Associatie van dwergbloem en hauwmos

Associatie van dwergbloem en hauwmos
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Isoeto-Nanojuncetea; (dwergbiezen-klasse)
Orde:	Nanocyperetalia; (dwergbiezen-orde)
Verbond:	Nanocyperion; (dwergbiezen-verbond)
Associatie
	Centunculo-Anthocerotetum; W.Koch ex Libb. 1932

De associatie van dwergbloem en hauwmos (Centunculo-Anthocerotetum) is een associatie uit het dwergbiezen-verbond (Nanocyperion). De associatie is kenmerkend voor (graan)akkers na de oogst, vooral bestaande uit eenjarige pionierssoorten.

Naamgeving en codering

Synoniemen
Riccio glaucae-Anthocerotetum laevis Stefureac, Popescu & Lungu 1955

Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r29Aa03

De wetenschappelijke naam Centunculo-Anthocerotetum is afgeleid van de botanische namen van twee (buiten Nederland en Vlaanderen) veel voorkomende soorten binnen de associatie, de dwergbloem (Centunculus minimus) en het zwart hauwmos (Anthoceros punctatus).

Fysiognomie

De associatie van dwergbloem en hauwmos heeft een zeer open, laagblijvende vegetatiestructuur die is opgebouwd uit een kruid-en moslaag. De vegetatie bereikt zelden een hoogte > 10 cm.

In de kruidlaag zijn laagblijvende, eenjarige planten (therofyten) als de moerasdroogbloem bepalend, samen met tredplanten als gewoon varkensgras en straatgras.

De associatie is echter vooral gekenmerkt door een goed ontwikkelde, soortenrijke moslaag, met zowel bladmossen, levermossen en hauwmossen. Het zijn overwegend kortlevende mossen met een korte levenscyclus.

Ecologie

Deze plantengemeenschap komt voor op akkers (vooral graanakkers) op vochtige, lemige bodem, met een gemiddelde pH en een trofiegraad.

Deze vegetatie heeft vooral nood aan een onbelemmerde lichtinval, waardoor ze zich pas ontwikkeld nadat de oogst is binnen gehaald. Men vindt ze dus het meest op stoppelvelden. Aangezien de planten elk jaar opnieuw uit zaad opgroeien, komt ze pas tot bloei in de late nazomer.

Verspreiding

De associatie van dwergbloem en hauwmos heeft een beperkt verspreidingsgebied binnen Atlantische en sub-Atlantisch Europa. Ze is bekend van België, Nederland, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Polen, Litouwen, Letland, Denemarken en Zuid-Zweden.

In Nederland komt deze associatie vooral voor op de hogere zandgronden, en is een van de meest bedreigde plantengemeenschappen.

Diagnostische taxa

De associatie heeft in Nederland en Vlaanderen vier mossen als kensoorten, waarbij het gewoon landvorkje, een levermos, de meest frequente soort is. Ze onderscheidt zich van de andere associaties binnen het verbond door de aanwezigheid van vogelmuur, rood guichelheil en stijve klaverzuring. In de onderstaande synoptische tabel staan de belangrijkste ken- en begeleidende soorten van de associatie voor Nederland en Vlaanderen.

Kruidlaag

Kentaxon	Diff.soort	Abundantie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking
kA		Z	klein bronkruid	Montia fontana subsp. chondrosperma
kA			korenschijnspurrie	Spergularia segetalis	uitgestorven in Nederland en Vlaanderen
kV		F	liggend hertshooi	Hypericum humifusum
kV		Z	waterpostelein	Lythrum portula
kV		Z	dwergbloem	Centunculus minimus
kO		A	moerasdroogbloem	Gnaphalium uliginosum
kK		A	greppelrus	Juncus bufonius
		A	liggende vetmuur	Sagina procumbens
		A	straatgras	Poa annua
	dA	F	vogelmuur	Stellaria media
		O	gewoon varkensgras	Polygonum aviculare
		O	getande weegbree	Plantago major subsp. intermedia
		O	kruipende boterbloem	Ranunculus repens
		O	gewone hoornbloem	Cerastium fontanum subsp. vulgare
		O	gewone spurrie	Spergula arvensis
	dA	Z	rood guichelheil	Anagalis arvensis
	dA	Z	stijve klaverzuring	Oxalis stricta
	dA	Z	donkere vetmuur	Sagina apetala

Moslaag

Kentaxon	Diff.soort	Abundantie	Triviale naam	Botanische naam
kA		F	gewoon landvorkje	Riccia glauca
kA		O	klein landvorkje	Riccia sorocarpa
kA		O	gewoon hauwmos	Anthoceros agrestis
kA		O	geel hauwmos	Phaeoceros carolinianus
kV		O	gewoon broedpeermos	Pohlia annotina
kV		Z	flesjesmos	Blasia pusilla
kV		Z	korreltjespeermos	Pohlia camptotrachela
kV		Z	gestekeld goudkorrelmos	Fossombronia wondraczekii
		O	zilvermos	Bryum argenteum
		O	gewoon purpersteeltje	Ceratodon purpureus
	dA	Z	bleek peermos	Pohlia wahlenbergii
		Z	zwart hauwmos	Anthoceros punctatus

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

Schaminée, J., K. Sýkora, N. Smits & M. Horsthuis, 2010: Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist. ISBN 978 90 5011 309 0
Sýkora, K., 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
B.De Fré & M.Hoffmann, 2004: Systematiek van natuurtypen voor Vlaanderen: 5. Pioniersmilieus. Verslag van het Instituut voor Natuurbehoud 2004.7.

Orde:	Nanocyperetalia (dwergbiezen-orde)
Verbond:	Nanocyperion (dwergbiezen-verbond)
Associaties:	Cicendietum filiformis (draadgentiaan-associatie) · Isolepido-Stellarietum uliginosae (associatie van borstelbies en moerasmuur) · Centunculo-Anthocerotetum punctati (associatie van dwergbloem en hauwmos) · Digitario-Illecebretum (grondster-associatie)