Afrodyta

Afrodyta (gr. Ἀφροδίτη Aphrodítē „wdzięk, urok”, łac. Venus) – w mitologii greckiej bogini miłości, piękna, kwiatów, pożądania i płodności. Najbardziej urodziwa z bogiń antycznych mitów.

Afrodyta

Ἀφροδίτη

bogini miłości, piękna, kwiatów, pożądania i płodności
Występowanie	mitologia grecka
Przydomek	Afrogeneja, Anadyomene, Cypryda (Kipryda); Afrodyta Acidalia, Cytherea, Despina, Kypris, Epitragidia, Skotia, Basilis, Persephaessa, Pandemos, Urania, Apatura
Atrybuty	rydwan zaprzężony w gołębie, róża, mirt
Siedziba	Olimp
Teren kultu	starożytna Grecja
Nazwa święta	Afrodyzje
Odpowiednik	Wenus (rzymski)
Rodzina
Ojciec	Zeus
Matka	Dione
Mąż	Hefajstos
Dzieci	z Aresem: Dejmos, Fobos, Harmonia, Eros i Anteros

Ruiny cypryjskiego sanktuarium z XII wieku p.n.e., w którym była czczona Afrodyta, Palepafos

Narodziny Wenus, Sandro Botticelli około 1485–1486

Skała Afrodyty na Cyprze. W tym miejscu według legendy narodziła się z piany morskiej Afrodyta

Jej rzymską odpowiedniczką była Wenus (Wenera).

Pochodzenie i narodziny

Kwestia jej pochodzenia jest różnie przedstawiana w mitach. Według jednego z nich Afrodyta nie miała rodziców i pewnego dnia wyłoniła się z piany morskiej w pobliżu Cypru. Nieco inaczej przedstawiał to Hezjod, który w Teogonii pisał, że kiedy odcięte sierpem genitalia Uranosa (pokonanego przez Kronosa, gdy roztaczał się nad Gają jak niebo nad ziemią) wpadły do morza w pobliżu Cypru, woda otoczyła je białą pianą, z której następnie wyłoniła się przepiękna Afrodyta. Pływała po morzu w muszli, zatrzymując się u brzegów Kytery, a potem Cypru. Druga z tych wysp stała się jej ulubionym miejscem. Na jej brzegu oczekiwały już na nią Charyty: Eufrosyne, Aglaja i Talia, które odtąd zawsze towarzyszyły jej i służyły. Cypr stał się głównym miejscem kultu bogini.

Natomiast w innych mitach opisywana jest jako córka Uranosa i Hemery, zwanej Uranią. Według Homera była córką Zeusa i Diony.

Dalsze losy

Jej pierwszym kochankiem był Adonis. Była żoną Hefajstosa, ale epizod z Aresem świadczy, że nie była zbyt wierna (z tego związku zrodzili się Dejmos, Fobos, Harmonia, Eros i Anteros). Hefajstos ukrył w łożu pułapkę z mocnej, lecz niezauważalnej, metalowej sieci i schwytał w nią Afrodytę z Aresem. Potem wystawił ich na pośmiewisko przed innymi bogami na Olimpie.

W konkursie piękności między Herą, Ateną i Afrodytą, ta ostatnia obiecała Parysowi Helenę, żonę Menelaosa ze Sparty, za tytuł najpiękniejszej (jabłko niezgody), czym przyczyniła się do rozpętania wojny trojańskiej. W wojnie starała się sprzyjać Trojanom.

Atrybuty, przydomki

Jej atrybutami były: rydwan zaprzężony w gołębie, róża, jabłko oraz mirt. Czczona była zwłaszcza przez kobiety, które widziały w niej patronkę małżeństwa. Ze względu na jej związek z morzem była czczona przez żeglarzy i w miastach portowych.

Starożytni nadawali Afrodycie różne przydomki: Afrogeneja – zrodzona z piany morskiej, Anadyomene (Ἀναδυομένη) – wynurzająca się z fal morskich, Cypryda (Kipryda) – od Cypru; Afrodyta Acidalia, Cytherea (Κυθήρεια), Despina (Δέσποινα), Kypris (Κύπρις), Epitragidia, Skotia (Σκοτία), Basilis (Βασιλίς), Persephaessa (Περσεφάεσσα), Pandemos (Πάνδημος), Urania, Apatura itp.

Afrodyta w filozofii

Pauzaniasz w platońskim dialogu Uczta wykładał teorię, że istnieją dwie Afrodyty: Afrodyta niebiańska (Afrodyta Urania) i Afrodyta wszeteczna (Afrodyta Pandemos).

Ikonografia

Symbole

Najbardziej znanym symbolem Afrodyty był gołąb, który pierwotnie był ważnym symbolem jej prekursora z Bliskiego Wschodu, Inanny-Isztar. (W rzeczywistości starożytne greckie słowo oznaczające „gołębicę”, peristerá, może pochodzić od Semickiego wyrażenia peraḥ Ištar, oznaczającego „ptak Isztar”).

Zobacz też

• Afrodyzje – święta obchodzone na cześć bogini
• Narodziny Wenus

Bibliografia

• Grimal Pierre, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław: Ossolineum, 1987.
• Mała encyklopedia kultury antycznej, Warszawa: PWN, 1966.
• Markowska Wanda, Mity Greków i Rzymian, Warszawa: Iskry, 1973.
• Parandowski Jan, Mitologia, Warszawa: Czytelnik, 1975.