Hafez-e Abru
Hafiz-i Abru, właściwie: Abdallah (lub Nurallah) Ibn Lutf Allah Ibn Abd al-Raszid al-Bihdadini (także Chafi lub Harawi), (? – zm. czerwiec 1430) – perski historyk działający na dworze Timurydów.
Urodził się w Chafie. Hafiz-i Abru to honorowy tytuł (lakab) pod jakim przeszedł do historii. Wykształcenie zdobył w Hamadanie. W latach 80. XIV wieku przyłączył się do dworu Timura (1370-1405), regularnie biorąc udział w odbywających się na nim zebraniach uczonych i pisarzy i stał się znany jako świetny szachista. Towarzyszył on Timurowi podczas kilku kampanii, a po jego śmierci wstąpił na służbę jego syna Szahrucha (1405-1447). Wydaje się iż był on zawodowym historykiem, nie dzierżącym żadnego stanowiska w administracji, ani jakiegokolwiek urzędu religijnego. Został pochowany w Zandżanie.
Prawdopodobnie jego pierwszą pracą było anonimowe Zajl-i Dżami at-Tawarich, mające być kontynuacją Dżami at-Tawarich Raszida ad-Dina. Obejmowało ono panowania ilchanów Oldżajtu (1304-1316) i Abu Sa'ida (1317-1335), przy czym pierwsza część była skrótem Ta'rich-i Oldżajtu Kaszaniego. Drugim jego dziełem, zleconym mu przez Szahrucha, było Zajl-i Zafarname-ji Szami, kontynuacja biografii Timura napisanej przez Nizam ad-Dina Szamiego, obejmująca czas od roku 1404 do śmierci Timura w roku 1405, która została ukończona w roku 1412. Następnie na polecenie Szahrucha Hafiz-i Abru napisał kronikę jego panowania do roku 1413, Tarich-i Szahruch. Kolejnym dziełem napisanym na rozkaz władcy było Ta'rich-i Hafiz-i Abru, częściej nazywane Dżughrafia-ji Hafiz-i Abru, uniwersalna praca o charakterze historyczno-geograficznym rozpoczęta w roku 1414. Początkowo miał to być przekład arabskiego dzieła geograficznego, którego identyfikacja współcześnie jest sporna, jednak Hafiz-i Abru umieścił w nim także informacje z innych źródeł oraz obszerne dygresje na temat historii poszczególnych regionów, wykraczając tym samym poza ramy gatunku. W roku 1417/1418, znowu na polecenie Szahrucha, Hafiz-i Abru zaczął pisać historię powszechną, znaną pod tytułem Madżmu'a-ji Hafiz-i Abru, która zawierała w sobie m.in. kronikę At-Tabariego w przekładzie Balamiego uzupełnioną aż do zdobycia Bagdadu przez Mongołów w roku 1258, kronikę Raszida ad-Dina, doprowadzoną do roku 1393, Zafarname Szamiego oraz Zajl-i Zafarname-ji Szami i Tarich-i Szahruch doprowadzone do maja roku 1416. Ostatnią znaną nam pracą Hafiza-i Abru jest Madżma at-Tawarich, historia powszechna doprowadzona do roku 1427, napisana dla syna Szahrucha Bajsunkura. Składa się ona z czterech części – pierwsza dotyczy przedmuzułmańskich proroków i Iranu przed podbojem arabskim, druga historię kalifatu do roku 1258, trzecia zaś historię Iranu w okresie seldżuckim i mongolskim. Czwarta część, dedykowana Bajsunkurowi i posiadająca specjalny tytuł, Zubdat at-Tawarich-i Bajsunkuri, podzielona jest na dwa rozdziały – jeden poświęcony Timurowi, drugi zaś panowaniu Szahrucha do lutego 1427. Pierwsze trzy części są w dużej mierze powtórzenie materiału zawartego w geografii Hafiza-i Abru i Madżmu'a-ji Hafiz-i Abru. Najcenniejszą częścią dzieła jest Zubdat at-Tawarich-i Bajsunkuri, które poczynając od Abd ar-Razzaka Samarkandiego służyło perskim kronikarzom jako właściwie jedyne źródło do opisu pierwszej połowy panowania Szahrucha. Hafiz-i Abru jest najważniejszym źródłem do poznania tego nieco ponad dwudziestoletniego okresu historii Timurydów.
Bibliografia
- Beatrice Forbes Manz: Power, Politics and Religion in Timurid Iran. Cambridge: Cambridge University Press, 2007. ISBN 0-521-86547-6.
- F. Tauer: Hāfiz-i Abrü. W: B. Lewis, V.L. Ménage, Ch. Pellat, J. Schacht: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume III. Leiden: E.J. Brill, 1986, s. 57 - 58. ISBN 90-04-08118-6.
Linki zewnętrzne
- Maria Eva Subtelny, Charles Melville: ḤĀFEẒ-EABRU. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 13 września 2009]. (ang.).