Edelkastanje
| Edelkastanje | |
 Edelkastanje | |
| Utbreiing og status | |
Status i verda:  Livskraftig Utbreiinga av edelkastanje | |
| Systematikk | |
| Rike: | Planteriket Plantae |
| Overrekkje: | Landplantar Embryophytes |
| Rekkje: | Karplantar Tracheophytes |
| Underrekkje: | Frøplantar Spermatophytes |
| Orden: | Bøkeordenen Fagales |
| Familie: | Fagaceae |
| Slekt: | Castanea |
| Art: | Edelkastanje C. sativa |
| Vitskapleg namn | |
| Castanea sativa | |
Edelkastanje (Castanea sativa) er eit lauvfellande tre som framfor alt veks i Middelhavslanda. Det kan vekse lengst sør i Skandinavia og iblant få mogne nøtter der. Kastanjetre liknar eik i form og storleik, og blir nesten like gamle, sjølv om dei veks raskare til full storleik. Blomstrane veks i store oppreiste klasar.
«Kastanjane» som veks i Noreg, er av ein annan art, hestekastanje (Aesculus hippocastanum), som er giftig.
Bruksområde
[endre | endre wikiteksten]
Frukta på kastanjen er ei nøtt som sit gruppevis to eller tre i eit tjukt takket skal. Nøttene frå ekte kastanje er etande og har difor lenge vore dyrka av menneska. Gjennom mellomalderen kom kastanjen til nordlegare breidder og vart ofte dyrka av munkar i klosterhagar. I dag kan ein finne hundreårige tre rundt om i Sentral- og Vesteuropa. Den smakrike nøtta brukast til konfekt eller vert rista (dvs steikt). Dei er populære i Italia, Frankrike og spesielt på Korsika. Nøttene kan ristast heile, eller dei vert malne til kastanjemjøl som brukast i ymse matrettar. «Kastanjane» som veks i Noreg er av ein annan, giftig, art.
Veden frå kastanje er tett og tung og kan brukast till snikkararbeid og vinfat. Av barken kan ein framstille tannin.
Treet blir også brukt som prydplante. I Noreg finst det ofte som ein busk, og utviklar sjeldan nøtter.
-
Castagno dei Cento Cavalli. Måleri av Jean Houel. -
Kastanjetre på ei torg i Bad Homburg i Tyskland.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- «Edelkastanje» i Planteguiden ved nrk.no
- Art: «Edelkastanje (Castanea sativa)» ved miljolare.no
- Denne artikkelen bygger på «Äkta kastanj» frå Wikipedia på svensk, den 21. juni 2007.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]- (no) edelkastanje hos Artsdatabanken
- (en) edelkastanje i Encyclopedia of Life
- (en) edelkastanje i Global Biodiversity Information Facility
- (sv) edelkastanje hos Dyntaxa
- (en) edelkastanje hos ITIS
- (en) edelkastanje hos NCBI
- (en) edelkastanje hos The International Plant Names Index
- (en) edelkastanje hos Tropicos
- (en) Kategori:Castanea sativa – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- (en) Castanea sativa – galleri av bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- Castanea sativa – detaljert informasjon på Wikispecies
