Fois

Fois^[1] (AFI: /ˈfujs/) o Foish^[2]^[3]^[4] (localament /ˈfujʃ/; en francés: Foix, coma en catalan e en occitan ancian) es una vila occitana del Comtat de Fois. Situada al pè dels Pirenèus, còsta lo riu Arièja, a la confluéncia amb Arget, es la capitala istorica del País de Fois e del departament d'Arièja.

Fois
Foix

Lo castèl de Fois.

Armas

Geografia fisica

Coordenadas

42° 57′ 59″ N, 1° 36′ 28″ E

Superfícia

19,32 km²

Altituds
· Maximala
· Mejana
· Minimala

933 m
380 m
358 m

Geografia politica

França

Arrondiment de Fois (caplòc)

Canton
0905

burèu centralizator del canton de Fois (caplòc del canton de Fois Vila abans 2015)

Intercom
240900381

Comunautat d'aglomeracion de País de Fois Varilhas (residéncia)

Cònsol

Marine Bordes
(2023-2026)

Geografia umana

Populacion
Populacion totala
(2018)

9 452 ab.

9 775 ab.

Autras informacions

Gentilici

foissenc, foishenc, foisherin

Còde postal

09000

Còde INSEE

09122

Se tròba al sud de la capitala de la region, Tolosa, e al costat de la frontièra andorrana. En 2015 comptava 9 706 abitants, çò que ne fasiá la segonda vila del departament demograficament aprèp Pàmias. Lo gentilici de sos abitants es foissenc (en francés fuxéen, en catalan foixenc).

Geografia

Comunas a l'entorn.

Perimètre del territòri

Comunas confrontantas de **Fois**
Còs	Vernajol, Sent Joan de Verges, Crampanhan	Aravaut
Sent Pèire (Arièja)		Pradièras
Ganac	Ferrièras	Montgalhard (Arièja)

Toponimia

La prononciacion es [fujʃ]. Las fòrmas ancianas (presentacion sintetica) son Castro Fuxi o Castro Fusci (moneda merovingiana), Fuxum (epòca carolingiana), Fox, castrum de Fox, abadia de Fox, castello quem dicunt Fuzo, abbadia de Fuz, cap a 1034, comes de Foys en 1049-1064, Foys en 1060, loco de Fox, Fuxo en 1086, Foys, Fuxo en 1160, comte de Fois en 1176, Fuxi en 1181, Foix en 1202 e 1297, Fuxo en 1225, 1259, 1272, castro Fuxi en 1233, Foicz en 1236, comes Fuxi en 1241, Foiss en 1243, Fuxum en 1243, villa Fuxi en 1245, Foixs en 1272, Fuxo en 1308, 1320, 1331, 1385, 1398, Fuxum, Foxs en 1318-25, Foix en 1326, 1358, 1391, Foixs en 1327, 1349, 1373, 1398, villa Fuxi en 1329, loci de Fuxo en 1349, Foys en 1358, 1365, 1391, Fois en 1391, Foix en 1401, 1424, 1445, 1473, 1492, Foixs en 1401, 1425, 1448, 1484, 1499, Fuxo en 1401, 1492, Foix, Foys, cap a 1460 (Cronica d'Esquerrièr), Foys en 1522, Foix en 1525 e cap a 1542, etc ^[5].
Segon Dauzat, que cita una atestacion a l'epòca carolingiana, Fuxum, Fois es un nom d'origina preceltica, que supausan aquitanic, e se pronóncian pas sul sens^[6]. Segon Negre, citat per Patrici Pojada e los Féniés, lo nom de la vila s'explica per fuscum (castellum) : « vila fortificada de color fosca »; lo -sc- seriá estat tractat coma un -cs- (o seriá passat a -cs-), ambe -is- per resultat^[7]. Segon Coromines, citat per Patrici Pojada, Foish ven d'un nom d'òme en latin tardiu Fŭscĭus, atestat, probablament derivat de l'adjectiu fuscus, « brun, escur, fosc, trum, sorne ». Segon P-H Billy, citat per Patrici Pojada, Foish vendriá de l'adjectiu latin fuscus, pr'amor del site de la vila. Segon Carbona, citat per Patrici Pojada, lo nom de la vila es d'origina sorotaptica segon la terminologia de Coromines, la dels Urnenfelder, d'un pòble que parlava una lenga indoeuropèa anteriora al celtic; dins aquela lenga, le mot (pre ?)indoeuropèu BUX « boish » se seriá adaptat en F-; atal Foish seriá una varianta de boish, venguda pus ancianament en çò nòstre abans lo mot d'origina latina. Carbona precisa que lo bois(h) abonda près de Foish^[5].
Segon Patrici Pojada, cap solucion explica l'origina del nom de Foish de faiçon segura. I a principalament d'explicas aquitanicas e doás ipotèsis latinas, que Pojada estima pus solidas. La primièra es l'adjectiu fuscus (> fosc); sc tractat coma cs auriá menat regularament a -ish dins l'airal. La segonda es lo nom d'òme Fŭscĭus qu'explica lo nom sense passar per un accident fonetic.^[5]

La question de la grafia.

Segon Patrici Pojada, la grafia atestada Foix (ambe una grafia latina e tanben catalana e bearnesa) representa fidèlament [fujʃ], mès se pòt pas descodar en la grafia occitana modèrna e pòt èsser remplaçada per Foish. La grafia Fois es ambigüa e permet pas per exemple de destriar las consonantas respectivas de ['rɔkɔfi'saðo] (Ròcafissada) o de [frejse'net] (Freissenet, Freychenet en francés çaquelà !) e de [lej'ʃɛɾt] (Leishèrt). P. Pojada dona la preferéncia a la grafia Foish, ambe -sh, d'istoricitat segura; las Leys d'Amors citan « la comtessa de Foysh » e l'Elucidari de las proprietatz de totas res naturals anóncia que foguèt redigit per le « noble príncep Guasto, compte de Foysh »^[5]^,^[8]

Istòria

Entre 1790 e 1794, La Barra foguèt incorporada a Foish.^[9]

Administracion

Lista dels cònsols successius
Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
3 d'octobre de 2023	(2026)	Marine Bordes	PS	directritz generala d'associacion
març de 2014	3 d'octobre de 2023 (demission)	Norbert Meler	PS	retirat de l'ensenhament
julhet de 2012	2014	Richard Senssac	PS	entrepreneire de transpòrt
27 de novembre 1985	27 de junh 2012	Jean-Noël Fondère	PS	mètge; mòrt en foncion
març de 1965	1985	Olivier Carol	PS	director d'escòla
	1965
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

modificar « persona »
v · d · m

Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): , totala:

3 265

3 509

3 959

4 552

4 857

4 699

4 714

5 086

4 684

5 257

5 507

6 746

6 706

6 362

7 076

7 369

7 568

6 722

7 065

6 750

6 806

6 165

6 461

6 279

7 006

7 798

7 632

8 156

9 331

9 599

9 282

9 964

9 109

9 605

9 658

Cercar

2009

2010

9 861
10 335

9 885
10 358

Fonts

Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE

Evolucion de la populacion 1962-2008

En 2018 la populacion èra de 9452 abitants e la densitat èra de 489,23 ab/km².

Luòcs e monuments

Castèl de Fois

Personalitats ligadas amb la comuna

Véser tanben

Ligams extèrnes

Nòtas e referéncias

↑ L'ortografia retenguda per la nòrma classica es Fois, citada dins Alibèrt, Loís (1935). Gramatica occitana segon los parlars lengadocians. Tolosa: Societat d'Estudis Occitans, p. 448. Foish es pasmens una forma legitimament occitana emplegada tre l'Epòca Medievala dins las Leys d'Amors.
↑ Lo tèrme Foish, segon d'unes autors comtemporanèus (Guilhemjoan, Pojada), es una forma acceptabla. Es tanben referenciada dins lo Diccionari General de la Lenga Occitana de l'AO-CGS.
↑ Patrici Poujade, Dictionnaire toponymique de l'Ariège, ed. IEO d'Arièja, 2021, p. 21-22
↑ Guilhemjoan, Patric (2005). Diccionari elementari occitan-francés francés-occitan (gascon). Per noste, p. 148. ISBN 2-86866-037-1.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 et ^5,3 Patrici Poujade, Dictionnaire toponymique de l'Ariège, ed. IEO d'Arièja, 2021, p. 183-187
↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, reedicion Librairie Guénégaud, 1984, p. 293
↑ Bénédicte Boyrie-Fénié, Jean-Jacques Fénié, Toponymie des Pays Occitans, edicions Sud-Ouest, 2007, p. 128
↑ Patrici Poujade, Dictionnaire toponymique de l'Ariège, ed. IEO d'Arièja, 2021, p. 21-22
↑ http://cassini.ehess.fr/fr/html/fiche.php?select_resultat=14104

Portal de Lengadòc

[1] L'ortografia retenguda per la nòrma classica es Fois, citada dins Alibèrt, Loís (1935). Gramatica occitana segon los parlars lengadocians. Tolosa: Societat d'Estudis Occitans, p. 448. Foish es pasmens una forma legitimament occitana emplegada tre l'Epòca Medievala dins las Leys d'Amors.

[2] Lo tèrme Foish, segon d'unes autors comtemporanèus (Guilhemjoan, Pojada), es una forma acceptabla. Es tanben referenciada dins lo Diccionari General de la Lenga Occitana de l'AO-CGS.

[3] Patrici Poujade, Dictionnaire toponymique de l'Ariège, ed. IEO d'Arièja, 2021, p. 21-22

[4] Guilhemjoan, Patric (2005). Diccionari elementari occitan-francés francés-occitan (gascon). Per noste, p. 148. ISBN 2-86866-037-1.

[poj-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 et ^5,3 Patrici Poujade, Dictionnaire toponymique de l'Ariège, ed. IEO d'Arièja, 2021, p. 183-187

[6] Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, reedicion Librairie Guénégaud, 1984, p. 293

[7] Bénédicte Boyrie-Fénié, Jean-Jacques Fénié, Toponymie des Pays Occitans, edicions Sud-Ouest, 2007, p. 128

[8] Patrici Poujade, Dictionnaire toponymique de l'Ariège, ed. IEO d'Arièja, 2021, p. 21-22

[9] ttp://cassini.ehess.fr/fr/html/fiche.php?select_resultat=14104

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]