Help:Tips voor het schrijven van een goed artikel
Op deze pagina geven ervaren Wikipedianen tips voor het schrijven van een goed artikel.
Bereid je allereerst goed voor. Verdiep je in de materie en gebruik uitsluitend gezaghebbende, onafhankelijke en dus betrouwbare bronnen. Alle informatie in jouw artikel dient al eerder te zijn gepubliceerd. Eigen onderzoek is niet toegestaan. Elke bijdrager is juridisch en redactioneel verantwoordelijk voor wat hij/zij publiceert.
Begin een artikel met een kladversie, dat kan op Wikipedia in de subpagina 'Kladblok' in je persoonlijke gebruikersnaamruimte, of op je eigen computer.
Samenvatting
Structuur is belangrijk. De lezer kan een goed gestructureerde pagina veel sneller doorkruisen op zoek naar nuttige informatie. Om die reden is het ook goed om de bronvermeldingen 'op orde' te hebben.
- Zorg dat een artikel begint met een korte samenvatting van de belangrijkste feiten uit je artikel. Hierbij komt ook informatie als de naam van een stad in de lokale taal of de geboorte- en sterfdatum van een persoon die het hoofdonderwerp is. Gebruik eventueel lettertypes voor andere talen zoals het Mandarijn.
- Kijk bij andere artikelen in eenzelfde categorie hoe het daar is gedaan. Neem de structuur over van een soortgelijk artikel. Bij het beschrijven van bijvoorbeeld personen, landen of scheikundige elementen is het voor de hand liggend om steeds eenzelfde opzet en opmaak te gebruiken.
- Gebruik tussenkopjes, zoek minstens een afbeelding en gebruik andere afbeeldingen, bestanden, tabellen en lijsten alleen waar dat nodig is of de inhoud duidelijker maakt.
- Denk na over het gebruik van interne links (verwijzingen) naar andere artikelen op Wikipedia; wees zuinig en link niet elk woord dat een beetje moeilijk klinkt.
- Maak alinea's niet te lang; die zijn voor veel lezers die weinig kennis over het onderwerp hebben nodeloos moeilijk. Kortere alinea's geven meer structuur.
- Maak alinea's niet te kort; alinea's van één (scherm)regel geven de indruk dat het om een verzameling losse feitjes gaat in plaats van een samenhangend geheel.
- Herhaal het patroon van soortgelijke artikelen. Bij het beschrijven van bijvoorbeeld personen, landen of scheikundige elementen is het voor de hand liggend om steeds eenzelfde opzet en opmaak te gebruiken.
- Mijd al te populaire en modieuze taal, leg begrippen uit een vakgebied kort uit.
- Spreek de lezer niet persoonlijk aan. Een omschrijving als "Deze ziekte loop je op wanneer je in contact komt met schadelijke stoffen" dient vermeden te worden. In een encyclopedie heeft het de voorkeur om zakelijker, onpersoonlijker te formuleren, zoals "Deze ziekte kan worden opgelopen bij contact met schadelijke stoffen."
- Mijd het gebruik van de tegenwoordige tijd voor zaken die in het verleden hebben plaatsgevonden. Een formulering als "In 1982 tekent hij een contract met het platenlabel Virgin" kan voor verwarring zorgen en kan beter worden vermeden.
Voor je begint te schrijven
Is het onderwerp relevant?
Zie Wikipedia:Relevantie per onderwerp voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Op Wikipedia wordt niet alles beschreven. Er wordt een keus gemaakt op grond van encyclopedische relevantie. In het algemeen geldt: als over een onderwerp geen (betrouwbare) onafhankelijke bronnen beschikbaar zijn, zal het onderwerp niet relevant genoeg zijn voor een eigen artikel.
Wat is al opgenomen bij Wikipedia?
Ga voordat je begint met schrijven eerst na of en wat er op Wikipedia over het onderwerp geschreven is. Zo vermijd je dat je een artikel over bijvoorbeeld 'wielen' schrijft, terwijl het onder 'wiel' al uitgevonden is. Wikipedia is geen gezaghebbende bron. Anderstalige artikelen op Wikipedia kan je daarom eventueel alleen als inspiratie gebruiken. Vergeet namelijk niet dat ook deze artikelen geschreven zijn door vrijwilligers, door iedereen elk moment van de dag kunnen worden aangepast en dus fouten kunnen bevatten; gebruik ze daarom nooit als bron!
Verzamel meer informatie
Zie Wikipedia:Zoekstrategieën voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Door een aantal artikelen over het onderwerp bijeen te zoeken, kom je mogelijk een aantal aspecten tegen waar je in eerste instantie niet aan gedacht hebt. Kijk dan nog eens goed naar de opzet van je artikel: waar is de meest logische plek om ze in te voegen? Of is het beter je verhaal opnieuw te structureren? Twee suggesties zijn www.encyclopedia.com en columbia. (Voor oudheid zie hier.)
In het menulijstje 'Hulpmiddelen' zie je 'Links naar deze pagina' staan. Als je een nieuw artikel bent begonnen, kun je meteen zien vanaf welke pagina gelinkt wordt. Het kan je helpen meer informatie te verzamelen en de Wikipedia-puzzelstukjes in elkaar te passen.
Wikipedia is voor iedereen
Wikipedia is bedoeld voor iedereen. Een artikel over bijvoorbeeld natuurkunde moet ook voor mensen zonder kennis van natuurkunde te begrijpen zijn. Schrijf desnoods eerst een paragraaf met uitleg in begrijpelijke taal en ga pas verderop dieper op het onderwerp in.
Begin met schrijven
Zie Help:Nieuwe pagina aanmaken voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Begin met je artikel door op een rode link te klikken of in je browser de juiste titel te typen. Zorg ervoor dat je de juiste benaming geeft aan een pagina. Zie hiervoor Wikipedia:Benoemen van een pagina. Met redirects kun je ervoor zorgen dat titels die op de nieuwe pagina lijken ernaar verwijzen.
Vermeld je bronnen
Zie Wikipedia:Bronvermelding voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Het is niet de bedoeling op Wikipedia uit je hoofd te schrijven en enkel gebaseerd op eigen parate kennis. Vaak zitten daar meningen doorheen gewoven of zien wetenschappers het (tegenwoordig) anders dan je hebt geleerd. Baseer je op onafhankelijke, betrouwbare, gepubliceerde bronnen. Vermeld de gebruikte bronnen ook in het artikel.
Opbouw van een artikel
Houd je aan de conventies (afspraken)
Zie Wikipedia:Conventies voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Op Wikipedia hebben we een aantal afspraken (conventies) waaraan eenieder wordt verzocht zich te houden. Dat maakt dat onze artikelen een bepaalde uniformiteit krijgen.
Zie het voorbeeldartikel voor hoe je een eenvoudig artikel kunt maken volgens de conventiesBegin met een samenvatting
De eerste zin is een korte definitie van je onderwerp. In de rest van de aanhef geef je een korte samenvatting van de essentie van het artikel. In het algemeen moet uit deze opening gelijk blijken waarom een onderwerp in de encyclopedie past: noem de belangrijkste wapenfeiten. De naam van het onderwerp (en dus in de meeste gevallen de titel van het artikel) wordt de eerste keer vet getoond, maar daarna niet meer. Aangezien de aanhef een samenvatting is, dient deze informatie in de rest van het artikel terug te komen. Boven deze aanhef gebruik je geen kopje.
Probeer in de eerste alinea antwoord te geven op de vijf W's – wie, wat, waar, wanneer en waarom – zo nodig aangevuld met hoe:
- Wie? – De naam van het onderwerp (persoon of zaak).
- Wat? – De functie van het onderwerp (beroep van persoon, doel van uitvinding).
- Waar? – Waar het onderwerp vandaan komt (bijvoorbeeld Oostenrijk), of waar we het onderwerp moeten plaatsen (bijvoorbeeld scheikunde, popmuziek).
- Wanneer? – De geboorte- en sterfdatum van de persoon, of de datum van uitvinding, ontdekking, ondergang e.d. van het onderwerp (verderop in het artikel uit te werken in historische achtergrond en historische context).
- Waarom? (of: Waartoe?) – Het doel en belang van het onderwerp.
- Hoe? – De manier waarop het onderwerp werd gedaan of toegepast.
Dit alles zo kort mogelijk. In de rest van het artikel kun je de informatie uitwerken in aparte hoofdstukken/alinea's.
Hoofdstukken en alinea's
Zie Help:Tekstopmaak voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Structureer je artikel door het op te delen in hoofdstukken en alinea's. Bij drie hoofdstukken of meer krijg je automatisch een inhoudsopgave. Wil je die niet zien, dan kun je hier lezen hoe dat moet.
Houd in je hoofdstuk- en paragraaf-indeling rekening met leesbaarheid van je tekst. Maak gebruik van komma's en punten om rustmomenten in te bouwen in je tekst en voorkom onnodig lange zinnen ('breien'). Zorg echter wel voor een vloeiende tekst: een encyclopedie is meer dan een hakkelende opsomming van feiten.
Wees neutraal
Zie Wikipedia:Neutraal standpunt voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Wikipedia probeert neutraal over alle onderwerpen te schrijven. Dat is niet altijd even eenvoudig, maar wel het streven. Dat betekent niet dat er geen meningen mogen worden beschreven, maar zet er bij van wie of welke groep de mening komt en geef een overzicht van de verschillende meningen die er over een bepaald onderwerp zijn. Zet de feiten los van meningen en als je je ervan bewust bent dat je ergens een mening over hebt, neem die dan niet als uitgangspunt. Het komt ook regelmatig voor, dat een bewerker zich er niet van bewust is dat hij of zij een onderwerp inkleurt vanuit een eigen cultuur, religie of mening. Een voorbeeld is dat voor sommige mensen iemand en held is, bijvoorbeeld Piet Hein, en voor anderen dat een dief is. Vermijd uitdrukkingen als "ons land"; de Nederlandstalige Wikipedia wordt gelezen door Nederlanders, Vlamingen, Surinamers, Nederlandstaligen in andere gebieden en via vertaaltools door veel anderen. En ook geslacht, leeftijd of het perspectief dat je inneemt kunnen een rol spelen bij de keus van de feiten om op te nemen in een artikel of de beschrijving van een persoon of gebeurtenis. De een schrijft bijvoorbeeld: de vijand werd verpletterend verslagen door de uitmuntende strategie van keizer ...; de ander schrijft: er vielen duizenden onschuldige slachtoffers door het agressieve karakter van keizer ...
Wees precies
Geef zo nauwkeurig mogelijk tijd, bron en plaats aan. De opmerking "het gebeurde in de middeleeuwen" bijvoorbeeld, is daar echt geen jaartal of eeuw van bekend? "Vroeger" kan beter vervangen worden door een min of meer afgelijnde tijd, bijvoorbeeld "vóór de 20ste eeuw", "tot in de 19de eeuw", "van 1568 tot 1648", enz. Als je hebt geschreven "volgens sommige geleerden", kun je dat vervangen door concrete namen? "Een stad van 500.000 inwoners" is beter dan "een grote stad", "in de grote steden in Zuid-Europa" is beter dan "in Europa". Vermijd termen als vandaag, onlangs, recent, binnenkort, tegenwoordig en dergelijke. Doorgaans zijn die alleen maar voor een beperkte periode van toepassing en je weet niet of iemand oplettend genoeg is om het artikel te zijner tijd aan te passen. Uitzonderingen bestaan bijvoorbeeld in de context van de natuurwetenschappen: "Tegenwoordig bewegen zich het Afrikaanse en Euraziatische continent naar elkaar toe" (dat is al miljoenen jaren het geval en zal nog lang het geval blijven).
Wees helder
Zorg dat je zelf begrijpt wat je schrijft! Als het dat voor jou niet is, zal de lezer je artikel zeker niet begrijpen. Schrijf geen tekst over, maar zet deze om in je eigen woorden. Een overmaat aan bijzinnen kan leiden tot onduidelijkheid.
Verklaar
Leg essentiële begrippen uit! Neem aan dat de lezer niets van het onderwerp weet. Vaak is dat ook zo. Wees volledig in je uitleg. Jargon (vaktermen) altijd verklaren, hetzij in het artikel zelf, hetzij door een link aan te leggen naar een ander artikel dat de uitleg al bevat. Ga er steeds van uit dat de Nederlandstalige Wikipedia zowel door Nederlanders, Vlamingen, Surinamers als andere Nederlandstaligen wordt geraadpleegd. Een bekend begrip of persoon in het ene land hoeft niet bekend te zijn voor lezers uit een ander land. Vooral in het gebruik van 'algemeen bekende' afkortingen kan men zich danig vergissen.
Interne links
Link intern door naar bestaande wiki-onderwerpen! Doe dat wel gedoseerd. In de meeste gevallen hoef je een term maar één keer intern te linken. Link alleen termen die relevant zijn voor het artikel, niet elk woord waarover op Wikipedia een artikel te vinden is. Niet elke plaatsnaam hoeft een interne link te worden, dit werkt zelfs storend. Interne links bij jaartallen staan meestal alleen in de aanhef in de eerste zin. Bij foto-onderschriften wordt het aangeraden om nog eens extra naar een relevante term te linken, ook al heb je er al een aangemaakt in de algemene tekst.
Zie ook: Wanneer is een link functioneel?Wees bondig
Wees niet kort, maar wel kernachtig! Gebruik je bijwoorden die je weg kunt laten? Sommige woorden voegen niets toe. Weet jij het verschil tussen "Napoleon trok met een heel groot leger ..." en "Napoleon trok met een groot leger ..."? Bovengenoemde tip 'wees precies' geldt ook hier; beter is: "Napoleon trok met een leger van meer dan 500.000 man" – of bondiger: "Napoleon trok met een leger van ruim 500.000 man ...". In dit soort gevallen is het handig om uit te zoeken hoe groot de andere legers waren. Soms blijkt het dan wel juist om over een heel groot leger te schrijven.
Speel ook met verschillende zinsconstructies. Het doel is een goed leesbare tekst met maximale informatie en een minimum aan woorden. "Ondanks dat" kan door "hoewel" vervangen worden, "vanwege het feit dat" is beknopter uit te drukken als "doordat" en "omdat".
Geef veel en veelzijdige informatie
Een goed artikel is mogelijk lang, maar in geen geval langdradig. Er zijn vaak veel facetten aan je onderwerp. Maak een lijstje van facetten: de geschiedenis ("de oudste sporen van sla als landbouwproduct dateren uit ..."), geografische verschillen ("sla is afkomstig uit ... en wordt in Noord-Amerika, West-Europa, ..."), wetenschappelijke zienswijzen, wetenschappers die erover geschreven hebben ("prof. dr. ir. Peultjes heeft in zijn artikel 'sla als voedsel' in het tijdschrift Nature vastgesteld dat ..."), wetenschappelijke classificatie ("sla is een lid van de familie ..., horend bij het geslacht ..."), chemische samenstelling ("sla bestaat voor 99% uit ..."), economische aspecten ("De jaarlijkse export van sla uit het Westland naar Duitsland heeft een waarde van ...").
In een goed artikel komen alle facetten aan bod. Als het verhaal echt te lang wordt kan je trachten onderdelen ervan een eigen artikel te geven.
Wees formeel
Gebruik geen 'je' of 'we' in je verhaal, je spreekt de lezer niet toe. Gebruik in principe geen uitroeptekens.
Iemand uit de moderne tijd wordt meestal benoemd met zijn volledige naam of alleen de achternaam, niet alleen met de voornaam. Uitzonderingen zijn leden van koninklijke families. Is er sprake van een aantal familieleden (bijvoorbeeld Vincent van Gogh en Theodorus van Gogh), dan is natuurlijk de voornaam beter. Historische personen worden soms met de voornaam aangeduid, zoals Rembrandt (van Rijn). Bij het vertalen van artikelen moet men er mee rekening houden dat dit gebruik kan afhangen van de taal: in het Engels spreekt men van Galileo (voornaam), waar wij de achternaam Galilei gebruiken.
Het artikel beter maken
Voeg bestanden toe
Zie Help:Gebruik van bestanden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Een goed plaatje illustreert de tekst en spreekt voor zich. Het maakt het lezen van een artikel aantrekkelijker. Op Wikimedia Commons kun je miljoenen bestanden vinden.
Controleer je spelling
Zie Wikipedia:Spellinggids voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Maak handig gebruik van je tekstverwerker en knip en plak zonodig je artikel. Gebruik ook de spellingcontrole. Houd er wel rekening mee dat niet alle fouten door een spellingcontrole worden herkend. Gebruik geen overbodige spaties of harde returns. Besteed aandacht aan de naamgeving van de artikelen. Als je langere tijd aan een artikel werkt, vergeet dan niet om het tussentijds in je kladblok op te slaan.
Perfectie is mooi, maar ...
Het perfecte artikel bestaat niet. Hoe goed het ook is, het zal nooit alle informatie kunnen bevatten. Je zult keuzes moeten maken. Let wel: kwaliteit is belangrijker dan kwantiteit. Daarom is bij een goed artikel de vermelding van bronnen van belang. Belangrijk daarbij is dat ze als autoriteit gelden met betrekking tot het onderwerp. Een boek dat geheel over je onderwerp gaat, is een betere bron dan een dat je onderwerp maar zijdelings bespreekt. Het maakt niet uit in welke taal je bron geschreven is. Bij internetbronnen is het voor het schrijven van een artikel niet van een belang of er een betaalmuur is. Zorg er wel voor dat je alle gebruikte bronnen zelf hebt ingezien. In de bronvermelding die je plaatst, dient verder alle door jou geplaatste informatie terug te komen.
Lezers zijn vaak op zoek naar meer informatie dan in het artikel staat. Om ze op dit punt hulp te bieden kun je een literatuurlijst met de belangrijkste bronnen over het onderwerp toevoegen.
Kom je na publicatie een fout tegen, dan kan die altijd aangepast worden. En geloof ons, echt iedereen maakt wel eens een fout. Dus schaam je er niet voor.
Blijf het door jou aangemaakte lemma in de gaten houden. Om door anderen gemaakte fouten te herstellen, maar ook om lering te trekken uit andermans verbeteringen. Het wordt daarom aangeraden je artikel toe te voegen aan je persoonlijke volglijst. Misschien zullen andere Wikipedianen op de overlegpagina van je artikel reageren op je werk of op je eigen overlegpagina. Het is goed gebruik dat je op deze berichten snel reageert. Sta open voor kritiek, maar maak het in de discussies met je mede-Wikipedianen niet te langdradig of persoonlijk.
Auteursrechten
Als je artikel is gepubliceerd, staat het iedereen vrij om het te bewerken. Aan op Wikipedia gepubliceerde teksten kunnen dus door de aanmaker geen auteursrechten worden geclaimd. Het staat ook iedereen vrij je tekst en afbeeldingen buiten Wikipedia te hergebruiken.
Om auteursrechtenschendingen te voorkomen, dient alle door auteursrechten beschermde tekst in eigen bewoordingen te worden herschreven. Dit dient vóór publicatie te gebeuren. Je blijft juridisch aansprakelijk voor al jouw gepubliceerde teksten en afbeeldingen, ook als je ze na publicatie uit de hoofdnaamruimte verwijderd. Alle oudere versies blijven namelijk toegankelijk.
Succes en veel plezier!