Banòs

	Sus d'autres projècte de Wikimedia:
Commons	Commons (Galariá)
Commons	Commons (Categoria) Modèl:Commonscat/categories

Vilatge d'Occitània

Banòs
Banos

La glèisa de Sent Pèir de Banòs.

Armas

Geografia fisica

Coordenadas

43° 44′ 15″ N, 0° 37′ 19″ O

Superfícia

5,77 km²

Altituds
· Maximala
· Mejana
· Minimala

124 m
110 m
34 m

Geografia politica

Gasconha

França

Lo Mont

Shalòssa Tursan (Sent Sever avant 2015)

Intercom
244000832

CC de Shalòssa Tursan (2017 ---->)

Cònsol

Jean-Louis Laporte
(2020-2026)

Geografia umana

Populacion
Populacion totala
(2018)

268 ab.

272 ab.

Densitat

49,05 ab./km²

Autras informacions

40500

Banòs^[1] (Banos en francés) qu'ei ua comuna gascona de Shalòssa situada dens lo departament de las Lanas e la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània.

Geografia

Perimètre deu territòri

	Sent Sever
Montaut	N	Audinhon
	O Banòs E
	S
	Doasit

La comuna de Banòs que tòca la d'Audinhon a l'èst, la de Sent Sever au nòrd, la de Montaut a sococ, e la de Doasit au mijorn. L'arriu de Pascuau (afluent deu Laudon) que hè lo limit dab Doasit ; lo Gavàs que hè lo limit dab Sent Sever ; e au nòrd-èst, lo Laudon que dessepara Audinhon de Banòs.
Lo territòri tot de la comuna de Banòs que’s tròba sus l’anticlinau d’Audinhon. Las estratas geologicas qu’i afloran^[2] que van de l’albian au serravallian, en passant preu maastrichtian (geòdas de silici, pèirahuecs) e preu danian (peirèras d’Arcet).

Etimologia

La significacion deu nom « Banòs » n’es pas enqüèra coneishuda. De las ipotèsis avançadas, nada n’es pro assegurada tà impausà's :
R. Cuzacq, A. Dauzat e C. Rostaing, G. Rohlfs, que prepausan lo nom d’òmi gallés « Bandus », dab lo suffix aquitanic « -òs ». Dauzat e Rostaing prepausan tanbenh un radicau « *ban » (= punta), tostemps dab lo « -òs » aquitanic. Mes M. Grosclaude que tròba aqueras ipotèsis « hòrt chic convencentas »^[3].
E. Nègre que prepausa lo nom d’òmi « Ben(i)nus » + « -òs ». B. Boyrie-Fenié que refuta Beninus ; qu’ignòra Bandus ; que hè gràcia a *ban pr’amor que correspon a çò qu’espèra ; que prepausa los noms d’òmi « Banno » o « *Bannus », mes tot aquò shens nada conviccion^[4].
Tà acabar, J. Lemoine e P. Soussieux que prepausan lo nom d'òmi « Banius », e J. Lesbats qu’i veid los mots « bana » (pinga) o « banèr » (aiguèr).

Fòrmas encontradas :

Bancs, Bans, Banks (1273/1274 ; Recogniciones feodorum in Aquitania, Bémont, p. 37), Banos (ib. p. 42).
Benos (1299, 1305 ; Rôles gascons, Bémont, T3, pp. 389 et 530), Banos (1305, ib. p. 506).
Banos (1335 ; Libe roge de l’avescat d’Aira ; in bull. soc. Borda 1886, p. 8).
Banous (1653, H. de Laborde-Péboué, Relation véritable...)^[5].
Bannos (1602, 1757, 1798 ; libes parropiaus e d’estat-civiu).
Baoos (1749 ; Inventari (pouillé) de l’avescat d’Aira ; in bull. soc. Borda 1884, p. 210).

Istòria

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

Preistòria

Un site preistoric de talha de pèirahuec, sus l’arriba esquèrra deu Gavàs, pròche de Marselhon, qu’es cavat dempuish 2007 pr’ua equipa de cercaires deu laboratòri TRACES de l’Universitat de Tolosa. Aqueth site qu’es atribuit au protosolutrean^[6].

Vestigis proto-istorics que serén estats trobats a Banòs per l’abat Francis Rousseau, (curat d’Audinhon de 1960 a 1972 e descobridor deu retaule d’Audinhon)^[7].

Edat Mejana

Jordan de Banòs, hilh de dauna Contoria de Banòs (Banos, Benos, Bancs, Banks), que denombra en 1273, las caverias de Banòs e de L'Abatut. Qu'a tanbenh 5 casaus dens la parròpia de Murs, 1 casau a Sèrraslós, 3 casaus a Arcet et 10 casaus a Venquet^[8]. Dens lo medish temps, Garcie Arnaut d'Amor, senhor de Sent Cric, que denombra 3 casaus en la parròpia de Banòs^[9].
Jordan, dausèth, senhor de Banòs e de Cohin, espós de Mariga de Podens, que testamenta en 1324^[10].

Lo 27 de seteme de 1399, Joan de Navalhas, senhor de Banòs, que contracta maridatge dab Floreta de Miramont^[11]. Aquesta familha, dita « Navalhas-Banòs » que senhorejarà a Banòs dinc a la Revolucion.

Epòca modèrna

Escalèr de pèira de la mairetat, vestigi deu « Gran Sala »

Banòs qu’a guardat traças (o sovièrs) de maisons hòrtas :
• Lo Gran Sala, qu’èra lo casteròt deus Navalhas-Banòs qui èran tanbenh senhors de Dume. Qu’estó balhat a la comuna de Banòs per M. de Navalhas de Dume, e qu’estó agergat en mairetat en 1935. Que s’i pòt véder enqüèra l’escalèr de pèira dab lo son balustre deu sègle XVII^au.
• Lo Hauriet.
• La Guardèra.

Pendent las guèrras de religion, la glèisa de Banòs (qui's trobava dens lo cemitèri actuau), qu'estó bruslada, los ornaments, libes, jòias, prés e raubats per las gents deu capitani Senegàs de la religion, e ne s'i pòt har lo servici divin e n'i a pas manièra de la reparar^[12].

La Fronda deus princes, qu’avó arreboms dinc a Banòs : « Lo 7 de mai de 1653, los cavalèr deu Balthasar que son anats a Doasit e qu’an hicat lo huec a la maison de Galipau e qu’an hèit grans domaus dens aquesta maison ; qu’an desconhat mòbles e panat mairam [...]. Que hasón tanbenh grans domaus au vesiatge de la còsta d’Aulèrs e a la maison deu Puch e en Banòs, e en Montaut, e se n’an miat monde presonèrs, tant de Doasit com Banòs e Montaut, dotze òmis » ^[13].

Ua de las purmèras atacas contra los gabelaires que’s hasó lo 22 de genèr de 1663 deu costat de Doasit, mes si ne cau créder la « canta d’Audijòs »^[14], Banòs qu’avè muishat la via :

               Contre l’inique gabelle
              	Se rebelle
               Doazit après Banos.
               Sus au gabelou rapace !
              	Tous en chasse
               En chasse avec Audijos.

Au religiós, la parròpia de Banòs e la parròpia d'Arcet qu'estón dinc a la Revolucion, dus annèx d'Audinhon. Que despenèn de l'archiprestat de Shalòssa dont lo sièti èra a Aulèrs, dens l'avescat d'Aira.

Epòca contemporanèa

En 1790, quan estón creadas las comunas (decret deu 12 de deceme de 1789), Banòs e Arcet aplegats que formàn la comuna de "Banòs e Arcet". Mès en 1813 lo quartièr d'Arcet qu'estó restacat a Montaut, e en 1814, lo nom de la comuna que cambià tà "Banòs". En 1825 que hèn arrèrpè : Arcet que torna tà Banòs e lo nom que segueish. Finalament, qu'es l'ordonança deu rei Carles X deu 7 de mai de 1828 qui balha definitivament Arcet a la comuna de Montaut^[15].
La glèisa actuau qu'es bastida en 1901. Qu'es dedicada, tau com l'anciana, a Sent Pèr.
Lo monument aus morts qu'es apitat en 1921; que pòrta los noms de 13 sordats tuats pendent la permèra guèrra mondiau, e un tuat pendent la dusau.
Lo putz comunau qu'es horadat en 1923.
La mairetat qu'es agergada en 1935.
La tor d'aiga de Pèle qu'es bastida en 1955.

Eraldica

Trencat : au 1^èr d’asur au ciclista de carnacion vestit d’un malhòt d’aur e d’ua culòta de sable, cauçat d’argent e encaperat d’ua casqueta de gulas, suu son velò d’argent de la sèra de sable garrapant sus la linha de particion ; au 2^au de sinòple au putz de l’endret d’aur dab la soa arròda de sable brocant^[16].

Lo Torn de França ciclista que passà mantun còp sus la comuna de Banòs, mais qu’èra sus la D.32, entre Sent Sever et Montaut. Aqueths corredors ne s’an pas fretat au famós « mur de Banòs ». Mes d’auts qu’ac an hèit dab competicions com lo « Torn de las Lanas ». Que son lhèu eths qui son a l’aunor suu blason, a mensh que sii tot simplament la còsta era-medisha, pr’amor qu’i a shens que los ciclistas tà ne patir : « lo monde que dèven anar cuélher l’aiga [...] au pè d’ua còsta reconeishuda de tots com de mau pojar »^[17].

Lo putz comunau representat suu blason de Banòs qu’es enqüèra (2015) vistable. Qu’estó horadat en 1923, dab ua pregondor de sèt mètres. La manivèla d’origina qu’a desapareishut ; n’i damora pas mei, au som, sonque l’èish deu tambor on s’atormerava la cadena dab la selha au cap. L’arròda de hèr presa suu murret, ajustada mei tard, que permetè de har virar ua cadena de copets.

Demografia

modificar « persona »
v · d · m

Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 283, totala:

616

458

595

594

432

412

383

400

370

329

334

340

349

342

335

319

336

315

334

319

289

283

279

287

255

239

243

242

220

225

232

238

239

239
241

2009

2010

247
249

253
255

Fonts

Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE

Evolucion de la populacion 1962-2008

Administracion

Lista deus cònsols successius

Periòde

Identitat

Etiqueta

Qualitat

1983

(2026)

Jean-Louis Laporte

divèrs esquèrra

agricultor

1977

1983

Robert Mallet

1971

1977

Joseph Ciron

1946

1971

Raphaël Dané

Seguida de la lista deus maires


Periòde		Identitat	Qualitat
1930	1946	Charles Ducournau
1906	1930	Pierre Lafitte
1903	1906	Jules Carrère
1892	1903	Jean-Baptiste Destaillats
1881	1892	Jean-Baptiste Mauléon
1878	1881	Raymond Castets
1871	1877	Jean-Baptiste Destaillats
1870	1871	Julien Despouys
1860	1870	Jacques Claverie
1851	1860	Joseph Lespiaucq
1843	1851	Louis Destaillats
1832	1843	Jean Costedoat
1830	1832	Charles Marsan
1821	1830	Jean Costedoat	(1828-1830) Maire de Banòs (1825-1828) Maire de Banòs e Arcet (1821-1825) Maire de Banòs
1809	1817	Bernard Marsan	(1814-1817) Maire de Banòs (1809-1814) Maire de Banòs e Arcet
1800	1809	Bernard François Marsan Meillan	Maire de Banòs e Arcet
1797	1800	Dominique Dabady	(1800) Maire provisòri de Banòs e Arcet (1797-1800) Agent municipau de Banòs e Arcet
1797	1797	Bernard François Marsan Meillan	Agent municipau de Banòs e Arcet
1796	1797	Jean Marsan	Agent municipau de Banòs e Arcet
1792	1794	Dominique Dabady	Maire de Banòs e Arcet
1792	1792	Bernard François Marsan Meillan	Maire de Banòs e Arcet

Lòcs e monuments

La glèisa de Sent Pèr de Banòs, bastida en 1901.
Lo monument aus morts de Banòs qu'es inscrivut au títol deus Monuments Istorics (11/09/2014)^[18]^,^[19].
Lo bèthvéder de Banòs que presenta ua vista ampla sus la vath deu Gavàs e de l'Ador.
Lo "mur de Banòs" plan coneishut deus ciclistas deu parçan, que designa còstas de las rebetas qui pojan de la vath deu Gavàs dinc au bèc deu vilatge.

Personalitats ligadas dab la comuna

Jean-Baptiste Descorps (Sent Loboèr 1872 – Lo Poi (Bruglòssa) 1962) : caperan de Banòs (1902-1952), autor de pintruras piósas^[20], e iniciator deu monument aus morts de Banòs.

Véder tanben

Comunas de las Lanas

Ligams extèrnes

Comunautat de comunas de Shalòssa Tursan

Nòtas

↑ Top'Òc Diccionari toponimic occitan del Congrès permanent de la lenga occitana.
↑ Carte géologique de la France à 1/50 000, huelha 978, Hagetmau ; BRGM ; 1997.
↑ Michel Grosclaude ; Dictionnaire étymologique des noms de famille gascons ; ed. Per noste / Ràdio País ; 2003 ; p. 54 ; ISBN: 2-86866-031-2.
↑ Bénédicte Boyrie-Fenié ; Dictionnaire toponymique des communes Landes et Bas-Adour ; ed. Institut occitan / Cairn ; 2005 ; p. 50 ; ISBN: 2-35068-011-8.
↑ Relation véritable des choses les plus mémorables passées en la Basse-Guienne depuis le siège de Fontarabie, qui fut en l'an 1638...
↑ TRACES, Marseillon, Banos ; consurtat lo 21/12/2015.
↑ ’’Villes et villages des Landes’’ ; David Chabas ; Tome III ; 1972 ; Capbreton ; p.63.
↑ Recogniciones feodorum; Bémont, p.37, n°83.
↑ Recogniciones feodorum; Bémont, p.42, n°107.
↑ Soussieux Philippe; Dictionnaire historique des Landes; Herm; 2012; p.200.
↑ A. de Dufau de Maluquer ; Armorial de Béarn, 1696-1701 ; tome second ; p.32.
↑ Archius de las Lanas II F 1389 : Procès verbal de Charles IX ; 1572 (copie du XVIIIe s.) ; Banos, p.33.
↑ Henry de Laborde Péboué; Relation véritable....
↑ Bulletin de la Société Archéologique du Gers ; 1940 ; p.259 (2^au coplet).
↑ Francis Marsan; Conflit avec nos voisins de Banos, in La gazette de Montaut; décembre 1980; pp. 39-44.
↑ L’armorial des villes et des villages de France
↑ ...une côte reconnue inaccessible par tous. (Archius de la mairetat de Banòs, libe de las deliberacions, 1923, projècte de construccion d’un putz comunau).
↑ http://banos.fr/notre-monument-aux-morts-est-classe-monument-historique/
↑ Notiça PA40000081
↑ Patrimoine d'Aquitaine, Les dossiers de l'inventaire, Ensemble des peintures du chanoine Descorps

Portau de Gasconha

[1] Top'Òc Diccionari toponimic occitan del Congrès permanent de la lenga occitana.

[2] Carte géologique de la France à 1/50 000, huelha 978, Hagetmau ; BRGM ; 1997.

[3] Michel Grosclaude ; Dictionnaire étymologique des noms de famille gascons ; ed. Per noste / Ràdio País ; 2003 ; p. 54 ; ISBN: 2-86866-031-2.

[4] Bénédicte Boyrie-Fenié ; Dictionnaire toponymique des communes Landes et Bas-Adour ; ed. Institut occitan / Cairn ; 2005 ; p. 50 ; ISBN: 2-35068-011-8.

[5] Relation véritable des choses les plus mémorables passées en la Basse-Guienne depuis le siège de Fontarabie, qui fut en l'an 1638...

[6] TRACES, Marseillon, Banos ; consurtat lo 21/12/2015.

[7] ’’Villes et villages des Landes’’ ; David Chabas ; Tome III ; 1972 ; Capbreton ; p.63.

[8] Recogniciones feodorum; Bémont, p.37, n°83.

[9] Recogniciones feodorum; Bémont, p.42, n°107.

[10] Soussieux Philippe; Dictionnaire historique des Landes; Herm; 2012; p.200.

[11] A. de Dufau de Maluquer ; Armorial de Béarn, 1696-1701 ; tome second ; p.32.

[12] Archius de las Lanas II F 1389 : Procès verbal de Charles IX ; 1572 (copie du XVIIIe s.) ; Banos, p.33.

[13] Henry de Laborde Péboué; Relation véritable....

[14] Bulletin de la Société Archéologique du Gers ; 1940 ; p.259 (2^au coplet).

[15] Francis Marsan; Conflit avec nos voisins de Banos, in La gazette de Montaut; décembre 1980; pp. 39-44.

[16] L’armorial des villes et des villages de France

[17] ...une côte reconnue inaccessible par tous. (Archius de la mairetat de Banòs, libe de las deliberacions, 1923, projècte de construccion d’un putz comunau).

[18] ttp://banos.fr/notre-monument-aux-morts-est-classe-monument-historique/

[19] Notiça PA40000081

[20] Patrimoine d'Aquitaine, Les dossiers de l'inventaire, Ensemble des peintures du chanoine Descorps

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]