjach dosze przejawiają się w danej jednostce, ajurweda nazywa pierwotną konstytucją, czyli prakriti[22].
Prana
edytujPrana w sanskrycie oznacza „oddech” i jest rozumiana jako siła podtrzymująca życie, energia witalna, a to podstawowe założenie ajurwedy i jogi. Energia ta przepływa przez kanały subtelne zwane nadi oraz podtrzymuje życie w ciele i umyśle.
Agni
edytujAgni to ogień trawienny. To właśnie on pozwala dobrze trawić pokarm i sprawia, że wszystkie składniki odżywcze docierają do tkanek. Dzięki niemu umysł ma moc, aby za pomocą inteligencji i dyscypliny osiągnąć wewnętrzne piękno. Agni oczyszcza ciało z toksyn i produktów przemiany materii[23].
Terapia oczyszczająca (panća karma)
edytujPanća karma oznacza dosłownie „pięć działań oczyszczających”. Terapia stanowi głębokie oczyszczenie ciała z nieczystości oraz ponowne odżywienie tkanek, dzięki czemu poprawia się stan zdrowia, a oznaki starzenia się organizmu znikają. Ciało nabiera witalności, dosze są w równowadze, co pozwala na zachowanie dobrego zdrowia oraz harmonii. Pięć działań oczyszczających składających się na zabieg panća karma to:
- Wireczana – oczyszczenie przy zastosowaniu środków przeczyszczających w celu usunięcia nieczystości z jelita cienkiego.
- Basti (dzieli się na niruna oraz anuwasana) – lewatywy z wywarów ziołowych lub olejowych mające za zadanie oczyścić oraz unormować funkcjonowanie jelita grubego.
- Wamana – lewatywy oraz prowokowanie wymiotów w celu usunięcia toksyn z żołądka.
- Nasja – krople do nosa stosowane w celu usunięcia toksyn z obszaru głowy.
- Rakta moksza – upuszczanie krwi lub jej oczyszczanie z wykorzystaniem ziół[24].
W terapii oczyszczającej dużą rolę odgrywają faza przygotowania organizmu (purwa karma) oraz regeneracji (paszat karma). Purwa karma to seria zabiegów rozluźniających i rozgrzewających, na które składają się masaże synchroniczne abhjanga, udwartana – masaże z peelingiem oraz garszana – masaże jedwabnymi rękawicami. Po masażach następują udrożniające kanały energetyczne zabiegi ziołowe, np. baspa sweda – kąpiel parowa z ziołami, nadi sweda – przykładanie wężyka z parą do wybranych punktów na ciele, tapa sweda – sauna lub przebywanie w pobliżu ogniska. Celem purwa karmy jest usunięcie złogów, zbędnych produktów przemiany materii i toksyn z organizmu. Intensywny masaż służy przesunięciu tychże w stronę dużych organów (np. żołądka), dzięki czemu będą mogły zostać usunięte z organizmu podczas panća karmy[25].
Paszat karma ma miejsce po panća karmie i służy regeneracji i odbudowie organizmu po intensywnym oczyszczaniu. W fazie tej kuracjusz poddawany jest delikatnym, odprężającym masażom i pije wzmacniające zioła. Do potrzeb pacjenta dostosowywana jest również dieta.
Masaże i zabiegi ajurwedyjskie
edytujMasaż jest terapią, która pozwala odblokować kanały energetyczne (nadi) dla prawidłowego przepływu energii witalnej.
- Abhjanga – jest częścią tradycyjnego ajurwedyjskiego programu oczyszczającego i odmładzającego nazywającego się panća karma. Masaż wykonywany jest przy użyciu dużej ilości ciepłego oleju sezamowego. W trakcie masażu toksyny usuwane są z ciała, a kanały energetyczne odblokowują się, pozwalając na swobodny przepływ energii życiowej. Masaż abhjanga rozpoczynamy od masażu głowy, który może być zrobiony na sucho lub olejem sezamowym. Zwiększa sprawność umysłową i wydolność fizyczną.
- Garszana – wykonywany jest nieco szorstkimi, wyprodukowanymi z surowego jedwabiu rękawicami. Działa jak peeling i polecany jest osobom z przewagą doszy kapha. W salonach kosmetycznych jest stosowany w terapiach antycellulitowych i odchudzających.
- Shirodhara – masaż na trzecie oko. Bardzo głęboko relaksuje, ma wręcz działanie transowe[26]. Polega na polewaniu czoła – okolic tzw. trzeciego oka i nasady włosów strumieniem ciepłego płynu (np. oleju ziołowego). Osoba poddana zabiegowi leży na plecach, na stole do masażu, a terapeutyczny płyn spływa po głowie i włosach przez określoną ilość czasu. Do polewania używa się specjalnego naczynia zawieszonego na stojaku nad głową pacjenta tak, aby strumień płynu spływał z wysokości 8-10 cm, w sposób ciągły, nieprzerwany, powolny i jednostajny[27].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ World Health Organization. Regional Office for South-East Asia. , Traditional medicine in Asia, New Delhi: WHO, 2002, ISBN 92-9022-224-7, OCLC 52257396 [dostęp 2021-01-06] .
- ↑ Dinesh Katoch i inni, Government policies and initiatives for development of Ayurveda, „Journal of Ethnopharmacology”, 197, Special issue on Ayurveda, 2017, s. 25–31, DOI: 10.1016/j.jep.2016.08.018, ISSN 0378-8741 [dostęp 2021-01-06] (ang.).
- ↑ World Health Organization , Legal Status of Traditional Medicine and Complementary/Alternative Medicine: A Worldwide Review, 2001 .
- ↑ World Health Organization. , Benchmarks for training in ayurveda : benchmarks for training in traditional complementary and alternative medicine, Geneva: World Health Organization, 2010, ISBN 978-92-4-159962-7, OCLC 692143645 [dostęp 2021-01-06] .
- ↑ Khushbir Bath , Sourabh Aggarwal , Vishal Sharma , Sushruta: Father of plastic surgery in Benares, „Journal of Medical Biography”, 27 (1), 2019, s. 2–3, DOI: 10.1177/0967772016643463, ISSN 0967-7720 [dostęp 2023-07-29] (ang.).
- ↑ C. Kessler i inni, Ayurveda: Between Religion, Spirituality, and Medicine [online], Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 28 listopada 2013 [dostęp 2021-01-07] (ang.).
- ↑ Udo Tworuschka , Grzegorz Polak , Michał Dobrzański , Hinduizm, Warszawa: Agora SA, 2009, ISBN 978-83-7552-589-2, OCLC 751218411 [dostęp 2021-01-06] .
- ↑ Traditional, Complementary and Integrative Medicine [online], www.who.int [dostęp 2021-01-07] (ang.).
- ↑ Chaper 1: Psychomythology. W: Semple D, Smyth R.: Oxford Handbook of Psychiatry. Oxford University Press, 2013, s. 20, seria: 3. ISBN 978-0-19-969388-7.
- ↑ Johannes Quack: Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India. Oxford University Press, 2011. ISBN 978-0-19-981260-8.
- ↑ The blending of science and spirituality in the Ayurvedic healing tradition. W: P. Ram Manohar, Makarand R. Paranjape: Science, Spirituality and the Modernization of India. Anthem Press, 2009, s. 172–173. ISBN 978-1-84331-776-0.
- ↑ Ayurveda. American Cancer Society, 26 August 2011. [dostęp 2015-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 February 2014)]. Cytat: The effectiveness of Ayurveda has not been proven in scientific studies, but early research suggests that certain herbs may offer potential therapeutic value
- ↑ World Health Organization. Regional Office for South-East Asia. , Traditional herbal remedies for primary health care, New Delhi: World Health Organization, Regional Office for South-East Asia, 2010, ISBN 978-92-9022-382-5, OCLC 744524003 [dostęp 2021-01-06] .
- ↑ Ashutosh Chauhan i inni, Ayurvedic research and methodology: Present status and future strategies, „Ayu”, 36 (4), 2015, s. 364–369, DOI: 10.4103/0974-8520.190699, ISSN 0974-8520, PMID: 27833362, PMCID: PMC5041382 [dostęp 2021-01-07] .
- ↑ Ayurvedic medicine [online], Cancer Research UK, 4 lutego 2015 [zarchiwizowane z adresu 2016-05-03], Cytat: There is no scientific evidence to prove that Ayurvedic medicine can treat or cure cancer or any other disease. (ang.).
- ↑ Ayurvedic medicine [online], Cancer Research UK, 4 lutego 2015 [zarchiwizowane z adresu 2016-05-03], Cytat: The Medicines and Healthcare regulatory Agency (MHRA) states that there is a big variation in how unlicensed traditional Chinese or Ayurvedic medicines are made. Some have been found to contain illegal substances and toxic herbs. These substances may not be listed on the packaging of the product. The amount of the active ingredient can also vary widely between products. (ang.).
- ↑ Saper RB, Phillips RS, Sehgal A, N. Khouri i inni. Lead, mercury, and arsenic in US- and Indian-manufactured medicines sold via the internet. „JAMA”. 300 (8), s. 915–923, 2008. DOI: 10.1001/jama.300.8.915. PMID: 18728265. PMCID: PMC2755247.
- ↑ S.V. Govindan: Ajurwedyjski masaż leczniczy. Kraków: a-ti information services, 2010, s. 32–33.
- ↑ S. Kucera: Ajurweda. Podręcznik dbania o siebie. Warszawa: 2021, s. 22. ISBN 978-83-8143-818-6.
- ↑ S. Kucera: Ajurweda. Podręcznik dbania o siebie. Warszawa: 2021, s. 23-24. ISBN 978-83-8143-818-6.
- ↑ AYURVEDA CARE - Asia Dream Trips [online], 3 lipca 2022 [dostęp 2024-09-22] (pol.).
- ↑ S. Kucera: Ajurweda. Podręcznik dbania o siebie. Warszawa: 2021, s. 24-28. ISBN 978-83-8143-818-6.
- ↑ M. Sachs: Ajurweda a uroda. Jak być pięknym. Kraków: a-ti information services, 2010, s. 68–69.
- ↑ M. Sachs: Ajurweda a uroda. Jak być pięknym. Kraków: a-ti information services, 2010, s. 204.
- ↑ Purwa karma.
- ↑ Shirodhara - masaż na trzecie oko [online], Centrum Ajurwedy [dostęp 2021-04-08] (pol.).
- ↑ Ewa Szydłowska , Shirodhara - na czym polega? | Ajurweda Blog [online], Ajurweda: terapie, konsultacje, masaż w Bieszczadach, 6 stycznia 2019 [dostęp 2021-04-08] (pol.).