Naar inhoud springen

Zossen

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Wünsdorf)
Zossen
Stad in Duitsland Vlag van Duitsland
Wapen van Zossen
Zossen (Brandenburg)
Zossen
Situering
Deelstaat Vlag van de Duitse deelstaat Brandenburg Brandenburg
Landkreis Teltow-Fläming
Coördinaten 52° 13′ NB, 13° 27′ OL
Algemeen
Oppervlakte 180,39 km²
Inwoners
(31-12-2020[1])
20.182
(112 inw./km²)
Hoogte 38 m
Burgemeester Wiebke Şahin-Schwarzweller (FDP)
Overig
Postcode 15806
Netnummers 03377, 033731, 033769, 033702
Kenteken TF (uitgaand ZS)
Stad 10 stadsdelen
Gemeentenr. 12 0 72 477
Website www.zossen.de
Locatie van Zossen in Teltow-Fläming
Kaart van Zossen
Portaal  Portaalicoon   Duitsland

Zossen is een kleine stad in de Duitse deelstaat Brandenburg en telt 20.182 inwoners.[1] De plaats maakt deel uit van de Landkreis Teltow-Fläming.

Stadsindeling

[bewerken | brontekst bewerken]

Volgends de hoofdgemeenteverordening (Hauptsatzung) van de gemeente Zossen bestaat deze uit de volgende tien Ortsteile:

  1. Ortsteil Glienick, Gemarkung Glienick
  2. Ortsteil Horstfelde, Gemarkung Horstfelde
  3. Ortsteil Schünow, Gemarkung Schünow
  4. Ortsteil Kallinchen, Gemarkung Kallinchen
  5. Ortsteil Nächst Neuendorf, Gemarkung Nächst Neuendorf
  6. Ortsteil Nunsdorf, Gemarkung Nunsdorf
  7. Ortsteil Schöneiche, Gemarkung Schöneiche
  8. Ortsteil Wünsdorf (Russisch: Вюнсдорф, Wjoensdorf), Gemarkungen Wünsdorf, Neuhof, Zehrensdorf
  9. Ortsteil Lindenbrück, Gemarkungen Lindenbrück, Zesch am See
  10. Ortsteil Zossen, Gemarkungen Zossen, Dabendorf.

Gemarkungen zijn voormalige zelfstandige gemeentes, die bij gemeentelijke herindelingen in een grotere gemeente zijn opgegaan.

Enkele bijzonderheden over de stadsdelen van Zossen

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Glienick, en ook veel andere dorpen in de streek, beschikken al sinds de late middeleeuwen over een dorpsvijver op een locatie in het centrum, vaak Aue, Dorfaue of Dorfanger genoemd. De vijver diende als drenkplaats voor paarden van bezoekers of het vee van de boeren in het dorp, en verder o.a. als bluswatervoorziening in geval van brand.
    • Glienick ligt ten noordwesten van Zossen-stad en had in 2006 1.271 inwoners; recentere bevolkingscijfers zijn niet beschikbaar.
    • De naam van Glienick komt van een oud Sorbisch woord voor klei. Het dorp is in de 12e of 13e eeuw in het kader van de Oostkolonisatie gesticht door immigranten uit o.a. Vlaanderen. Over de bouwgeschiedenis van de dorpskerk vóór de 18e eeuw is weinig bekend; er is geen archiefmateriaal bewaard gebleven.
  • Horstfelde, met 300 à 400 inwoners, ligt ten zuidwesten van Zossen. Het heette tot 1937 Dergischow. Het dorp heeft een stoeterij, een kleine zand- en grindgroeve en een kleine waterskiplas.
  • Kallinchen (Neder-Sorbisch Gólinki), met circa 500 inwoners, ligt aan de 202 hectare grote Motzener See, ten oosten van Zossen-stad. In de DDR-periode was er een opleidingskamp van de Stasi gevestigd, en een groot socialistisch vakantieoord. Tegenwoordig staat er een zonnepanelenpark.
  • Lindenbrück, ten zuid-zuidoosten van de stad, met circa 400 inwoners, omvat de dorpjes Lindenbrück, Zesch am See en Funkenmühle, dat aan de Wolziger See ligt. Tot 1937 heette Lindenbrück Jachzenbrück.
  • Nächst Neuendorf met 800 à 900 inwoners, ligt ten noordwesten van Zossen. (Fernneuendorf ligt in de gemeente Am Mellensee, verder weg van Zossen)
  • Nunsdorf heeft circa 300 inwoners en ligt bijna 10 km ten westen van Zossen, aan de B 246, halverwege Trebbin.
  • Schöneiche ligt ruim 4 km ten oosten van Zossen. Het dorp, met 500 à 600 inwoners, was in de middeleeuwen waarschijnlijk een zogenaamd Rundlingsdorp. Rond 1800 begon men bij het dorp klei- en grindgroeven en baksteenfabrieken; in het snel groeiende Berlijn waren genoeg afnemers hiervoor te vinden. Rond 1920 maakte deze bedrijvigheid plaats voor één van de grootste vuilnisbelten van Berlijn. Opvallend is, dat ook in de DDR-periode stadsafval uit West-Berlijn hier gedumpt mocht worden. Pas in 2005 werd de vuilstort gesloten, vanwege strengere milieu-eisen, waaraan niet kon worden voldaan.
  • Schünow, 2 km ten oosten van Nunsdorf, ligt aan de B 246. Het heeft 200 à 300 inwoners.
  • Wünsdorf, enkele kilometers ten zuiden van de stad, had in 2023 9.200 inwoners, en omvatte vroeger mede het aan de militaire activiteiten ten offer gevallen dorp Zehrensdorf. Ook de militaire nederzetting Waldstadt, zie hieronder: Militaire geschiedenis, maakt deel uit van Wünsdorf.

Geografie, infrastructuur

[bewerken | brontekst bewerken]

Zossen ligt aan de zuidrand van een gebied met de naam Teltow, dat een interessante, maar gecompliceerde geologie heeft. Zo liggen er in het gebied twee oerstroomdalen.

Belangrijke steden in de omgeving van Zossen zijn Berlijn, 30-35 km ten noorden van de plaats, en verder Trebbin, 20 km westelijk, en Baruth/Mark 25 km in zuidelijke richting.

Kleinere buurgemeenten zijn o.a.:

In de stad kruisen twee belangrijke verkeerswegen elkaar. Dit zijn de oost<>west lopende Bundesstraße 246 en de noord<>zuid lopende Bundesstraße 96, die Zossen ook met de Autobahnen rondom Berlijn verbindt.

Zossen ligt aan de spoorlijn Berlijn - Dresden, 33 km ten zuiden van Berlijn. Ook de plaatsen Dabendorf, 2 km ten noorden van Zossen, en Wünsdorf, 6 km ten zuiden van Zossen, hebben spoorweghaltes aan deze lijn.

De streek rond Zossen is van origine boerenland. De agrarische sector is tot zeker 1990 de belangrijkste pijler van de lokale economie geweest. Na de Val van de Muur is het toerisme en de dienstensector belangrijker geworden. In het voormalige militaire complex van Wünsdorf zijn twee belangrijke instellingen van de deelstaat Brandenburg gevestigd: het ambtelijk hoofdkwartier van de politie en het ministerie voor monumentenzorg.

Industrie en nijverheid zijn beperkt tot lokaal midden- en kleinbedrijf.

Zossen ontstond in de middeleeuwen als een Sorbisch marktplaatsje. De naam Zossen komt van Sorbisch: sosny, den. Een dennenboom is ook in het stadswapen weergegeven. Zossen was in de middeleeuwen hoofdplaats van de kleine Heerlijkheid (Herrschaft) Zossen. Wanneer en van wie Zossen stadsrechten verwierf, is niet meer bekend. Zeker is, dat het in verscheidene documenten uit de 17e eeuw als Städtlein, stadje, wordt vermeld. In 1490 verwierf Johann Cicero van Brandenburg, keurvorst van Mark Brandenburg, het gebied en degradeerde het tot een Amt. Het gehele gebied ging bij de Reformatie in de 16e eeuw over naar de evangelisch-lutherse gezindte. Tot op de huidige dag zijn verreweg de meesten van de (relatief weinige) christenen in de gemeente deze kerk toegedaan; alle hierna vermelde kerkgebouwen in de gemeente zijn, tenzij anders vermeld, ook evangelisch-luthers. In 1662 en 1671 werd Zossen geteisterd door stadsbranden. Tot en met de 18e eeuw lag er bij Zossen een wijngaard (Amtsweinberg).

In 1875 verkreeg Zossen aansluiting op het spoorwegnet.

Militaire geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

Ten zuiden van Zossen ligt het stadsdeel Wünsdorf, met ten oosten daarvan de militaire nederzetting Waldstadt. Reeds vanaf 1910 waren hier militairen uit Pruisen gelegerd. In de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was hier een groot kamp voor krijgsgevangenen.

Onder de Britse en Franse krijgsgevangenen uit de Eerste Wereldoorlog waren veel moslims uit Brits-Indië; voor hen werd op het terrein een houten moskee[2] gebouwd, wellicht het eerste islamitische bedehuis in Duitsland ooit. De Duitsers hadden er belang bij, deze krijgsgevangen Oosterlingen goed te behandelen. Men bedenke ook, dat in de Eerste Wereldoorlog het Osmaans-Turkse Sultanaat een bondgenoot van Duitsland was. De Duitsers, onder wie Keizer Wilhelm II hoopten, dat de moslims zouden overlopen naar hun kant, en een jihad zouden ontketenen tegen de Britse bezetter[3]. Ook kwamen Duitse kunstenaars en wetenschappers naar dit Halbmondlager (Halvemaankamp) om de Aziatische talen te leren en om kennis te nemen van de cultuur van de volkeren, waartoe de gevangenen behoorden; wel werden de resultaten van dit onderzoek ook voor Duitse oorlogspropaganda gebruikt. Geluidsopnamen uit die tijd, gemaakt voor taalwetenschappelijke doeleinden, worden nog steeds bewaard in een geluidsarchief van de Humboldtuniversiteit van Berlijn.

In de periode van Nazi-Duitsland was hier vanaf 1939 tot in april 1945 het Oberkommando der Wehrmacht (OKW) gevestigd, en in de periode van 1949 tot 1990, toen het gebied deel uitmaakte van de DDR, vanaf 1953 een hoofdkwartier van de in de Sovjet-bezettingszone in Duitsland gelegerde troepen van het Rode Leger, de Groep van Sovjetstrijdkrachten in Duitsland. Tienduizenden mannen uit de Sovjet-Unie, van wie sommingen met hun gezin, hebben in de DDR-tijd op het complex te Wünsdorf gewoond. Het gebied was voor buitenstaanders streng verboden toegang (ook de doorgaande weg, de huidige B 96, was voor normaal verkeer gesloten) en kreeg al gauw de bijnaam: Verboden Stad[4]. Na het vertrek van de laatste Russische troepen, in 1994, kwam het complex leeg te staan en raakte in verval.

Het OKW was door de nazi's ingebouwd in een ingewikkeld complex, dat gedeeltelijk als dorp met gewone huizen was gecamoufleerd, en grotendeels ondergronds lag. Dit complex droeg de namen Zeppelin, Maybach I en Maybach II. Zie bovenstaand plattegrondje. Pogingen van de geallieerden, om dit complex tijdens de Tweede Wereldoorlog door middel van luchtbombardementen te vernietigen, mislukten grotendeels. Wel hebben de Russen na de oorlog de nep-huizen gedeeltelijk opgeblazen, maar de betonskeletten ervan bleven overeind staan.

Tegenwoordig is in een gedeelte van het complex een ten dele ondergrondse cluster van boekwinkels en antiquariaten (Bücherstadt) gevestigd. Ook is er een aantal kleine musea en gedenkplaatsen ingericht.

Op de gemeentelijke website van Zossen is een flyer te vinden, die van dit gebied een beknopt historisch overzicht bevat, en bovendien een informatieve wandelroute hierdoorheen.[5]

Bezienswaardigheden

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Historisch, vooral militair, erfgoed met gedenkplaatsen en wandelroute te Wünsdorf-Waldstadt, zie hierboven
  • Boekwinkels en antiquariaten in Wünsdorf-Waldstadt
  • Enige cultuurhistorisch interessante kerkgebouwen, zie afbeeldingen hieronder
  • Klein schoolmuseum te Zossen-stad
  • De omgeving is bosrijk en biedt goede wandelmogelijkheden.
  • Ook liggen er enige meren, waarvan sommige natuurreservaat zijn, en andere voor strand- en watersportrecreatie ter beschikking staan. Door de gemeente loopt het Notte-Kanal, waar geen vrachtschepen meer op varen, maar dat voor watersporten als kanoën, suppen e.d. zeer geschikt is.
  • Vanuit Zossen is men binnen een half uur met de trein in de buitenwijken van Berlijn.

Geboren te Zossen

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Walter Budeus (* 29 oktober 1902; † 21 augustus 1944 te Brandenburg aan de Havel), communistisch verzetsman tegen de nazi's, door hen door middel van onthoofding ter dood gebracht
  • Roy Präger (* 22 september 1971), oud-profvoetballer, speelde tussen 1995 en 2005 als aanvaller bij VfL Wolfsburg en Hamburger SV
  • Ina Paule Klink (* 23 december 1979), succesvol TV-actrice, vooral in komedies en detectivefilms en -series; o.a. van 2000-2021 de advocate Alex Holtkamp in de detectiveserie Wilsberg; van 2003-2020 partner van haar collega Nikolai, zoon van Klaus Kinski

Partnergemeentes

[bewerken | brontekst bewerken]

Zossen onderhoudt jumelages met twee andere plaatsen in Duitsland, te weten:

Zie de categorie Zossen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.