Oigors
Los Oigors (oigor: ئۇيغۇر; chinés simplificat: 维吾尔; chinés tradicional: 維吾爾, pinyin: Wéiwú'ěr; turc:Uygur) son lo pòble turc mai important de China. En 2010, en China, èran estimats a 10 069 000.[1] Un nombre important (350 000) viu tanben dins de países vesins de China: Cazacstan, Ozbequistan, Quirguizstan.
Dempuèi 2014[2][3], lo governament chinés a somés los oigors vivent al Xinjiang a d'abuses generalizats, especialament l'esterilizacion forçada[4][5][6] e lo trabalh forçat[7][8][9][10][11]. Los cercaires estiman qu'al mens un milion d'oigors son estat arbitrariament detenguts dins los camps d'internament de Xinjiang dempuèi 2017 ; Los responsables del governament chinés afirman qu'aquestes camps, creats jos la direccion del secretari general del PCC Xi Jinping, servon los objectius d'assegurar l'adesion a l'ideologia del Partit communista chinés (PCC), de prevenir lo separatisme, de luchar contre lo terrorisme e de fornir una formacion professionala als oigors. Mantun universitaris e governaments occidentals considèrant aquesta politica coma un genocidi.
Situacion geografica
modificarEn China
modificarLos Oigors vivon mai que mai dins la província de Xinjiang que i representan gaireben la mitat de la populacion. Per mai de detalhs consultar: Oigors de China.
Evolucion demografica recenta
modificar| An del recensement | Nombre absolut | % de la populacion de China |
|---|---|---|
| 1953 | 3 640 125 | 0.62 |
| 1964 | 3 996 311 | 0.58 |
| 1982 | 5 917 030 | 0.59 |
| 1990 | 7 207 024 | 0.64 |
| 2000 | 8 399 393 | 0.66 |
| 2010 | 10 069 346 | 0.76 |
Cazacstan
modificarEn 2009, lo recensament donèt 227 000 Oigors (1,39%) de la populacion. Son concentrats dins la region d'Almaty que i representan 7,8% de la populacion.
Istòria
modificarLos Oigors de Cazacstan son presents dins la region dempuèi de sègles mas una partida importanta es descendenta dels refugiats dels Trebolicis del nòrd-oèst de China entre 1862 e 1877 atal coma d'immigrants mai recents venguts de China dins las 1940 o las 1960. I aguèt tanben de refugiats quand la Primièra Republica de Turquestan oriental (1933-1934) e la Segonda Republica de Turquestan oriental (1944-1949) foguèron anequelidas pels Chineses.
Situacion sociolingüistica
modificarLa majoritat dels Oigors a servat l'oigor. La lenga e ensenhada e i a quitament un diari en oigor.
Lo bilingüisme o lo trilingüisme son plan corrents (amb lo rus e lo cazac).
Quirguizstan
modificarEn 2009, èran gaireben 49 000 segon lo recensament.
Istòria
modificarLos Oigors s'installèron coma refugiats dins aquest país après los trebolicis del nòrd-oèst de China entre 1862 e 1877. Lo nombre d'immigrants foguèt estimat a 7 000 a aquela epòca. En 1979,[12] èran 36 779 (0,8%) e en 2009, 48 543[13]. A l'ora d'ara son probablament 50 000 o mai.
Problèmas etnics
modificarEn general la coabitacion amb la majoritat quirguiza se passa ben mas sos bazars son de mai en mai l'objècte de tensions e i a ja agut mai d'un afar d'incendi e d'atac contra las botigas e los mercats tenguts pels Oigors.
Ensenhament de la lenga
modificarL'oigor es pauc utilizat a l'escòla. La competéncia en lenga oigora es a se pèrdre demest los mai joves.
Ozbequistan
modificarOzbequistan compta tanben una minoritat oigora presenta dempuèi de sègles. De 35 762 al recensament de 1989, passèron a 19 526 en 2000[14].
Genetica
modificarLos Oigors son un mescladís de populacions d'Asia occidentala e d'Asia orientala. La proporcion de l'apòrt d'Asia occidentala varia de 30%[15] a 60%[16] segon los autors e los escapolons causits.
Fotografias
modificar-
Turban. -
Dròlle a Khotan. -
A la sedaria, Khotan. -
Dròlles al mercat. -
Mercat del dimenge a Kashgar. -
Dròlla oigora. -
Dròlla a Turpan, Xinjiang. -
Cameliers, Xinjiang. -
Vestits tradicionals a Kashgar. -
Capèls tradicionals, Kashgar.
Nòtas e referéncias
modificar- ↑ Recensament de 2010, Republica populara de China
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ Modèl:Cite news
- ↑ .
- ↑ (28 May 2021) Dossier: Uyghur Women in China's Genocide 15, 22–43. DOI:10.5038/1911-9933.15.1.1834.
- ↑ Modèl:Cite news
- ↑ .
- ↑ Cheng, Yangyang (10 December 2020). The edge of our existence 76, 315–320. DOI:10.1080/00963402.2020.1846417.
- ↑ Recensament sovietic de 1979
- ↑ Recensament quirguiz de 2009
- ↑ Этнический атлас Узбекистана Институт "Открытое общество", 2002 - 451 с
- ↑ Li, H; Cho, K; Kidd, JR; Kidd, KK (2009). "Genetic Landscape of Eurasia and "Admixture" in Uyghurs". American Journal of Human Genetics 85 (6): 934–7; author reply 937–9.
- ↑ Shuhua Xu, Wei Huang, Ji Qian, and Li Jin (2008 April 11). "Analysis of Genomic Admixture in Uyghur and Its Implication in Mapping Strategy". Am J Hum Genet. 82 (4): 883–89. doi:10.1016/j.ajhg.2008.01.017. PMC 2427216. PMID 18355773.