Wikipedia

29 Dywizja Piechoty (II RP)

Ten artykuł dotyczy 29 Dywizji Piechoty okresu II RP. Zobacz też: 29 Dywizja Piechoty.

29 Dywizja Piechoty[a] (29 DP) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.

29 Dywizja Piechoty
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1921

Rozformowanie

8 września 1939

Tradycje
Kontynuacja

29 Brygada Zmechanizowana

Dowódcy
Pierwszy

gen. Mikołaj Osikowski

Ostatni

płk Ignacy Oziewicz

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
bitwa pod Piotrkowem (4–6 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Garnizon Grodno[1]
SD we wrześniu 1939:
Lubochnia (od 2 IX 1939)
Twarda (od 3 IX 1939)
Józefów (od 4 IX 1939)
Koło (od 6 IX 1939)
Giełzów (od 7 IX 1939)

Podległość

DOK III (1921-1926)
M.S.Wojsk. (1926-1939)
Armia „Prusy” (1939)

Skład

41 pułk piechoty
76 pułk piechoty
81 pułk piechoty
29 pułk artylerii lekkiej

Multimedia w Wikimedia Commons
29 DP w 1938

W okresie międzywojennym dowództwo 29 DP stacjonowało w Grodnie. W jej skład w 1923 wchodziły: 41 pp, 76 pp i 81 pułk piechoty[2].
W czasie kampanii wrześniowej dywizja walczyła w składzie Armii „Prusy”. Skoncentrowana pod Sulejowem w składzie dwóch pułków. 76 pułk piechoty (bez III baonu) został rozbity pod Piotrkowem. Reszta dywizji została rozproszona w czasie odwrotu za Wisłę. Odtworzona na Lubelszczyźnie jako 29 Brygada Piechoty, brała udział w boju pod Krasnymstawem, Cześnikami i Krasnobrodem. 41 pułk piechoty (bez baonu) został zatrzymany w Warszawie i brał udział w jej obronie[3].

Dywizja w okresie pokoju

edytuj

Formowanie

edytuj

W związku z reorganizacją Wojska Polskiego, likwidowane Wojsko Litwy Środkowej wydzieliło z siebie dwie dywizje: 19. i 29 DP. W skład 29 DP weszły: 41 (suwalski) pułk piechoty z 1 D L-B, 76 (lidzki) pp z 2 D L-B, 81 (grodzieński) pp z 1 D L-B.

W okresie II RP sztab 29 DP stacjonował w Grodnie[4], a jej oddziały w Grodnie i Suwałkach:

Odznaka Nazwa oddziału Garnizon
  41 Suwalski pułk piechoty Marszałka Józefa Piłsudskiego Suwałki
  76 Lidzki pułk piechoty im. Ludwika Narbutta Grodno
  81 pułk Strzelców Grodzieńskich im. Króla Stefana Batorego Grodno
  29 pułk artylerii lekkiej Grodno
  I dywizjon 29 pułku artylerii lekkiej Suwałki
kompania łączności 29 DP Grodno
Ośrodek Sapersko-Pionierski 29 DP

Działalność pokojowa dywizji

edytuj

Rozmieszczenie

edytuj

Sztab dywizji funkcjonował w siedzibie Dowództwa Okręgu Korpusu nr III w Grodnie. Także w Grodnie stacjonowały inne jednostki podległe bezpośrednio dowództwu 29 DP. Były to: 76 pułk piechoty rozlokowany w koszarach przy stacji kolejowej, 81 pułk strzelców stacjonujący w koszarach przy moście nad Niemnem i 29 pułk artylerii lekkiej (bez I dywizjonu artylerii) zakwaterowany w koszarach przy cmentarzu oraz w Foluszu. Ponadto w koszarach 76 pułku piechoty stała kompania saperów i kompania telegraficzna. W suwalskim garnizonie stał 41 pułk piechoty (bez batalionu) i I/29 pal. W Sokółce stacjonował jeden batalion 41 pułku piechoty[5].

Mobilizacja dywizji

edytuj

Mobilizację oddziałów dywizji ogłoszono 24 sierpnia 1939. Przebiegała ona dość sprawnie. W ciągu 36 godzin oddziały były gotowe. Opóźniła się mobilizacja kwatery głównej dywizji. Przewóz oddziałów do rejonów operacyjnego rozwinięcia rozpoczął sie z opóźnieniem, czyli dopiero 28 sierpnia. Do rejonów pod Rawę Mazowiecką transporty dotarły 30 sierpnia. Do 3 września marszami nocnymi przerzucono dywizję pod Sulejów. 41 Suwalski pułk piechoty przegrupowanie rozpoczął dopiero 2 września. Do Skierniewic dojechał tylko sztab pułku z jednostkami specjalnymi i I batalionem oraz jedna bateria I/29pal. Pozostałe pododdziały zostały zatrzymane w Warszawie[6].

Obsada personalna w marcu 1939

edytuj

Ostatnia „pokojowa” obsada personalna dowództwa dywizji[7][b]:

Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca dywizji płk Ignacy Oziewicz
dowódca piechoty dywizyjnej płk Jan Bratro
dowódca piechoty dywizyjnej (dubler) płk piech. kontr. Muchamed Isiafił Bey
szef sztabu ppłk dypl. Tadeusz Edward Łojak
I oficer sztabu kpt. dypl. mgr Stanisław Żochowski
I oficer sztabu (dubler) kpt. Zygmunt Pietrzak †1940 Charków
II oficer sztabu kpt. Józef Sempkowski
komendant rejonu PW konnego mjr kaw. Wacław Linhardt
dowódca łączności mjr łączn. Marian Władysław Hamerski
oficer taborowy kpt. tab. Stefan IV Grabowski
oficer intendentury kpt. int. Józef Ochalik

Walki dywizji w kampanii wrześniowej 1939

edytuj

Dywizja, pod dowództwem płk. Ignacego Oziewicza, została przeznaczona do północnego zgrupowania Armii „Prusy” gen. Stefana Dąba-Biernackiego[9].

1 września dywizja kończyła wyładunek z transportów kolejowych w okolicach Skierniewic. Następnie skierowana została w rejon Rawy Mazowieckiej. Po nocnym marszu z 1 na 2 września 29 DP bez 41 pp i I/29 pal ześrodkowała się w rejonie Ujazd – Tomaszów Mazowiecki – Spała – Glinnik. 81 pp ześrodkował się na północny zachód od Spały, a 76 pp w lesie przyległym do toru kolejowego Koluszki –Tomaszów. Na stacjach w Skierniewicach i Radziwiłłowie wyładowały się 29 batalion saperów, szwadron kawalerii dywizyjnej, 29 dywizjon artylerii ciężkiej i dołączyły do dywizji. Nie dołączyła natomiast 29 bateria artylerii przeciwlotniczej. SD dywizji rozwinięto w Lubochni[10]. 2 września jednostka otrzymała rozkaz wymarszu i jak najszybszego obsadzenia przepraw na Pilicy pod Sulejowem oraz rozpoznaniu lasów nadleśnictwa Łęczno. Po zaledwie kilkugodzinnym odpoczynku oddziały rozpoczęły marsz i, zgodnie z decyzją dowódcy dywizji, przegrupowały się do rejonu lasów Błogie, Bukowiec, Unewel. W nocy 76 pp skoncentrował się w lasach: II batalion na zachód od Błogie, a I batalion na północny zachód od niej, III batalion na brzegu Pilicy; 81 pp ześrodkował pododdziały w rejonach: I i II bataliony w lesie na wschód od drogi Błogie – Julianów, a III w lesie Potok. Stanowisko dowodzenia rozwinięto w Twardej[11]. Ponadto podporządkowano dywizji patrole minerskie, które wysłane na południe miały, zniszczyć wszystkie mosty na Pilicy. Natomiast ze składu dywizji odesłano do obrony przeprawy w Przedborzu 5 kompanię 76 pułku piechoty, która dotarła na miejsce przed świtem 4 września, obsadzając stanowiska obronne.

Kolejnej nocy, z 3 na 4 września, gen. Stefan Dąb-Biernacki zdecydował przesunąć północne zgrupowanie w rejony na południowy i północny wschód od Piotrkowa, w okolice lasów Lubień, Sulejowa, Dąbrowy, Tomaszowa i Ujazdu. Obszar ten miał być rejonem wyjściowym do walki[12]. Zgodnie z rozkazem dowódcy 29 DP oddziały dywizji wykonały 10-kilometrowy marsz i ześrodkowały się nad Pilicą: 76 pułk w rejonie Sulejowa i Taraski; 81 pp w rejonie Dąbrowy, Józefowa, Jaksonka. Stanowisko dowodzenia rozwinięto w Józefowie. W tym czasie 41 pp, bez II i III batalionów, z l/ 29 pal (bez dwóch baterii) wyładował się z pociągu w Skierniewicach, gdzie otrzymał zadanie dołączenia do zasadniczych sił dywizji[13]. Do dywizji nie dotarły: II/41 pułku piechoty, III/41 pułku piechoty i I/ 29 pułku artylerii lekkiej.

W dniu 5 września niemiecka 1 Dywizja Pancerna, po zepchnięciu oddziałów 19 Dywizji Piechoty broniących Piotrkowa, zdobyła miasto i ruszyła dalej drogą na Wolbórz i Tomaszów. Inne oddziały Armii „Łódź”, również znajdowały się w odwrocie. W tym czasie dowódca Armii „Prusy”, nie mając aktualnych wiadomości na temat położenia wojsk niemieckich i sytuacji na przedpolach Piotrkowa, planował kontratak na prawe skrzydło 1 Dywizji Pancernej. Miał on zostać przeprowadzony w nocy z 5 na 6 września i doprowadzić do odzyskania utraconych pozycji na linii Jeżów – Rozprza. Pierwotny plan zakładał użycie do tego celu Grupy pułkownika Nowosielskiego tj.: 77 pułku piechoty, I batalionu 86 pułku piechoty, IV dywizjonu 19 pułku artylerii lekkiej oraz Wileńskiej Brygady Kawalerii.

Wileńska Brygada Kawalerii znajdowała się w lesie Lubień, natomiast pozostałe oddziały bardziej na północ w pobliżu Maciejowca. Odgradzała je od pozycji niemieckich rzeka Luciąża.

O 17.00 dowódca armii wstrzymał przygotowywane natarcie i zmienił rozkazy. Według nowego planu nocny atak miały wykonać pułki 76 i 81 z 29 Dywizji Piechoty wsparte grupą pułkownika Nowosielskiego, a Wileńska Brygada Kawalerii miała wycofać na wschodni brzeg Pilicy i dozorować ją aż do Przedborza. Tam walczyła już 5 kompania 76 pułku piechoty. Do obrony przeprawy w Sulejowie pozostawiono I batalion 41 pułku piechoty z 29 DP.

Około godziny 20.00 76 pułk piechoty wyruszył z okolic Sulejowa drogą na Piotrków i po przekroczeniu Luciąży w okolicy Przygłowa, rozdzielił się na dwa zgrupowania. II batalion ruszył przez Kłudzice i Milejowiec, a pozostałe pododdziały maszerowały przez Kolonię Witów na Zalesice. Bataliony 81 pułku piechoty ruszyły w stronę Przygłowa, II i III przez Sulejów, a I przez Łęczno.

Tymczasem o godzinie 21.00 do sztabu dowódcy Armii „Prusy” nadszedł meldunek od Naczelnego Wodza, w którym informował o sytuacji na froncie i zalecał wycofanie jednostek Armii „Prusy” na północ od Piotrkowa. Na skutek tego generał Biernacki znów zmienił rozkazy i skierował 81 pułk piechoty do lasów w okolicach Koła. 76 pułk piechoty miał wykonać pozorowany atak na Piotrków, a następnie wycofać się na północ. Jednak rozkazy nie dotarły do batalionów 76 pułku piechoty. Zatem zgodnie z poprzednim rozkazem, posuwając się wyznaczoną drogą, II batalion ruszył do ataku opanowując Milejowiec, gdzie rozbił zaskoczony oddział strzelców zmotoryzowanych. Nie tracąc impetu batalion uderzył na Milejów, gdzie natknął się na sztab 1 Dywizji Pancernej i broniącą go kompanię ochrony. Niemcy stawili zdecydowany opór, ale ostatecznie atak Polaków na bagnety pozwolił opanować wieś. Następnie batalion ruszył na zachód, gdzie napotkał na silny zorganizowany opór i natarcie zostało powstrzymane.

I i III batalion piechoty, wspierane przez III dywizjon 29 pułku artylerii lekkiej, atakowały przez Przygłów – Kolonię Witów – Zalesice, rozbijając napotkane po drodze i zaskoczone oddziały niemieckie. Walki najczęściej rozstrzygane były w atakach na bagnety. Około godziny 4.00 nad ranem polska kolumna dotarła do szosy Piotrków – Radomsko i skręciła na południe, atakując w kierunku Longinówki. Jednak w miarę posuwania się oddziałów polskich opór Niemców tężał i stawał się coraz bardziej zorganizowany. Wspierająca polski atak artyleria miała coraz większe trudności w dotrzymaniu kroku atakującym oddziałom, napotykając w ciemnościach liczne strumienie i natrafiając na podmokły teren. Z zabudowań Longinówki przeciwnik zaczął prowadzić silny ogień. W tym samym czasie ruszyło natarcie Niemców od strony Piotrkowa. Zostało ono odparte przez 3 kompanię. Ponawiane ataki polskie na Longinówkę nie powiodły się, a Niemcy rozpoczęli uderzyli od wschodu, okrążając obrońców. W końcu polskie bataliony, oczekując posiłków, zaległy w otwartym terenie. Przed godziną 6.00 dnia 6 września Niemcy rozpoczęli kolejne natarcie. Początkowo Polacy odpierali uderzenia. Kiedy jednak do akcji ruszyły czołgi, a w batalionach nie było już ani jednej armatki przeciwpancernej, obrońcy musieli ulec. Do godziny 6.00 zginęli niemal wszyscy polscy żołnierze. Po walce, ranni i nieliczni, którzy przeżyli zostali rozjechani przez czołgi lub dobici przez niemiecką piechotę. W nocy z 5 na 6 września pozostałe jednostki 29 Dywizji Piechoty wycofały się w lasy w okolice Koła. Były to: 81 pułk piechoty, II/29 pułku artylerii lekkiej, 29 dywizjon artylerii ciężkiej, 29 batalion saperów, sztab 29 Dywizji Piechoty.

Rano 6 września w okolicach Koła ześrodkowały się: 29 pal (bez I i III dywizjonu), 29 dac, 29 bsap (bez zmot. ksap), kompania kolarzy, kompania ckm i szwadron kawalerii dywizyjnej. Stanowisko dowodzenia rozwinięto we wschodniej części Koła. Będący na stanowisku dowodzenia płk Oziewicz nie znał położenia swoich pułków. Nie przejawiał też inicjatywy ześrodkowania wojsk i odtworzenia gotowości bojowej dywizji[14].
Przed południem do lasu w rejonie Koła zaczęły przybywać grupki żołnierzy rozbitego II/76 pp, a w lesie Borkowice Mokre ześrodkował się 81 pułk piechoty. W ciągu dnia 81 pp był silnie bombardowany i ponosił duże straty. Dowódca pułku nie znał położenia swoich sąsiadów, nie otrzymał też żadnych nowych rozkazów. W tej sytuacji podjął decyzję przegrupowania pułku w kierunku Kozienic. O 19.00 płk Banaszak ruszył ze swoim pułkiem w kierunku Zarzęcina[15].

Około południa dowódca Armii „Prusy” postawił płk. Oziewiczowi zadanie by przeprawił wszystkie podległe mu oddziały (a także napotkane z 19 Dywizji Piechoty) na wschodni brzeg Pilicy i skupił je w rejonie Smardzewice–Twarda. W dzień oddziały miały przesunąć się ku rzece, a w nocy rozpocząć przeprawę. Płk Oziewicz zdecydował wybudować most w rejonie Swolszowic Małych – Tresty Rządowej. Po południu 29 batalion saperów rozpoczął budowę mostu. W tym czasie sztab 29 DP, II/29 pal i 29 dac przemieszczono przez most w Tomaszowie. Stanowisko dowodzenia rozwinęło się w Twardej[16].
Wieczorem do sztabu dywizji wpłynęło zadanie nakazujące obronę lasu Inowłódz i oparciu prawego skrzydła obrony o Pilicę. Dowódca dywizji nakazał przyjąć następujące ugrupowanie bojowe: 81 pp miał obsadzić odcinek północny; 41 pułk piechoty z III/76 pułku odcinek południowy. Oficerowie łącznikowi nie zdołali jednak przekazać zadania dowódcy 81 pp. Około północy stanowisko dowodzenia dywizji przesunięto do leśniczówki Giełzów[16].

W następnych dniach dywizja kontynuowała odwrót w kierunku przeprawy na Wiśle. Pod wieczór 7 września jej oddziały, podobnie jak 13 DP i 19 DP, uległy rozproszeniu. Pod Dobrą Wolą nad rzeką Drzewiczką oddział niemieckiej 13 Dywizji Zmotoryzowanej rozbił sztab dywizji. Przez rzekę w rejonie Dęblina przeprawiły się w czasie od 11 do 13 września tylko nieliczne oddziały bez broni ciężkiej – przede wszystkim 76 pp.

Dywizja reorganizowała się w rejonie Rejowca. Dowództwo objął płk Jan Bratro. Z rozkazu generała Dąba-Biernackiego – do czasu zdobycia dział – związek taktyczny miał nosić miano brygady. 17 września 29 Brygada miała 7 baonów piechoty, baterię artylerii i kompanię saperów. Stała się ona częścią dywizji generała Jerzego Wołkowickiego. 29 Brygada wzięła udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim i skapitulowała 27 IX.

Dwa bataliony 41 pp walczyły w Warszawie do czasu jej kapitulacji. Dołączył do nich także III baon 81 pp.

Improwizowany w ośrodku zapasowym dywizji w Grodnie batalion kpt. Piotra Korzona w okresie 12–17 września toczył potyczki z patrolami niemieckimi zapuszczającymi się w rejon Białegostoku, Sokółki i Grodna.

Ordre de Bataille i obsada personalna w kampanii wrześniowej

edytuj

Planowane Ordre de Bataille i obsada personalna 29 DP w kampanii wrześniowej. W nawiasach podano nazwy jednostek mobilizujących oraz stanowiska służbowe oficerów dywizji zajmowane przed mobilizacją.

Obsada personalna dowództwa dywizji

edytuj
Dowódcy dywizji
Dowódcy piechoty dywizyjnej
Szefowie sztabu

Żołnierze Dywizji (w tym OZ) – ofiary zbrodni katyńskiej

edytuj
Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[19]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Włodzimierz Arwaniti pułkownik żołnierz zawodowy Charków
Marian Hamerski[20] major żołnierz zawodowy Charków
Henryk Jędrzejewski podporucznik rezerwy handlowiec Ubezpieczalnia Społeczna w Warszawie Charków
Henryk Kryciński[21] porucznik w st. sp. żołnierz zawodowy Katyń
Marian Krzysztof Lukas podporucznik rezerwy technik mechanik Charków
Stefan Ławecki podporucznik rezerwy architekt Charków
Tadeusz Edward Łojak[22] podpułkownik dyplomowany żołnierz zawodowy Charków
Michał Marchwicki starszy ogniomistrz zam. Grodno BLK
Antoni Pieńkowski podporucznik rezerwy technik Charków
Zygmunt Pietrzak kapitan żołnierz zawodowy Charków
Wacław Rowiński porucznik rezerwy prawnik Bank Cukrownictwa Polskiego Charków
Aleksander Szczęścikiewicz[23] major weterynarii żołnierz zawodowy Charków
Alfred Willich[24] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Wiktor Wojszel podporucznik rezerwy Charków

Odtworzenie dywizji w ramach Armii Krajowej

edytuj

W wyniku przeprowadzania akcji odtwarzania przedwojennych jednostek wojskowych w 1944 r. powstała 29 Dywizja Piechoty AK w składzie 33 pp, 41 pp, 42 pp i 9 pułk strzelców konnych (Okręg Białystok).

Osobny artykuł: 29 Dywizja Piechoty Armii Krajowej.

Tradycje

edytuj

Tradycje oddziałów 29 Dywizji Piechoty kultywowała 29 Szczecińska Brygada Zmechanizowana im. Króla Stefana Batorego.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Potocznie, od miejsca stacjonowania dowództwa, była nazywana dywizją "grodzieńską".
  2. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[8].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 46.
  2. ↑ Almanach oficerski 1923 ↓, s. 40.
  3. ↑ Zawilski 2019 ↓, s. 796.
  4. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 540.
  5. ↑ Bieliński 2018 ↓, s. 6.
  6. ↑ Bieliński 2018 ↓, s. 7.
  7. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 539-540.
  8. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  9. ↑ Jurga 1975 ↓, s. 253.
  10. ↑ Wróblewski 1986 ↓, s. 66.
  11. ↑ Wróblewski 1986 ↓, s. 74.
  12. ↑ Wróblewski 1986 ↓, s. 82.
  13. ↑ Wróblewski 1986 ↓, s. 83.
  14. ↑ Wróblewski 1986 ↓, s. 141.
  15. ↑ Wróblewski 1986 ↓, s. 142.
  16. ↑ a b Wróblewski 1986 ↓, s. 143.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 63 z 27IX 1923, s. 587.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 107 z 10 X 1924, s. 594.
  19. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  20. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5347.
  21. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 1852.
  22. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6255.
  23. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7564.
  24. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14218.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=29_Dywizja_Piechoty_(II_RP)&oldid=75292379”