1868
rok kalendarzowy w XIX wieku, przestępny
Ten artykuł od 2021-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Rządzący państwami w 1868
Wydarzenia w Polsce
edytuj- 30 stycznia – w okolicach Pułtuska w postaci roju spadł meteoryt Pułtusk.
- 24 września – Sejm Krajowy Galicji uchwalił rezolucję, w której domagał się autonomii. Był to początek tzw. okresu rezolucyjnego.
- 5 października – Sejm Krajowy Galicji uchwalił we Lwowie akt prawny dotyczący ochrony świstaka tatrzańskiego i kozicy w Tatrach.
- data dzienna nieznana:
- W Galicji założono bank włościański
Wydarzenia na świecie
edytuj- 3 stycznia – Restauracja Meiji w Japonii obaliła feudalny siogunat i przywróciła władzę cesarską. Był to początek zwrotu w gospodarce i polityce japońskiej, który w XX wieku doprowadził ją do potęgi.
- 19 lutego – w wyniku zamachu zginął prezydent Urugwaju Venancio Flores.
- 24 lutego – Andrew Johnson został, jako pierwszy w historii prezydent USA, poddany przez Izbę Reprezentantów procedurze impeachmentu.
- 27 lutego – w Wielkiej Brytanii powstał pierwszy rząd Benjamina Disraelego.
- 5 marca – w mediolańskiej La Scali odbyła się prapremiera opery Mefistofeles Arriga Boita do własnego libretta według Fausta Johanna Wolfganga Goethego.
- 8 marca – 11 francuskich marynarzy zostało zamordowanych przez samurajów w japońskim porcie Sakai pod Osaką.
- 12 marca:
- 23 marca – założono Uniwersytet Kalifornijski.
- 29 marca – wojna boshin: zwycięstwo stronników cesarskich nad siłami siogunatu w bitwie pod Kōshū-Katsunumą.
- 2 kwietnia – Ranavalona II została królową Madagaskaru.
- 3 kwietnia – w trzęsieniu ziemi na wyspie Hawaiʻi zginęło 77 osób.
- 6 kwietnia – w Japonii ogłoszono tzw. przysięgę cesarską (autorzy: cesarz i przywódcy 3 największych klanów).
- 13 kwietnia – po przegranej bitwie z ekspedycją gen. Roberta Napiera cesarz Etiopii Teodor II popełnił samobójstwo.
- 1 maja – kolarstwo torowe: pierwsze w historii zawody odbyły się w paryskim parku Saint-Cloud (zwyciężył Anglik James Moore, przejeżdżając 1200 m w 3:50,0 s.)
- 14 maja – wojna boshin w Japonii: zwycięstwo wojsk cesarskich nad siłami siogunatu w bitwie o zamek Utsunomiya.
- 16 maja:
- wmurowano kamień węgielny pod budowę Teatru Narodowego w Pradze.
- Senat Stanów Zjednoczonych większością jednego głosu odrzucił wniosek o zastosowanie impeachmentu wobec prezydenta USA Andrew Johnsona, oskarżonego o nadużycie władzy.
- 26 maja:
- w Wielkiej Brytanii odbyła się ostatnia publiczna egzekucja.
- prezydent USA Andrew Johnson uniknął w głosowaniu Senatu jednym głosem procedury impeachmentu.
- 28 maja – francuski astronom Alphonse Borrelly odkrył planetoidę (99) Dike.
- 4 czerwca – Pieter Philip van Bosse został premierem Holandii.
- 11 czerwca – Tekle Gijorgis II został cesarzem Etiopii.
- 15 czerwca – uruchomiono linię kolejową przez przełęcz Mont-Cenis w Alpach (zlikwidowana w 1871).
- 21 czerwca – prapremiera opery Śpiewacy norymberscy Richarda Wagnera.
- 23 czerwca – amerykański wynalazca Christopher Sholes opatentował pierwszą zdatną do wykorzystania praktycznego maszynę do pisania.
- 9 lipca – weszła w życie 14. Poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, gwarantująca Afroamerykanom pełne prawa obywatelskie.
- 14 lipca – Alvin J. Fellows opatentował taśmę mierniczą.
- 16 sierpnia – w Chile tsunami wywołane trzęsieniem ziemi zabiło 70 tys. osób.
- 18 sierpnia – francuski astronom Pierre Janssen, badając widmo korony słonecznej podczas zaćmienia, odkrył hel.
- 23 września – Portoryko ogłosiło niepodległość.
- 24 września – Eduard von Taaffe został premierem Austrii.
- 10 października – na Kubie wybuchło powstanie przeciw Hiszpanii.
- 17 października:
- została uchwalona Konstytucja Luksemburga.
- podpisanie konwencji z Mannheim (modyfikowana podstawa funkcjonowania Centralnej Komisji Żeglugi na Renie)
- 15 listopada – miała miejsce erupcja Wezuwiusza, jednego z pięciu najniebezpieczniejszych wulkanów świata.
- 27 listopada – około setki Szejenów zostało zmasakrowanych przez wojska amerykańskie nad Washita River.
- 3 grudnia – w Wielkiej Brytanii utworzono pierwszy rząd Williama Ewarta Gladstone’a.
- 6 grudnia – wojna koalicji z Paragwajem: zwycięstwo wojsk brazylijskich nad paragwajskimi w bitwie pod Itororó.
- 10 grudnia – Londyn: uruchomiono pierwszą uliczną sygnalizację świetlną.
- 11 grudnia – przedstawiciele 19 państw podpisali Deklarację petersburską, zakazującą stosowania broni powodującej niepotrzebne cierpienie żołnierzy przeciwnika i odmawiania zakwaterowania pokonanym żołnierzom.
- 25 grudnia:
- na japońskiej wyspie Hokkaido została utworzona pierwsza azjatycka Republika Ezo.
- prezydent Andrew Johnson ułaskawił wszystkich żołnierzy Konfederacji z czasów wojny secesyjnej.
- wojna paragwajska: w bitwie pod Ypacarai wojska argentyńsko-brazyliskie rozgromiły armię paragwajską prezydenta Francisca Solano Lópeza.
- Ludwik Pasteur opracował metodę pasteryzacji.
- Amerykanin, William Curtis jako pierwszy użył do biegania butów z kolcami.
Urodzili się
edytuj- 2 stycznia – Arthur Gore, angielski tenisista, który brał udział we wszystkich zawodach na kortach Wimbledonu w latach 1888–1927 (zm. 1928)
- 8 stycznia – Frank Watson Dyson, brytyjski astronom (zm. 1939)
- 11 stycznia – William Purnell Jackson, amerykański polityk, senator ze stanu Maryland (zm. 1939)
- 2 lutego – Walenty Wojciech, duchowny katolicki, biskup pomocniczy wrocławski (zm. 1940)
- 5 lutego
- Hugh Ford, amerykański reżyser filmowy i teatralny oraz scenarzysta (zm. 1952)
- Lodewijk Mortelmans, flamandzki kompozytor, dyrygent i pedagog, (zm. 1952)
- 7 lutego - Aleen Cust, irlandzka weterynarz (zm. 1937)
- 23 lutego – Anna Hofman-Uddgren, szwedzka pionierka kina, reżyserka (zm. 1947)
- 26 lutego – Wincenty Pelufo Corts, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
- 3 marca – Kazimierz Jan Miczyński, polski agronom, gleboznawca, wykładowca akademicki (zm. 1918)
- 14 marca – Ascensión Nicol Goni, hiszpańska zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1940)
- 15 marca – Helena Semadeni, polska nauczycielka, działaczka społeczna (zm. 1948)
- 16 marca – Karol Bahrke, polski drukarz, wydawca, redaktor (zm. prawdop. 1935)
- 22 marca
- Alfred Fowler, brytyjski astronom (zm. 1940)
- Robert Millikan, amerykański fizyk; jako pierwszy wyznaczył ładunek elementarny, laureat Nagrody Nobla (zm. 1953)
- 28 marca – Maksim Gorki (ros. Максим Горький), pisarz rosyjski (zm. 1936)
- 26 kwietnia – Max Rothmann, niemiecki lekarz żydowskiego pochodzenia, fizjolog, neurolog i neuroanatom (zm. 1915)
- 29 kwietnia – Pius od św. Alojzego, włoski pasjonista, błogosławiony katolicki (zm. 1889)
- 7 maja – Stanisław Przybyszewski, pisarz okresu Młodej Polski (zm. 1927)
- 14 maja – Magnus Hirschfeld, niemiecki lekarz żydowskiego pochodzenia, jeden z prekursorów seksuologii (zm. 1935)
- 18 maja:
- Ludwig Landmann, niemiecki polityk pochodzenia żydowskiego (zm. 1945)
- Mikołaj II Romanow, ostatni cesarz Rosji, rządził w latach 1894–1917, święty prawosławny (zm. 1918, rozstrzelany z rodziną przez CzeKa)
- Stanisław Stückgold, polski malarz pochodzenia żydowskiego (zm. 1933)
- 26 maja – Otton Steinborn, polski lekarz, polityk pochodzenia niemieckiego, prezydent Torunia (zm. 1936)
- 4 czerwca – Henrietta Leavitt, amerykańska astronom (zm. 1921)
- 10 czerwca – Roman Krogulski, polski adwokat, samorządowiec, burmistrz i prezydent Rzeszowa (zm. 1936)
- 14 czerwca – Karl Landsteiner, austriacki immunolog, odkrywca grup krwi u ludzi (zm. 1943)
- 29 czerwca – George Ellery Hale, amerykański astronom (zm. 1938)
- 4 lipca – Charles Binet-Sanglé, francuski lekarz wojskowy, psycholog (zm. 1941)
- 13 lipca – Paul Arndt, niemiecki duchowny ewangelicko-reformowany, historyk (zm. 1955)
- 17 lipca – Arnold Kriedte, niemiecki księgarz i wydawca w Grudziądzu (zm. 1945)
- 30 lipca – Alfred Weber, niemiecki socjolog, teoretyk kultury (zm. 1958)
- 2 sierpnia – Konstantyn I Glücksburg, król Grecji (zm. 1923)
- 5 sierpnia – Marie Belloc Lowndes, angielska pisarka (zm. 1947)
- 7 sierpnia – Granville Bantock, angielski kompozytor (zm. 1946)
- 8 września – Maria Venegas de la Torre, meksykańska zakonnica, święta katolicka (zm. 1959)
- 3 października – Antonín Chráska, czeski teolog protestancki, autor przekładu Biblii na język słoweński (zm. 1953)
- 7 października – Fred Hovey, amerykański tenisista (zm. 1945)
- 16 października – Franz Ritter von Epp, niemiecki polityk, działacz narodowosocjalistyczny, namiestnik Bawarii (zm. 1946)
- 23 października – Frederic William Lanchester, brytyjski inżynier i konstruktor samochodów (zm. 1946)
- 24 października - Alexandra David-Néel, francuska pisarka, podróżniczka, orientalistka, buddystka (zm. 1969)
- 28 października – James Connolly, amerykański lekkoatleta (zm. 1957)
- 12 listopada – Henryk Kon (Sawicki), polski adwokat żydowskiego pochodzenia (zm. 1949)
- 21 listopada – Stanisław Krygowski, prawnik, adwokat, działacz turystyczny, turysta górski i fotografik (zm. 1944)
- 27 grudnia – Edward Flatau, polski lekarz, współtwórca neurologii polskiej i światowej (zm. 1932)
- data dzienna nieznana:
- Józefina Bakhita, niewolnica pochodząca z Sudanu, kanosjanka, święta katolicka (zm. 1947)
Zmarli
edytuj- 10 stycznia – Karol Szajnocha, polski pisarz, historyk, patriota i działacz niepodległościowy (ur. 1818)
- 27 lutego – Walerian Łukasiński, polski działacz niepodległościowy (ur. 1786)
- 13 kwietnia – Teodor II, cesarz Etiopii (ur. 1818)
- 24 kwietnia – Maria Eufrazja Pelletier, francuska zakonnica, założycielka Zgromadzenia Matki Bożej Miłosiernej od Dobrego Pasterza, święta katolicka (ur. 1796)
- 21 maja – Stanisław Wysocki, polski inżynier, projektant i główny inżynier budowy Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej (ur. 1805)
- 22 maja – Maria Domenica Brun Barbantini, włoska zakonnica, założycielka Sióstr Służących Chorym św. Kamila, błogosławiona katolicka (ur. 1789)
- 25 czerwca – Siegmund Lachenwitz, niemiecki malarz animalista (ur. 1820)
- 15 lipca – William Morton, amerykański dentysta, wynalazca narkozy eterowej (ur. 1819)
- 1 sierpnia – Piotr Julian Eymard, francuski marysta, założyciel Kongregacji Eucharystianów, święty katolicki (ur. 1811)
- 3 sierpnia – Ambroży Grabowski, polski historyk, księgarz, kolekcjoner, archeolog i antykwariusz (ur. 1782)
- 26 września – August Ferdinand Möbius, niemiecki matematyk, znany ze wstęgi Möbiusa (ur. 1790)
- 17 października – Laura Secord, bohaterka narodowa Kanady (ur. 1775)
- 30 listopada – Hipolit Cegielski, polski pedagog i przemysłowiec (ur. 1813)
- 10 grudnia – Friedrich Wilhelm Krummacher, refermowany teolog i znany kaznodzieja (ur. 1796)
- data dzienna nieznana:
- Aleksander Potocki – polski wojskowy, powstaniec listopadowy, emigrant, filantrop (ur. 1798)
- Cyprian Zabłocki – polski ziemian i przedsiębiorca (ur. 1792)
Święta ruchome
edytuj- Tłusty czwartek: 20 lutego
- Ostatki: 25 lutego
- Popielec: 26 lutego
- Niedziela Palmowa: 5 kwietnia
- Wielki Czwartek: 9 kwietnia
- Wielki Piątek: 10 kwietnia
- Wielka Sobota: 11 kwietnia
- Wielkanoc: 12 kwietnia
- Poniedziałek Wielkanocny: 13 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 21 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 31 maja
- Boże Ciało: 11 czerwca
