Gemeentelijk Vervoerbedrijf Groningen

Het Gemeentelijk Vervoerbedrijf Groningen (GVB) was het gemeentevervoerbedrijf van de gemeente Groningen. In 1956 werd de benaming GVG ingevoerd als opvolger van GTG (Gemeente Tram Groningen)^[1], in 1971 werd het aangepast in het GVB.

GVG-bus 68 (Leyland Tiger Cub / Verheul, bouwjaar 1961) op de Grote Markt

Leyland-Verheul LVS560, bouwjaar 1968, in het Nationaal Bus Museum

Voorgeschiedenis

Op 1 maart 1906 werd de Gemeentram Groningen (GTG) opgericht omdat de gemeente de tramlijn tussen het Noorderstation en het Sterrebos van de private maatschappij TGP had aangekocht. In 1910 ging een elektrische tram rijden. Hierbij kwam er ook een tweede lijn, tussen Kostverloren en de Oosterpoort. Op deze lijn kwam in 1928 als proef een trolleybus in dienst. Dit was de allereerste trolleybuslijn in Nederland. Er kwamen later nog twee lijnen bij. Ook was er sinds 1921 een buitenlijn naar Haren – De Punt. In 1924 kwam de eerste busdienst in Groningen, tussen de Grote Markt en de Oranjewijk.

Oprichting

Na de naoorlogse wederopbouw in 1945 van de twee tramlijnen en de trolleybuslijn die Groningen rijk was, volgde in de jaren 1947 en 1948 een uitbouw van het autobuslijnennet. Eind 1949 werden de tram- en trolleybuslijnen door een reorganisatie tijdelijk met autobussen gereden, waarna deze lijnen in de loop van 1950 als vernieuwde trolleybuslijnen in dienst werden gesteld. De stadstramlijnen waren hiermee verdwenen.

In 1956 werd de benaming Gemeentelijk Vervoerbedrijf Groningen ingevoerd als opvolger van Gemeente Tram Groningen. Het bedrijf kreeg in 1971 een officieel logo met de tekst GVB.

Bedrijfsvoering

Tussen 1963 en 1965 werden de trolleybussen vervangen door dieselbussen, waardoor enige routewijzigingen konden worden doorgevoerd. In 1965 werd bovendien de bovenleiding losgetrokken tijdens kraanwerkzaamheden. Omdat het trolleynetwerk niet veel later buiten werking zou worden gesteld, werd besloten de bovenleiding niet meer te repareren. In de periode van 1971 tot en met 1973 volgde een herstructurering van het lijnennet naar aanleiding van het advies gegeven in het Plan Lehner. Ook verschenen lijnen naar nieuwe wijken zoals Lewenborg en Beijum en werd de bediening van Hoogkerk na annexatie door Groningen in de stadsdienst opgenomen, aanvankelijk in samenwerking met de GADO. Het busstation op de Grote Markt werd door het advies verplaatst naar het hoofdstation.

Stadsbussen op de Grote Markt tijdens de "Groene weken", zichtbaar aan de "groene" lijnletter in plaats van lijncijfer

In de hoogzomer werd in 1975 een aangepast net ingevoerd onder de naam "Groene weken". Hierbij werd lijn 1 tijdelijk opgeheven (alternatief streeklijnen GDS) en andere lijnen tijdelijk aangepast en samengevoegd waarbij de lijnletters A-E in plaats van de lijncijfers 2-7 werden gevoerd. Alleen lijn 8 naar Hoogkerk (gedeeltelijke exploitatie GADO) en lijn 9 naar de woonschepenhaven (exploitatie door garage Hafkamp) bleven ongewijzigd. Dit was noodzakelijk om voldoende chauffeurs verlof te kunnen verlenen in die periode. In het voorjaar van 1977 was het door een hoog ziekteverzuim noodzakelijk deze nooddienst al vanaf 14 mei tijdelijk in te voeren.^[2] Deze lijnvoering bleef in de hoogzomer in de jaren daarna, afgezien van enkele wijzigingen zoals lijncijfers vanaf 1987, tot en met de zomer van 1991 gehandhaafd.

CSA-bus uit Groningen.

Bus 10, type CSA-II, van het Gemeentelijk Vervoerbedrijf Groningen te Groningen

In de jaren zestig werden voornamelijk bussen van het merk Leyland aangeschaft. Na die tijd werden de stadsbussen in Nederland gestandaardiseerd en ging ook Groningen vanaf 1971 over op de standaard stadsbus type CSA-I. Vanaf 1984 kwamen er bussen van het type CSA-II in dienst, de gemoderniseerde versie van de CSA-I. De meeste CSA-bussen waren gebouwd op Hainje carrosserie en DAF chassis. In de jaren negentig reed het GVB vooral met bussen van het model Mercedes-Benz O405 zowel standaard als geleed.

In 1983 verhuisde het GVB vanaf de garage/stalling aan de Akkerstraat naar de nieuwe garage/stalling aan de Sontweg naast de veemarkt (tegenwoordig Ikea vestiging).

Verder verloop

Op 1 mei 1994 werd het GVB door verzelfstandiging omgezet in een naamloze vennootschap met de gemeente Groningen als enig aandeelhouder. De naam werd NV Groninger Vervoerbedrijf, eveneens afgekort tot GVB. In datzelfde jaar werd er verder gesproken over een mogelijke fusie tussen streekvervoerder GADO en het GVB, maar ook het Amerikaanse bedrijf Vancom toonde interesse in een overname van het stadsvervoerbedrijf.

Arriva bus 206 (ex GVB) type DAF Bus SB220LF575/Berkhof 2000NL (LPG) te Groningen.

In 1995 werd de laatste grote aankoop gedaan. Er werden zes bussen besteld met een DAF-motor en Berkhof 2000NL-carrosserie, die op lpg reden. De gastanks waren niet op het dak, maar onder de verhoogde vloer gemonteerd.

Verkoop

Op 1 januari 1998 werd het GVB uiteindelijk verkocht aan Vancom voor 11,2 miljoen gulden, bij het bedrijf werkten destijds 340 mensen. Het Amerikaanse bedrijf voerde overigens al sinds maart 1995 het management van het bedrijf uit.^[3]^[4] Vancom verkocht het GVB een paar weken later door aan Arriva Personenvervoer Nederland voor een kleine 50 miljoen gulden, omdat Vancom geen mogelijkheden zag om door te groeien in Nederland. Na de komst van Arriva verdwenen de rode bussen uit het straatbeeld. Bovendien wilde Arriva met haar komst de strippenkaart afschaffen op de Groningse bussen en vervangen door de "tripperpas". Dit is een elektronisch betaalmiddel dat de reizigers bij het in- en uitstappen langs een kaartlezer moet houden. De strippenkaart werd uiteindelijk niet afgeschaft en het duurde nog jaren voor het elektronische betaalsysteem onder de huidige naam OV-chipkaart werd ingevoerd.^[5] Arriva heeft de naam van het GVB op 2 april 1998 gewijzigd in NV Arriva Groningen. Deze dochteronderneming voerde de Groninger stadsdienst uit tot 13 december 2009, toen de concessie werd overgenomen door Qbuzz met bussen in een rood / grijze kleurstelling, die doet terugdenken aan de kleuren van het GVB.

Materieeloverzicht

Deze lijst is mogelijk incompleet. U wordt uitgenodigd op bewerken te klikken om de lijst uit te breiden.

Nummer	Type	Bouwjaar	Uit dienst	Herkomst	Aantal	Opmerkingen	Afbeelding
101-106	ACD/Verheul (trolley)	1927-1928	1958	GTG (gemeentetram Groningen)	aantal 6	in 1951 voorzien van nieuwe carrosserie, ex 1-6
107-116	Kromhout/ OC Oerlikon (trolley)	1949-1950	1965	GTG	aantal 10
117-124	DAF/Smit Slikkerveer (trolley)	1949-1950	1965	GTG	aantal 8
125,126	DAF/Smit Slikkerveer (trolley)	1960	1965	GVB (gemeentelijk vervoerbedrijf)	aantal 2	modernere carrosserie, hebben slechts 5 jaar dienst gedaan
42-46, 47-53, 54-57, 58-61, 62,63, 64-69, 70-77, 78-85, 86,87, 88-91	Leyland-Leopard/Tiger Cub/Verheul	1955-1957, 1959, 1961, 1963, 1964, 1965, 1966	1968-1977	GTG (42-46), GVB (47-91)	aantal 50
92-97	Leyland/Den Oudsten	1967	1978	GVB	aantal 6
1-11, 12-16, 17	Leyland-Verheul LVS560	1968, 1970, 1971	1978-1981	GVB	aantal 20	De bussen 5-7 waren semitourbussen met extra zitplaatsen voor rondritten in de stad. De bussen 17-20 konden door brand op 9 december 1970 bij Verheul niet afgebouwd worden. De bus 17 kon bij Domburg in Monster afgebouwd.
18 - 23 en 24 - 26, 27-33, 34-37, 38-42, 43-47, 48-52, 53-57, 58-69, 70-74, 75-83, 84-89; 250, 251^[6]	DAF/Hainje CSA1	1971-1981	1984-1997	GVB	aantal 69	21-26 afgeleverd als 18-23, na ingebruikname werden 18-20 vernummerd in 24-26.^[7] 43, 44 en 47-52 in 1989 en 1990 langdurig verhuurd aan GVB Amsterdam en daar 398-405 genummerd. De bussen 61-63 waren semitoerbussen met extra zitplaatsen.	Eerste standaardbus in Groningen op lijn 2
90-97, 1-8, 9-14, 15-19	DAF/Hainje CSA2	1984-1987	2000-2004	GVB	aantal 27	bij Arriva in 1999 vernummerd tot 590-597, 501-519, (16; 1989 verbouwd tot Aardgas bus, 1996 verbouwd tot lpg-bus en vernummerd: 200)
120	Mercedes Benz 0405 Mannheimer	1987		GVB	aantal 1	de bus ging eerst naar het bedrijf Groninger Huur Auto en later als bus 120 naar het GVB.
121-132, 139-141	Mercedes Benz 0405 Mannheimer (aanpassingen door Zabo)	1989, 1991		GVB	aantal 15	oorspronkelijk wagennummers 21-32 maar omdat er nog gegevens van de afgevoerde CSA1 wagens met die nummers in de GVB computer aanwezig waren vernummerd in 121-132. De bussen 140-141 waren semitourwagens met extra zitplaatsen.
133-136, 137-138, 142-152, 153-157	Mercedes Benz 0405G Mannheimer (geleed) (aanpassingen door Zabo)	1990, 1991, 1992, 1993		GVB	aantal 22
201-206	DAF/Berkhof LPG	1995		GVB (Groninger Vervoerbedrijf)	aantal 6	De laatste bussen die het bedrijf had gekocht. De gastanks zitten onder de vloer tussen vooras en uitstapdeur.

Stembussen

Doordat de bussen van het type CSA aan vervanging toe waren, werd bij het GVB besloten tot het organiseren van een stemming door het publiek. Na 5 oktober 1987 kwamen er bij het GVB proefbussen in dienst:

stembus 1 bus 20, van het type Hainje en DAF. Deze bus is na verbouwing van het aantal deuren bij het GVB gebleven.
stembus 2 bus 200, van het type Mercedes-Benz O405. Deze bus ging eerst naar het bedrijf Groninger Huur Auto en later als bus 120 naar het GVB.
stembus 3 bus 100, van het type Hainje en Volvo. Deze bus ging als bus 397 naar Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam.
stembus 4 bus 4380, was een bus van het type Säffle / Volvo B10M-60 (Cumulo) van Storstockholms Lokaltrafik (SL). Deze heeft twee week zonder publiek gereden om ervaring op te doen met het hybride systeem.