Aśoka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m r2.7.1) (Robot poprawił en:Emperor Ashoka The Great |
jęz., lit. |
||
| (Nie pokazano 48 wersji utworzonych przez 38 użytkowników) | |||
Linia 1:
{{
{{Dopracować|źródła=2013-03}}
{{Władca infobox
|władca = Aśoka Maurja
|imiona = अशोक मौर्य
|grafika =
|opis grafiki =
|herb = Ashoka Chakra 1.svg
|opis herbu = Koło Aśoki – symbol [[Indie|Indii]]
|faksymile =
|opis faksymile =
|dewiza =
|1. tytuł = władca [[Magadha|Imperium Magadha]]
|1. sukcesja =
|1. od = [[273 p.n.e.]]
|1. do = [[232 p.n.e.]]
|1. koronacja =
|1. poprzednik = [[Bindusara
|1. następca = [[Daśaratha]]
|dynastia = [[dynastia Maurjów]]
|data urodzenia = [[304 p.n.e.]]
|miejsce urodzenia = [[Pataliputra]]
|data śmierci = [[232 p.n.e.]]
|miejsce śmierci = [[Pataliputra]]
|przyczyna śmierci =
|miejsce spoczynku =
|ojciec = [[Bindusara]]
|matka =
|rodzeństwo =
|1. związek = żona
|1. związek z = Dewi
|1. związek od = [[285 p.n.e.]]?
|1. związek do =
|1. dzieci = [[Mahinda]]<br />[[Sanghamitta]]
|2. związek = żona
|2. związek z = Asandhimittā
|2. związek od = [[270 p.n.e.]]
|2. związek do = [[240 p.n.e.]]
|2. dzieci =
|3. związek = żona
|3. związek z = Ćaruwaki
|3. związek od =
|3. związek do =
|3. dzieci = Tiwala
|4. związek = żona
|4. związek z = Padmawati
|4. związek od = [[268 p.n.e.]]?
|4. związek do = [[263 p.n.e.]]
|4. dzieci = Kunala
|moneta =
|opis monety =
|odznaczenia =
|commons = Category:Ashoka
|wikiźródła =
|wikicytaty =
}}
[[Plik:6thPillarOfAshoka.JPG|thumb|Fragment szóstego filaru z edyktem Aśoki ([[238 p.n.e.]]), [[piaskowiec]], [[Brahmi]], [[Muzeum Brytyjskie|British Museum]]]]
[[Plik:Asoka Kaart.png|thumb|Misje buddyjskie za czasów Aśoki]]
[[Plik:AsokaKandahar.jpg|thumb|Dwujęzyczna ([[język grecki|grecki]] i [[język aramejski|aramejski]]) inskrypcja Aśoki, [[Kandahar]], Muzeum w [[Kabul]]u, obecnie zaginiona]]
[[Plik:Emblem of India.svg|thumb|upright|Zwieńczenie filaru Aśoki, obecnie element [[godło Indii|godła Indii]]]]
[[Plik:MauryanCoin.JPG|thumb|Monety z czasów Imperium Maurjów. Posiadają symbole buddyjskie: [[słoń indyjski|słoń]] (jedno z wcieleń [[Budda Siakjamuni|Buddy]]), [[Koło Dharmy]], [[Drzewo Bodhi]]]]
[[Plik:Maurya india.png|thumb|Porównanie imperiów Guptów i Maurjów]]
[[Plik:Sanchi2.jpg|thumb|[[Stupa]] [[Sańći]] zbudowana w [[III wiek p.n.e.|III wieku p.n.e]] przez Aśokę]]
'''Aśoka''' ({{w języku|sa|अशोक मौर्य}} żył w latach [ok.] 269–232 p.n.e.<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Ackermann |imię = Marsha E. |nazwisko2 = Schroeder |imię2 = Michael J. |nazwisko3 = Terry |imię3 = Janice J. |nazwisko4 = Lo Upshur |imię4 = Jiu-Hwa |nazwisko5 = Whitters |imię5 = Mark F. |tytuł = Encyclopedia of World History |wydanie = |wydawca = Facts on File Inc. |miejsce = Nowy Jork |rok = 2008 |tom = 1 |isbn = 978-0-8160-6386-4 |strony = 33}}</ref>) – władca [[Indie|indyjskiego]] imperium [[dynastia Maurjów|Maurjów]], panujący według różnych ustaleń, między 274–264 r. p.n.e. a 239–226 r. p.n.e. Maurjowie to dynastia panująca w [[Magadha|państwie Magadha]] w latach od ok. 320 do ok. 185 p.n.e., a której po raz pierwszy udało się zjednoczenie znacznych obszarów subkontynentu indyjskiego. Stolicą kraju była [[Pataliputra]] (dziś [[Patna]] w stanie [[Bihar]]), w pobliżu [[Son (rzeka)|rzeki Son]] i jej ujścia do [[Ganges]]u.
Aśoka był wnukiem założyciela dynastii Maurjów – [[Ćandragupta Maurja|Ćandragupty]], który około 320 roku p.n.e. przejął ster władzy w królestwie Magadha, leżącym na południowy zachód od Gangesu, a następnie w czasie udanych podbojów włączył do swego państwa tereny obecnych [[Pendżab]]u, [[Afganistan]]u i [[Beludżystan (kraina historyczna)|Beludżystanu]]. Obalił rządy dynastii Nandów i powiększył kraj w walce z greckimi wojskami [[Seleukos I Nikator|Seleukosa I Nikatora]]. Imperium Maurjów objęło większość [[Subkontynent indyjski|subkontynentu indyjskiego]], z wyjątkiem tamilskiego południa.
Ćandragupta ostatnie dwanaście lat swego życia spędził w ascezie jako [[Dźinizm|mnich dżinijski]]. Następcą Ćandragupty był [[Bindusara]] – ojciec Aśoki. Jego despotyczne rządy przyczyniły się do nadania mu przydomku Amitraghata („rzeźnik dla wrogów”). Żoną Bindusary była [[Wedisamahadevi]] lub Śakjakumari, córka bogatego kupca z Wadisagiri. Ona to później, gdy jej syn był już buddystą – [[upasaka|upasaką]], nakłoniła go do postawienia wielkiej [[stupa|stupy]] w rodzinnym mieście [[Wedisagiri]].
Aśoka w młodości został wysłany przez ojca do stłumienia rebelii w [[takaszila|Takszasili]], a gdy uporał się z zadaniem, postanowił sięgnąć po władzę królewską. Bindusara mianował go jednak wicekrólem w odległej prowincji – [[Udżadżin]]ie. Kiedy po upływie zaledwie kilku lat okazało się, że na nowo wybuchły bunty w leżącej na drugim krańcu królestwa Takszasili, a brat ambitnego księcia [[Susima]] nie potrafi ich stłumić, Bindusara ponownie posłał Aśokę do ogarniętej niepokojem prowincji. Ten zaś zdecydowanie rozprawił się z rebelią. Wkrótce potem król niespodziewanie zmarł.
Po śmierci ojca Aśoka objął tron państwa Maurjów, choć nie jest jasne kiedy się to stało. Według buddyjskiej kroniki [[Mahawansa|''Mahawamsa'']] nastąpiło to od razu po śmierci poprzednika. Uważa się jednak, że objęcie władzy mogło poprzedzać pięcioletnie interregnum<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Janusz Fedirko |tytuł = Kandaharskie Inskrypcje króla Aśoki |czasopismo = Peregrinus Cracoviensis |data = 2014 |wolumin = 25 (2) |s = 65–66 |doi = 10.4467/20833105PC.14.004.3734}}</ref>.
Pierwszym jego zarządzeniem był rozkaz zgładzenia wszystkich przyrodnich braci – ewentualnych pretendentów do królewskiego tronu{{fakt|data=2020-04}}. Przy życiu pozostawił tylko młodszego brata – pochodzącego od tej samej matki [[Tisidża|Tisidżę]]{{fakt|data=2020-04}}. Król miał syna, Mahendrę ([[Mahinda|Mahindę]]), urodzonego w 284 roku p.n.e. oraz córkę, [[Sanghamitra|Sanghamitrę]], urodzoną w 268 roku p.n.e.
Pierwsze lata panowania Aśoki to okres konsolidacji władzy i kolejnych podbojów sąsiednich krain (m.in. stoczył wojnę z sąsiednim królestwem [[Kalinga]]-[[Orisa]]). Duża liczba ofiar wojny z Kalingą skłoniła Aśokę do zaniechania zbrojnych podbojów i rozpoczęcia krzewienia doktryny prawego i szlachetnego życia – [[Dharma|Dharmy]]<ref name="DziejeIndii">{{cytuj pismo |nazwisko = Czekalska |imię = Renata |tytuł = Dobry władca Aśoka |czasopismo = [[Pomocnik Historyczny|Polityka pomocnik historyczny]] – Dzieje Indii |wolumin = 3 |rok = 2017 |wydawca = Polityka sp. z o.o. s.k.a. |miejsce = Warszawa |issn = 2391-7717 |strony = 28}}</ref>. Według podań właśnie wtedy (ok. 250 roku p.n.e.) Aśoka przeszedł na [[buddyzm]], choć prawdopodobnie nastąpiło to wcześniej – i już podczas wojny był tego wyznania<ref name=":0" />.
Buddyzm za jego panowania był w podobnej sytuacji, co [[chrześcijaństwo]] za [[Konstantyn I Wielki|Konstantyna]]. Religia ciesząca się przychylnością świeżo nawróconego władcy mogła liczyć na państwowe wsparcie, przywileje, wpleść się w strukturę władzy. Opracowano szczegółowe kodeksy, np. jakiego rodzaju darowizny może przyjąć mnich, by nie sprzeniewierzyć się ascetycznym zasadom. Sam Aśoka wiele podróżował docierając do najdalszych zakątków subkontynentu indyjskiego, głosząc naukę o wyzwoleniu z cierpień. Kodeksy utrwalane były na skalnych blokach lub kolumnach. Głowica jednej z takich kolumn z przedstawieniem czterech lwów ustawionych do siebie tyłem stała się w połowie XX wieku państwowym godłem niepodległych Indii<ref name="DziejeIndii" />.
W czasie, kiedy w Indiach panował Aśoka, w [[Syria|Syrii]] rządził [[Antioch II Theos|Antioch II]], a w [[Egipt|Egipcie]] [[Ptolemeusz II Filadelfos]]. Z nimi to Aśoka nawiązał kontakty dyplomatyczne. Państwa [[Grecja|grecko]]-[[Baktria|baktryjskie]] utrzymywały się najdłużej w [[Afganistan]]ie. Ich upadek nastąpił około 130 roku p.n.e. wskutek najazdów plemion [[Scytowie|scytyjskich]] Sarauków i Azjów. Po śmierci Aśoki rozpoczął się stopniowy upadek państwa.
Ostatnim władcą z dynastii Maurjów był [[Bryhandrata]]. Został on zamordowany w czasie spisku przez dowódcę swych wojsk – [[Puszjamitra|Puszjamitrę]]. Ten zaś założył nową dynastię Śungów, która rządziła stopniowo zmniejszającym się królestwem przez kolejne sto lat.
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Maurjowie]]
[[Kategoria:
[[Kategoria:Urodzeni w IV wieku p.n.e.]]
[[Kategoria:Zmarli w III wieku p.n.e.]]
| |||