1891
rok kalendarzowy w XIX wieku
Ten artykuł od 2021-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Rządzący państwami w 1891
Wydarzenia w Polsce
edytuj- 3 stycznia – ukazało się pierwsze wydanie Gazety Robotniczej.
- 1 maja – w Łodzi i Żyrardowie w trakcie manifestacji robotniczych doszło do starć z wojskiem, a następnie represji władz carskich.
- 2-3 maja – w Krakowie i Lwowie obchodzono uroczyście setną rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja. Odbyły się pochody, manifestacje, przedstawienia teatralne i wystawy. Zaprezentowano m.in. obraz Jana Matejki Uchwalenie Konstytucji 3 maja.
- 2 czerwca – położono kamień węgielny pod budowę budynku Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.
- 6 czerwca – powstało „Krakowskie Ochotnicze Towarzystwo Ratunkowe” jako pierwsze pogotowie na ziemiach polskich, a drugie - po wiedeńskim - w Europie.
- 21 listopada – rozpoczął działalność szpital psychiatryczny w Tworkach.
- Rozegrano pierwsze kolarskie mistrzostwa Królestwa Polskiego (organizator: Warszawskie Towarzystwo Cyklistów).
- Ukazał się pierwszy tomik wierszy Kazimierza Przerwy-Tetmajera pt. „Poezje”, który zwiastował nadchodzącą epokę młodej polski.
Wydarzenia na świecie
edytuj- 1 stycznia – wprowadzono po raz pierwszy emerytury (Niemcy).
- 8 stycznia – Brytyjczyk, J.A. Brodie, wykonał pierwszą siatkę zakładaną na bramki boisk piłkarskich (wzór zastrzeżono patentem).
- 6 lutego – Antonio Starabba został premierem Włoch.
- 12 lutego – włoski astronom Elia Millosevich odkrył planetoidę Josephina.
- 13 lutego – w Londynie doszło do ostatniego z morderstw przypisywanych Kubie Rozpruwaczowi.
- 15 lutego – założono szwedzki klub piłkarski AIK Fotboll.
- 24 lutego – Brazylijski parlament uchwalił republikańską konstytucję.
- 5 marca – francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę (307) Nike.
- 6 marca – Johannes Steen został premierem Norwegii.
- 17 marca – brytyjski statek pasażerski SS „Utopia” zatonął po kolizji z okrętem wojennym w Zatoce Gibraltarskiej; zginęły 562 spośród 880 osób na pokładzie.
- 28 marca – w Londynie odbyły się I Mistrzostwa Świata w Podnoszeniu Ciężarów.
- 31 marca – francuski astronom Alphonse Borelly odkrył planetoidę (308) Polyxo.
- 23 kwietnia – wojna domowa w Chile: zwycięstwo floty rządowej nad flotą Kongresu w bitwie w Zatoce Caldera.
- 24 kwietnia – uruchomiono pierwszą linię tramwaju elektrycznego w niemieckim Halle.
- 3 maja – powstał duński klub piłkarski Vejle BK.
- 5 maja – na uroczystym otwarciu Carnegie Hall w Nowym Jorku orkiestrą dyrygował Piotr Czajkowski.
- 6 maja – Masayoshi Matsukata został premierem Japonii.
- 11 maja – podczas wizyty w Japonii przyszły car Rosji Mikołaj II został zaatakowany i ciężko zraniony w głowę szablą przez policjanta.
- 15 maja – papież Leon XIII ogłosił encyklikę Rerum novarum.
- 31 maja – we Władywostoku rozpoczęto budowę magistrali transsyberyjskiej.
- 13 czerwca – założono Muzeum Archeologiczne w Stambule.
- 16 czerwca – John Abbott został premierem Kanady.
- 26 czerwca – powstała najstarsza argentyńska partia polityczna Radykalna Unia Obywatelska (UCR).
- 13 lipca – pojawia się słowo neuron jako nazwa komórki nerwowej. Po raz pierwszy użył jej niemiecki anatom i patolog Heinrich Wilhelm Waldeyer.
- 27 sierpnia – sojusz francusko-rosyjski zawarty nie w formie oficjalnego układu, ale w drodze wymiany not dyplomatycznych. Konwencję wojskową podpisano 17 sierpnia 1892 (zalążek ententy).
- 1 października – został otwarty Uniwersytet Stanforda, wyższa uczelnia w Stanfordzie, w stanie Kalifornia, w USA.
- 17 października – otwarto Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.
- 28 października – w trzęsieniu ziemi w japońskich prowincjach Mino i Owari zginęło ponad 7 tys. osób.
- 23 listopada – pierwszy prezydent Brazylii Deodoro da Fonseca został zmuszony do ustąpienia ze stanowiska. Jego miejsce zajął dotychczasowy wiceprezydent Floriano Peixoto.
- 27 listopada – francuski astronom Alphonse Borrelly odkrył planetoidę Phaeo.
- 15 grudnia – nauczyciel wychowania fizycznego w Springfield James Naismith zorganizował pierwszy mecz wymyślonej przez siebie koszykówki.
Urodzili się
edytuj- 1 stycznia – Charles Bickford, amerykański aktor (zm. 1967)
- 6 stycznia – Stanisław Gruszczyński, polski śpiewak operowy (tenor), aktor (zm. 1959)
- 8 stycznia – Bronisława Niżyńska, rosyjska tancerka, choreografka pochodzenia polskiego (zm. 1972)
- 9 stycznia – Józef Korczak, poeta, działacz niepodległościowy (zm. 1920)
- 13 stycznia – Michał Augustyn Pro, meksykański jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1927)
- 14 stycznia:
- Zygmunt Lorec, polski malarz, rysownik, akwarysta (zm. 1963)
- Osip Mandelsztam, rosyjski prozaik, poeta pochodzenia żydowskiego (zm. 1938)
- Alphonse Weicker, luksemburski piłkarz, bramkarz, bankier (zm. 1973)
- 15 stycznia:
- Franz Babinger, niemiecki historyk, orientalista (zm. 1967)
- Ray Chapman, amerykański baseballista (zm. 1920)
- 16 stycznia – Tadeusz Kasprzycki, polski generał dywizji, polityk, minister spraw wojskowych (zm. 1978)
- 18 stycznia – Justyn Maria Russolillo, włoski ksiądz, błogosławiony katolicki (zm. 1955)
- 22 stycznia – Pilar Villalonga Villalba, hiszpańska działaczka Akcji Katolickiej, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 28 stycznia:
- Franciszek Kotus-Jankowski, polski działacz komunistyczny, Namiestnik Rzeszy, prezydent Gdańska (zm. 1958)
- Jan Kozicki, polski matematyk (zm. 1979)
- 29 stycznia – Franciszek Gwiazda, polski działacz związkowy, prezydent Opola (zm. 1960)
- 6 lutego - Johanna Niederhellmann, niemiecka sufrażystka (zm. 1956)
- 12 lutego – Eugene Donald Millikin, amerykański polityk, senator ze stanu Kolorado (zm. 1958)
- 15 lutego – Dino Borgioli, włoski tenor (zm. 1960)
- 23 lutego – Bolesław Fichna, polski działacz polityczny i adwokat (zm. 1945)
- 24 lutego:
- Witold Budryk, polski inżynier górnictwa, wykładowca akademicki (zm. 1958)
- Stefan Żbikowski, polski działacz komunistyczny, radziecki wojskowy (zm. 1937)
- 28 lutego – Roman Abraham, polski generał i prawnik (zm. 1976)
- 1 marca – Alfons Mazurek, polski duchowny katolicki, błogosławiony (zm. 1944)
- 2 marca:
- Franciszek Bałdyga, powstaniec śląski, działacz społeczny (zm. 1975)
- Józef Papeć, podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1979)
- 4 marca:
- Bolesław Jakubiak, polski oficer, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1940)
- Kazimierz Żebrowski, polski hokeista (zm. ?)
- 8 marca – Eugeniusz Kulesza, polski marianin, męczennik, sługa Boży (zm. 1941)
- 12 marca:
- Wiktoryn Kaczyński, polski pilot, oficer Wojska Polskiego (zm. 1986)
- Wilhelm Reinhard, niemiecki pilot wojskowy, as myśliwski (zm. 1918)
- Tadeusz Schaetzel, polski wojskowy, polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1971)
- 15 marca - Laura Papo Bohoreta, jugosłowiańska pisarka (zm. 1942)
- 22 marca – Bogusław Miedziński, polski podpułkownik, dziennikarz, polityk, minister, marszałek Senatu RP (zm. 1972)
- 1 kwietnia:
- Clarence Norman Brunsdale, amerykański polityk, senator ze stanu Dakota Północna (zm. 1978)
- Augustyn Thevarparampil, indyjski duchowny katolicki, błogosławiony (zm. 1973)
- 2 kwietnia – Max Ernst, niemiecki malarz, rzeźbiarz, grafik i pisarz (zm. 1976)
- 7 kwietnia:
- Ole Kirk Christiansen, duński przedsiębiorca, producent zabawek, twórca fabryki klocków Lego (zm. 1958)
- Eino Aukusti Leino, fiński zapaśnik (zm. 1986)
- 8 kwietnia – Leon Surzyński, polski lekarz, polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1967)
- 13 kwietnia – Stanisław Helsztyński, polski historyk literatury, anglista (zm. 1986)
- 14 kwietnia – Jan Wacław Zawadowski, polski malarz (zm. 1982)
- 17 kwietnia – Monrad Wallgren, amerykański polityk, senator ze stanu Waszyngton (zm. 1961)
- 22 kwietnia:
- Harold Jeffreys, brytyjski astronom i geofizyk (zm. 1989)
- Teofil Ociepka, polski malarz samouk prymitywista i teozof (zm. 1978)
- 23 kwietnia – Siergiej Prokofjew, kompozytor rosyjski (zm. 1953)
- 30 kwietnia – Zygmunt Zabierzowski, polski prawnik, komisarz rządu w Gdyni (zm. 1937)
- 1 maja – Charley Patton, amerykański muzyk bluesowy (zm. 1934)
- 3 maja - Franciszek Barteczek, polski nauczyciel i działacz społeczny, kapitan piechoty WP, jeden z przywódców przewrotu w Cieszynie w 1918 (zm. 1983)
- 13 maja – Zofia Stryjeńska, polska malarka, graficzka i literatka (zm. 1976)
- 15 maja (3 maja ss) – Michaił Bułhakow, dramatopisarz i prozaik rosyjski (zm. 1940)
- 17 maja – Sławomir Użupis, kapitan piechoty Wojska Polskiego (zm. 1920)
- 20 maja - Helena Halecka, polska historyk (zm. 1964)
- 22 maja – Johannes Becher, niemiecki poeta, krytyk literacki, redaktor i polityk (zm. 1958)
- 24 maja – Wincenty Maria Izquierdo Alcón, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
- 25 maja – Mieczysław Świerz, polski taternik, nauczyciel (zm. 1929)
- 26 maja – Paul Lukas, amerykański aktor pochodzenia węgierskiego (zm. 1971)
- 28 maja – Bahauddin Churszyłow, pułkownik kontraktowy kawalerii Wojska Polskiego (zm. ?)
- 5 czerwca - Helena Sparrow, polska bakteriolog, mikrobiolog, wykładowczyni akademicka pochodzenia brytyjskiego (zm. 1970)
- 9 czerwca – Cole Porter, amerykański kompozytor i autor piosenek (zm. 1964)
- 13 czerwca – Antoni Pączek, polski polityk, samorządowiec, prezydent Lublina (zm. 1952)
- 19 czerwca - Anna Minkowska, polska historyk (zm. 1969)
- 24 czerwca – Irving Pichel, amerykański aktor i reżyser filmowy (zm. 1954)
- 1 lipca:
- Nicolás Franco, hiszpański generał, inżynier, brat Francisco (zm. 1977)
- Jan Hirsz, polski chorąży piechoty (zm. 1920)
- 8 lipca – Josef Hora, czeski poeta (zm. 1945)
- 13 lipca – Seweryna Broniszówna, polska aktorka pochodzenia żydowskiego (zm. 1982)
- 21 lipca – Marcel-Frédéric Lubin-Lebrère, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1972)
- 23 lipca – Kurt Bergström, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1955)
- 3 sierpnia – Wawrzyniec Mazany, polski kapitan, żołnierz ZWZ (zm. 1942)
- 19 sierpnia – Andrij Bratuń, ukraiński polityk (zm. po 1932)
- 22 sierpnia – Irena Stefani, włoska zakonnica, pielęgniarka, misjonarka, błogosławiona katolicka (zm. 1930)
- 23 sierpnia - Anna Ludwika Czerny, polska poetka, powieściopisarka (zm. 1968)
- 25 sierpnia:
- Gustaw Morcinek, polski pisarz (zm. 1963)
- Wacław Wąsowicz, polski malarz, grafik (zm. 1942)
- 30 sierpnia – Herbert Westermark, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1981)
- 3 września – Marcel Grandjany, francusko-amerykański harfista, kompozytor i pedagog (zm. 1975)
- 5 września – Stefan Szczęsny, polski żołnierz i działacz polityczny (zm. 1963)
- 6 września – Yrjö Väisälä, fiński geodeta i astronom (zm. 1971)
- 9 września – Wacław Majewski, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy warszawski (zm. 1983)
- 16 września:
- Rudolf Ksander, podpułkownik Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari (zm. ?)
- Czesław Marek, polski kompozytor, pianista (zm. 1985)
- 19 września – Edward Jakóbowicz, kapitan saperów inżynier Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. ?)
- 20 września – Tadeusz Lehr-Spławiński, polski językoznawca (zm. 1965)
- 25 września – Jan Maria od Krzyża (Marian García Méndez), hiszpański sercanin, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 30 września – Antoni Bolt, polski polityk, prezydent Torunia (zm. 1941)
- 6 października – Kálmán Kalocsay, węgierski esperantysta, pisarz, tłumacz, językoznawca i chirurg (zm. 1976)
- 7 października – Jan Korkozowicz, polski oficer, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1968)
- 10 października – Bolesław Barbacki, polski malarz (zm. 1941)
- 12 października – Edyta Stein, znana jako św. Teresa Benedykta od Krzyża – filozof, święta Kościoła rzymskokatolickiego (zm. 1942)
- 13 października – Roman Cieszyński, rotmistrz Wojska Polskiego (zm. 1925)
- 20 października – James Chadwick, brytyjski fizyk, laureat Nagrody Nobla w 1935 roku (zm. 1974)
- 4 listopada:
- Maria Maravillas od Jezusa, hiszpańska karmelitanka, święta katolicka (zm. 1974)
- Piotr Miętkiewicz, polski pedagog, prezydent Bytomia (zm. 1957)
- 11 listopada – Grunia Suchariewa, radziecka psychiatra dziecięca (zm. 1981)
- 14 listopada:
- Frederick Banting, kanadyjski fizjolog, odkrywca insuliny, noblista (zm. 1941)
- Stanisław Ujejski, generał brygady obserwator Wojska Polskiego (zm. 1980)
- 15 listopada – Erwin Rommel, feldmarszałek Trzeciej Rzeszy (zm. 1944)
- 17 listopada:
- Franz Jakob, niemiecki polityk, nadburmistrz Torunia (zm. 1965)
- Herbert S. Walters, amerykański polityk, senator ze stanu Tennessee (zm. 1973)
- 20 listopada – Einar Berntsen, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1965)
- 24 listopada – Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, polska pisarka (zm. 1945)
- 26 listopada – Scott Bradley, amerykański kompozytor, pianista i dyrygent (zm. 1977)
- 8 grudnia – Maria Łaszkiewicz, polska twórczyni tkaniny artystycznej, reprezentantka polskiej szkoły tkaniny (zm. 1981)
- 10 grudnia – Nelly Sachs, poetka niemiecka (zm. 1970)
- 12 grudnia – Wacław Budzyński, oficer armii polskiej, polski dziennikarz, pisarz, poseł II RP, organizator Agencji Antymasońskiej (zm. 1939)
- 14 grudnia – Thor Ørvig, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1965)
- 17 grudnia – Hu Shi (chin. upr. 胡适), chiński filozof, poeta i pisarz (zm. 1962)
- 19 grudnia – Edward Bernard Raczyński, polski polityk, prezydent (zm. 1993)
- 26 grudnia – Henry Miller, prozaik amerykański (zm. 1980)
- data dzienna nieznana:
- Andrzej Wang Tianqing, chiński męczennik, święty katolicki (zm. 1900)
- Anna Zdziarkówna, polska działaczka ruchu muzycznego (zm. po 1963)
Zmarli
edytujZdarzenia astronomiczne
edytuj- W tym roku Słońce osiągnęło lokalne maksimum aktywności.
Święta ruchome
edytuj- Tłusty czwartek: 5 lutego
- Ostatki: 10 lutego
- Popielec: 11 lutego
- Niedziela Palmowa: 22 marca
- Wielki Czwartek: 26 marca
- Wielki Piątek: 27 marca
- Wielka Sobota: 28 marca
- Wielkanoc: 29 marca
- Poniedziałek Wielkanocny: 30 marca
- Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa: 21 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 7 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 17 maja
- Boże Ciało: 28 maja
