Batu
Batu ò Batu Khan (vèrs 1205 - 1255, Sarai) es un felen de Genghis Khan que tenguèt un ròtle important dins l'expansion mongòla. En particular, menèt plusors campanhas importantas còntra lei principats eissits de la Rus' de Kiev e fondèt lo Khanat de l'Òrda d'Aur. Participèt tanben ai premierei luchas de succession per lo contraròtle de l'Empèri Mongòl en sostenent l'eleccion de Mongke coma Grand Khan en 1251.
Biografia
[modificar | Modificar lo còdi]Jovença e accession au poder
[modificar | Modificar lo còdi]Batu es lo fiu de Joci († 1227), lo fiu ainat de Genghis Khan e de Borte, son esposa principala. Son enfança es pauc coneguda, mai foguèt probablament similara a aquela de sei parents. Succediguèt a son paire coma cap deis estèpas de la region dei Monts Orals. Aquò li permetèt de venir una figura importanta de l'Empèri Mongòl, mai dispausava en realitat de tropas limitadas : 4 000 òmes probablament partejats amb son fraire Orda Khan (vèrs 1206-1251). De 1227 a 1235, Batu participèt ai campanhas mongòlas en China e recebèt de tèrras en Shanxi de part dau Grand Khan Ogedei que reinèt de 1229 a 1241.
L'invasion de la Rus' de Kiev
[modificar | Modificar lo còdi]
Au sègle XIII, la Rus' de Kiev aviá perdut son unitat politica dempuei plusors decennis e èra en realitat un ensemble de principats e de republicas rivaus partejant una cultura comuna. En 1236, lo Grand Khan Ogedei decidèt d'organizar la conquista d'aqueleis Estats amb una importanta armada. Lei generaus e princes mongòls pus importants dau periòde (Subotaï, Guyuk, Khadan, Mongke, Baïdar, Buri, etc.) participèron a aquelei campanhas que mobilizèron benlèu una armada de 150 000 òmes. Cap dei Mongòls locaus, Batu participèt tanben ai combats.
En 1236, lei Mongòls susprenguèron lei Bulgars de Vòlga e destruguèron sa capitala. Aqueu succès li permetèt de passar Vòlga durant l'ivèrn e de sometre una partida dei Comans. Pasmens, de tribüs refusèron aquela desfacha e resistiguèron fins a 1241 en s'aliant amb leis autrei pòbles de la region. D'efiech, a la fin de 1237, lei Mongòls arribèron au contacte dei principats de la Rus' que mau capitèron de formar una coalicion. De decembre de 1237 a febrier de 1238, l'armada mongòla prenguèt e pilhèt Riazan, Kolomna, Moscòu, Vladimir e Suzdal. Fòrça abitants foguèron capturats e venduts coma esclaus. Puei, lo 4 de març, lo prince Iuri II Vladimirski foguèt esquichat e tuat durant una batalha lòng de Sit.
Puei, lei Mongòls se dirigiguèron vèrs lo sud per véncer definitivament lei Comans, atacar leis Alans e destrurre lei darrierei vilas importantas de la Rus' de 1239 a 1240, compres Kiev que foguèt pilhada e cremada lo 6 de decembre. L'unica vila importanta de la Rus' que subrevisquèt a aqueleis atacas foguèt Novgorod que foguèt sauvauda per lo desgèu qu'empachèt lei movements de la cavalariá en 1238. Pasmens, durant leis ans 1240, son prince Alexandre Nevski negocièt amb lei Mongòls e reconoguèt, mai ò mens nominalament, sa senhoriá per defugir una guèrra novèla.
L'invasion de l'Euròpa Centrala
[modificar | Modificar lo còdi]Tre la fin dei combats dins la Rus', lei Mongòls contunièron vèrs l'oèst. En 1240-1241, ataquèron en Polonha e en Ongria. Lo 13 de febrier de 1241, prenguèron e destruguèron Cracòvia abandonada per seis abitants. Puei, se dirigiguèron en direccion de Silèsia ont anientèron l'armada dau Grand-Duc Enric II lo Piós a la batalha de Legnica lo 9 d'abriu de 1241.
En parallèl, lo gròs dei tropas ataquèt leis Ongrés que foguèron durament batuts a Mohi lo 11 d'abriu. Puei, se dispersèron en Ongria per pilhar lo reiaume. En març de 1242, menèron d'incursions en Croàcia e l'armada comandada per Batu arribèt en vista de la mar Adriatica. Pasmens, la mòrt d'Ogodei entraïnèt la fin de la campanha car lei combatents mongòls devián participar au kurultai, l'assemblada encargada d'elegir lo Grand Khan. Batu se retirèt ansin vèrs la mar Negra per passar l'ivèrn dins la vau bassa de Vòlga.
La fondacion dau Khanat de l'Òrda d'Aur
[modificar | Modificar lo còdi]Après lei campanhas victoriosas en Euròpa, Batu recebèt lei regions occidentalas de l'Empèri Mongòl. En 1242-1243, fondèt ansin lo Khanat de l'Òrda d'Aur que venguèt pauc a cha pauc un Estat mongòl independent dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XIII. Dins aquò, a l'origina, Batu deguèt partejar aqueu territòri amb sei fraires Orda e Chayban qu'èran de vassaus poderós. Batu establiguèt sa capitala a Sarai dins la vau bassa de Vòlga. A aquela epòca, de tensions vivas existián entre lei khans principaus car la succession d'Ogedei foguèt largament usurpada per son esposa Toregene. D'efiech, desirosa de plaçar son fiu Guyuk a la tèsta dei Mongòls, eliminèt ò alunchèt lei rivaus potenciaus. Aquò foguèt eficaç car lo kurultai, finalament organizat en 1246, elegiguèt Guyuk coma Grand Khan, mai plusors caps mongòls refusèron d'i participar. Batu avancèt ansin lo pretèxte d'una malautiá per demorar dins son Khanat.
Guyuk reinèt solament de 1246 a 1248 e, conscient deis oposicions au sen de l'elèit militar mongòl, laissèt Batu gerir seis afaires. Aquò permetèt a Batu d'obtenir la fidelitat de totei lei princes subrevivents de la Rus', compres Alexandre Nevski de Novgorod, e d'estructurar son Estat. Après la mòrt de Guyuk, la regéncia foguèt exercida per Oghul Qaïmich. Pasmens, aqueu còp, lei caps mongòls s'organizèron per reversar la regenta a l'iniciativa de Mongke, lo quatren e darrier fiu de Genghis Khan. Batu sostenguèt lo complòt e reconoguèt lo poder de son oncle. Pasmens, dins lei fachs, aquò cambièt ren per eu car son Khanat èra desenant de facto independent. Moriguèt en 1255 e sa succession foguèt complicada per la mòrt rapida de sei dos successors, son fiu Sartak en 1256 e son felen Ulakchi en 1257. Finalament, lo poder foguèt prés per Berke Khan, un fraire de Batu, que capitèt de perseguir son òbra d'estructuracion de l'Òrda d'Aur en reprimissent plusors revòutas e en organizant d'alianças militaras e economicas amb lei poissanças vesinas (Mamelocs d'Egipte, Empèri Bizantin, etc.).
Influéncias e eiretatge
[modificar | Modificar lo còdi]Lo Khanat de l'Òrda d'Aur subrevisquèt fins a 1502 e foguèt una poissança importanta en Euròpa Orientala fins ai campanhas de Tamburlan (1370-1405). Pasmens, son eiretatge pus important, totjorn d'actualitat, es la division dei pòbles eslaus aguent format la Rus' de Kiev en plusors grops distints. D'efiech, après la destruccion dei vilas e deis Estats de la region, lei reiaumes e populacions s'organizèron d'un biais diferent. A l'oèst, lei « Rus Blancs » passèron sota la proteccion dei Polonés e dei Lituanians. Son a l'origina dei Bielorus actuaus. A l'èst, lei principats orientaus demorèron sota influéncia dei Mongòls e formèron pauc a cha pauc lei Rus. Separats d'aqueleis ensembles, leis abitants de la region de Kiev evolucionèron per venir leis Ucraïnians.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) René Grousset, L’Empire des steppes : Attila, Gengis-Khan, Tamerlan, Payot, 1939.
- (en) David Nicolle, The Mongol Warlords, Brockhampton Press, 1998.
- (en) Svatopluk Soucek, A History of Inner Asia, Cambridge, 2000.