San Francisco
San Francisco (espanhòl per "Sant Francés"), oficialament City and County of San Francisco (en occitan Ciutat e Comtat de San Francisco) es una vila - e lo centre cultural, comercial e financièr - de la Califòrnia del Nòrd, situat entre l'Ocean Pacific e la baia de San Francisco. Tretzena vila dels Estats Units per la populacion, San Francisco es tanben la quatrena ciutat de Califòrnia, amb una populacion estimada a 883 305 abitants en 2018.[1] Cobrís una superfícia d'aperaquí 121,4 km²[2] de tèrra a l'extremitat nòrd de la peninsula de San Francisco, çò que ne fa la segonda metropòli dels Estats Units per densitat de populacion e lo cinquen comtat dels Estats Units, aprèp solament quatre dels cinc boroughs de Nòva York. De mai, pus de 7 milions de personas vivon dins l'Airal de la Baia de San Francisco.
|
San Francisco
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Devisa | Oro en paz, fierro en guerra ("Aur en patz, fèrre en guèrra") | ||||||
| Escais | The City by the Bay, Fog City, Frisco, The City that Knows How, Baghdad by the Bay, The Paris of the West | ||||||
| Geografia fisica | |||||||
|
| |||||||
| Coordenadas | 37° 46′ 45″ N, 122° 25′ 09″ O | ||||||
| Superfícia | 600,7 km² (total) 121,46 km² (tèrra) 479,14 km² (aiga) | ||||||
| Geografia administrativa | |||||||
| País |  Estats Units
| ||||||
| Estat |  Califòrnia
| ||||||
| Comtat |  San Francisco
| ||||||
| Cònsol | Edwin M. Lee | ||||||
| Geografia umana | |||||||
| Populacion (2018) | 883305[1] | ||||||
| Densitat | 7,124 ab./km² | ||||||
| Autras informacions | |||||||
| Fondacion | 29 de junh de 1776 | ||||||
| Fus orari | PST (UTC -8) | ||||||
| · estiu (DST) | PDT (UTC -7) | ||||||
| Gentilici | sanfranciscan -a* (en): San Franciscan (es): San Francisqueño/a | ||||||
| http://www.sfgov.org | |||||||
Fondada en 1776 per los espanhòls de la vicereialtat de la Nòva Espanha, la vila, batejada en l'onor de Francés d'Assisi, se desvolopèt durant la Ronçada cap a l'aur. Venguèt puèi lo brèç del jeans amb la fondacion de Levi Strauss & Co. Los ans 1950 vegèron la naissença de la Beat Generation. A partir de la segonda part del sègle XX, l'industria de las nautas tecnologias se desvolopèt dins la region. San Francisco es una de las vilas pus progressistas dins lo domeni de l'ecologia[3],[4] e del desvolopament durable[5],[6],[7]. Los simbòls principals de la vila son lo Golden Gate Bridge, Alcatraz, la Transamerica Pyramid, la Coit Tower e lei cable cars.
Istòria
modificar
Las primièras pròvas arqueologicas de la preséncia umana sul territòri qu'es ara la ciutat de San Francisco remontan a 3000 ans ab JC.[8] Lo grop Yelamu del pòble Ohlone abitava qualques pichons vilatges quora un grop d'exploracion espanhòl terrèstre, dirigit per Don Gaspar de Portolá, arribèt lo 2 de novembre de 1769; es la primièra visita Europèa documentada a la baia de San Francisco.[9] Sèt ans mai tard, lo 28 de març de 1776, los Espanhòls establiguèron lo Presidio de San Francisco, seguit per una mission, la Mission de San Francisco d'Asís (ara Mission Dolores), creada per l'explorador espanhòl Juan Bautista de Anza.[10]
Geografia
modificarAiral de la Baia de San Francisco
modificarSan Francisco fa partida de l'Airal de la Baia de San Francisco. La part sud d'aquesta es ocupada per la municipalitat de San José e la Silicon Valley, primièr pòl de nautas tecnologias dels Estats Unis qu'aculhís un nombre important d'entrepresas de tecnologia de punta de fama mondiala talas que Cisco, Apple, Tesla Motors, Hewlett-Packard, Google, Intel o encara Facebook[11]. Dins lo domeni universitari, aculhís las prestigiosas[12] universitat de Stanford e l'universitat de Califòrnia a Berkeley. San Francisco es tanben lo sèti de la Wikimedia Foundation que ne fa partit lo projècte Wikipèdia. Al nòrd s'estendon la Napa Valley e la Sonoma Valley, famosas per sa viticultura.
Clima
modificar
Lo clima de San Francisco es de tipe mediterranèu fresc. La classificacion de Köppen lo classa amb los còdis Csb[13] o Csc segon l'estacion meteorologica causida. Aqueles còdis significan que lo clima es temperat (C), que l'estiu es sèc (s) e qu'es temperat (b) o ben cort e fresc (c). Aquel clima es atipic, nomenat per d'unes "clima californian"[14]. Es comparable a lo de Marròc atlantic o de Chile[14]. Los ivèrns son suaus e pluvioses. Lo gèl e la nèu son escases, veire gaireben inexistents.[13]. Los estius son generalament nebloses, fresques e sècs e las caniculas son raras[13]. L'estiu es retardat : arriba en septembre, quora lo vent caud de Santa Ana arriba sus Califòrnia. Los meses de setembre e octobre son considerats coma los vertadièrs meses d'estiu a San Francisco[13]. La localizacion de San Francisco explica l'originalitat de son clima : sa posicion sul littoral li dona de caracteristicas particularas. Lo corrent fresc de Califòrnia pòrta des perturbacions umidas en ivèrn, çò perqué la mar es fresca tot l'an : las temperaturas son a l'entorn de 10 °C[13]. L'associacion del corrent fresc e de la calor de la Califòrnia interiora dona de nèbla. Dura una centena de jorns dins l'an[14]. Aquelas bassas temperaturas resultan de totes aqueles factors. La combinason de l'aiga fresca oceanica e de las calors intensas de l'interior de las, tèrras es a l'origina de la nèbla caracteristica que pòt cobrir la mitat occidentala de la vila pendent de còps tota la jornada en estiu e al començament de l'auton. La nebla es mens prononciada dins los quartièrs à l'èst, a la fin de la prima, e pendent los meses de setembre e d'octobre[13].
| Donadas climaticas a San Francisco (downtown),[lower-alpha 1] 1981–2010 normals,[lower-alpha 2] extremes 1849–present | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Gen | Feb | Mar | Abr | Mai | Jun | Jul | Ago | Set | Oct | Nov | Dec | Annada |
| Recòrd de calor °F (°C) | 79 (26) |
81 (27) |
87 (31) |
94 (34) |
97 (36) |
103 (39) |
98 (37) |
98 (37) |
106 (41) |
102 (39) |
86 (30) |
76 (24) |
106 (41) |
| Temperaturas maximalas mejanas °F (°C) | 56.9 (13.8) |
60.2 (15.7) |
61.8 (16.6) |
63.1 (17.3) |
64.3 (17.9) |
66.4 (19.1) |
66.5 (19.2) |
68.1 (20.1) |
70.2 (21.2) |
69.2 (20.7) |
63.1 (17.3) |
57.1 (13.9) |
63.9 (17.7) |
| Temperaturas mejanas °F (°C) | 51.3 (10.7) |
53.9 (12.2) |
55.1 (12.8) |
56.2 (13.4) |
57.6 (14.2) |
59.6 (15.3) |
60.3 (15.7) |
61.6 (16.4) |
62.7 (17.1) |
61.5 (16.4) |
56.6 (13.7) |
51.6 (10.9) |
57.3 (14.1) |
| Temperaturas minimalas mejanas °F (°C) | 45.7 (7.6) |
47.5 (8.6) |
48.5 (9.2) |
49.2 (9.6) |
51.0 (10.6) |
52.8 (11.6) |
54.1 (12.3) |
55.1 (12.8) |
55.1 (12.8) |
53.7 (12.1) |
50.1 (10.1) |
46.1 (7.8) |
50.7 (10.4) |
| Recòrd de freg °F (°C) | 29 (−2) |
31 (−1) |
33 (1) |
40 (4) |
42 (6) |
46 (8) |
47 (8) |
46 (8) |
47 (8) |
43 (6) |
38 (3) |
27 (−3) |
27 (−3) |
| Pluèja mej. inches (cm) | 4.50 (114) |
4.46 (113) |
3.26 (83) |
1.46 (37) |
0.70 (18) |
0.16 (4.1) |
0.00 (0.00) |
0.06 (1.5) |
0.21 (5.3) |
1.12 (28) |
3.16 (80) |
4.56 (116) |
23.65 (601) |
| Mej. jorns de pluèja (≥ 0.01 in) | 11.7 | 11.1 | 11.0 | 6.5 | 3.8 | 1.5 | 0.3 | 1.0 | 1.7 | 3.9 | 8.9 | 11.6 | 73.0 |
| Mej. umiditat relativa (%) | 80 | 77 | 75 | 72 | 72 | 71 | 75 | 75 | 73 | 71 | 75 | 78 | 75 |
| Mej. mensuala oras de solelh | 185.9 | 207.7 | 269.1 | 309.3 | 325.1 | 311.4 | 313.3 | 287.4 | 271.4 | 247.1 | 173.4 | 160.6 | 3 061,7 |
| Percentatge oras de solelh | 61 | 69 | 73 | 78 | 74 | 70 | 70 | 68 | 73 | 71 | 57 | 54 | 69 |
| Source #1: NOAA (sun 1961–1974)[15][16][17] | |||||||||||||
| Source #2: Met Office for humidity[18] | |||||||||||||
Demografia
modificar
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1848 | 1849 | 1852 | 1860 | 1870 | 1880 | 1890 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2010 | 2017 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1 000 | 25 000 | 34 776 | 56 802 | 149 473 | 233 959 | 298 997 | 342 782 | 416 912 | 506 676 | 634 394 | 634 536 | 775 357 | 740 316 | 715 674 | 678 974 | 723 959 | 776 733 | 805 235 | 884 363 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Embessonatges
modificarLa vila de San Francisco es bessonada damb las vilas seguentas (per òrdre cronologic):
- Osaka (
Japon) 1970, fins al 2018[20][21], - Sydney (
Austràlia) dempuèi 1968, - Assisi (
Itàlia) dempuèi 1969, - Taipei (
Taiwan) dempuèi 1970, - Haifa (
Israèl) dempuèi 1973, - Seol (
Corèa del Sud) dempuèi 1975, - Shanghai (
China) dempuèi 1979, - Manila (
Filipinas) dempuèi 1981, - Cork (
Irlanda) dempuèi 1984[22], - Abidjan (
Còsta d'Evòri) dempuèi 1986, - Tessalonica (
Grècia) dempuèi 1990, - Ho Chi Minh (
Vietnam) dempuèi 1995, - París (
França) dempuèi 1996, - Zuric (
Soïssa) dempuèi 2003, - Bengaloro (
Índia) dempuèi 2009, - Cracòvia (
Polonha) dempuèi 2009[23], - Amman (
Jordania) dempuèi 2010, - Barcelona (
Espanha) dempuèi 2010, - Kiel (
Alemanha) dempuèi 2017[24][25][26].
Nòtas e referéncias
modificar- (en) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en anglés intitolat « San Francisco ».
- ↑ 1,0 et 1,1 .
- ↑ .
- ↑ . francetvinfo.fr..
- ↑ Error de citacion : Balisa
<ref>incorrècta ; pas de tèxte per las referéncias nomenadasvie-en-vert. - ↑ . Le Monde..
- ↑ . zdnet.fr..
- ↑ Lemonde.fr Les clés de demain - San Francisco: les véhicules électriques se chargent à l'énergie solaire, 20 avril 2015.
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ Error de citacion : Balisa
<ref>incorrècta ; pas de tèxte per las referéncias nomenadasDeAnza-Moraga-Palou. - ↑ . cnn.com..
- ↑ Classement ARWU 2011 dit « Classement de Shangaï »
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 et 13,5 San Francisco — Wikipédia
- ↑ 14,0 14,1 et 14,2 {{{títol}}}. ISBN 9782091902678.
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ Modèl:Cite news
- ↑ Modèl:Cite news
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ https://www.shz.de/regionales/kiel/ungleiche-schwestern-kiel-und-san-francisco-werden-partnerstaedte-id17852076.html
- ↑ .
Error de citacion : La balisa <ref> existís per un grop nomenat « lower-alpha », mas cap de balisa <references group="lower-alpha"/> correspondenta pas trobada