Eupen
Eupen (Ripuarisch: Ööpe; Frans, verouderd: Néau; Waals: Neyåw) is een stad en faciliteitengemeente in Oost-België, in het oosten van de provincie Luik (arrondissement Verviers), nabij de Duitse grens. De stad telt ruim 20.000 inwoners. Het is een Duitstalige stad en is de hoofdstad van de Duitstalige Gemeenschap in België.
Stad in België 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Geografie | |||
| Gewest |  Wallonië
| ||
| Provincie |  Luik
| ||
| Arrondissement | Verviers | ||
| Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere |
96 km² (2022) 89,21% 4,13% 6,67% | ||
| Coördinaten | 50° 38' NB, 6° 2' OL | ||
| Bevolking (bron: Statbel) | |||
| Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkingsdichtheid |
20.093 (01/01/2024) 48,87% 51,13% 209,31 inw./km² | ||
| Leeftijdsopbouw – 0-17 jaar – 18-64 jaar – 65 jaar en ouder |
(01/01/2024) 19,62% 59,69% 20,69% | ||
| Buitenlanders | 17,68% (01/01/2024) | ||
| Politiek en bestuur | |||
| Burgemeester | Claudia Niessen (Ecolo) | ||
| Bestuur | Ecolo, PFF, SPplus! | ||
| Zetels CSP Ecolo PFF SPplus! |
25 9 7 6 3 | ||
| Economie | |||
| Gemiddeld inkomen | 19.760 euro/inw. (2021) | ||
| Werkloosheidsgraad | 10,8% (jan. 2019) | ||
| Overige informatie | |||
| Postcode 4700 4701 |
Deelgemeente Eupen Kettenis | ||
| Zonenummer | 087 | ||
| NIS-code | 63023 | ||
| Politiezone | Weser-Göhl | ||
| Hulpverleningszone | DG | ||
| Website | www | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| ligging binnen het arrondissement Verviers in de provincie Luik | |||
| Foto's | |||
| |||
| Zicht op de benedenstad van Eupen | |||
| |||
Eupen bestaat uit een boven- en een benedenstad. De benedenstad ligt aan de Vesder. Het station Eupen ligt in de bovenstad en is het eindpunt van een intercityverbinding met Oostende, via onder meer Brussel.
Kernen
bewerkenDeelgemeenten
bewerken| # | Naam | Opp. (km²) |
Inwoners (2020) |
Inwoners per km² |
NIS-code |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Eupen | 82,82 | 15.570 | 188 | 63023A |
| 2 | Kettenis | 13,17 | 4.180 | 317 | 63023B |
Overige kernen
bewerkenNabijgelegen kernen
bewerkenWelkenraedt, Herbesthal, Baelen, Membach, Roetgen, Mützenich, Baraque Michel
Geschiedenis
bewerkenEupen werd voor het eerst schriftelijk vermeld in 1014 in de Annales Rodenses. Het behoorde toen tot de parochie Baelen. Het behoorde tot het hertogdom Limburg en werd in 1178 door hertog Hendrik III van Limburg aan de Abdij Rolduc (Kloosterrade) geschonken. Sedert de 13e eeuw vormde Eupen, samen met het tegenwoordige stadsdeel Stockem, een heerlijkheid. Het Hertogdom Limburg kwam in 1288 aan Brabant, wat in 1387 Bourgondisch werd. Bij de strijd tegen Gelre werd Eupen in brand gestoken door de Geldersen. In 1544 verkreeg Eupen het recht om jaarlijks twee jaarmarkten te houden, en het werd een plaats waar onder meer lakense stoffen en spijkers werden verhandeld.
In 1565 deed de reformatie haar intrede in Eupen. In 1582 kreeg Eupen met de troebelen van de Tachtigjarige Oorlog te maken: Het werd voor de helft door brand verwoest door toedoen van Hollandse troepen. In 1634 heerste er een pestepidemie. In 1672 werden aan Eupen stadsrechten verleend. In 1680 verkreeg Eupen nog uitgebreider rechten en werd ook een lakenmanufactuur opgericht. Daarna brak een bloeitijd voor deze nijverheid aan en vond het grootste deel van de bevolking hierin een bestaan.
Van 1707 tot 1714 was Eupen onderdeel van de Republiek der Nederlanden om bij de Vrede van Utrecht weer aan de Oostenrijkse Nederlanden te worden toegewezen. Vervolgens kreeg de stad nog een aantal rechten betreffende de vrije invoer van voor de lakenproductie benodigde grondstoffen en, in 1760, ook van koehaar.
Tot de opheffing van het hertogdom Limburg hoorde Eupen tot de Limburgse hoogbank Baelen. Net als de rest van het hertogdom werd Eupen bij de annexatie van de Zuidelijke Nederlanden door de Franse Republiek in 1795 opgenomen in het toen gevormde departement Ourthe. In 1815 werd Eupen tijdens het Weens Congres aan het koninkrijk Pruisen toegevoegd. In 1821 kwam het tot een weversoproer, daar er een crisis was uitgebroken die velen tot armoe dreef.
Na de Eerste Wereldoorlog kwam Eupen in 1919 door het Verdrag van Versailles aan België, tot 1925 nog als generaal-gouvernement Eupen-Malmedy. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, op 18 mei 1940, werd het gebied opnieuw bij Duitsland ingelijfd. In september 1944 werd het gebied door het Amerikaanse leger bevrijd en werd Eupen opnieuw Belgisch.
In 1950 werd de Vesderstuwdam gebouwd, even ten oosten van de stad.
In 1970 werd de Duitstalige Gemeenschap gevestigd waardoor de autonomie van het gebied toenam. In 1977 werd Kettenis bij Eupen gevoegd.
Bij de overstromingen van juli 2021 behoorde Eupen tot de tien meest getroffen gemeenten.[1]
Bezienswaardigheden
bewerken
Zie Lijst van beschermd erfgoed in Eupen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.- De stad kent zes kerken:
- de Sint-Niklaaskerk (1727) in de bovenstad
- de Onze-Lieve-Vrouw-Onbevlekt-Ontvangenkerk (1771)
- de Sint-Lambertuskapel (1690)
- de protestantse Friedenskirche (1850)
- de Bergkapel (1712) in de benedenstad
- de Sint-Jozefkerk (1871) in de benedenstad
- Mariafontein
- Tal van geklasseerde woonhuizen, waaronder patriciërshuizen, zoals het Haus Grand Ry.
In het stadsdeel Stockem:
In het stadsdeel Nispert:
-
-
Sint-Niklaaskerk -
-
-
Regeringsgebouw -
Sculptuur op Platz Malmedyer Straße
Musea
bewerken- Eupener Stadtmuseum aan de Gospertstraße 52, tot einde 2018 gesloten wegens verbouwing
- Museum für Zeitgenössische Kunst-IKOB (Museum voor Hedendaagse Kunst) aan Rothenberg 12B
- Schokoladenmuseum Jacques aan Industriestraße 16.
Economie
bewerkenEupen heeft in het verleden een aanzienlijke lakennijverheid en textielindustrie gekend. Deze is echter goeddeels verdwenen. Een belangrijk bedrijf is Kabelwerk Eupen, een voortzetting van een touwslagerij uit 1747. Begin 20e eeuw ging men over op de productie van elektriciteitskabels. Het bedrijf nam veel gebouwen van de textielfabrieken over, daar deze door de crisis in de textielindustrie vrijwel alle gesloten werden. Later is men ook kunststofpijpen en kunststofschuim gaan vervaardigen.
De Kammgarnwerke was een grote spinnerij, gebouwd van 1906-1908 in Pruisische industriestijl. De gebouwen zijn later in gebruik genomen door het Kabelwerk Eupen.
Natuur en landschap
bewerkenEupen ligt in het dal van de Vesder op het punt waar de Helle in de Vesder uitmondt. De hoogte bedraagt 260 meter. Niet ver van Eupen ligt de Vesderstuwdam van 1950. Onmiddellijk ten zuidoosten van de stad begint het uitgestrekte Hertogenwoud, dat naar het zuiden toe over gaat in de Hoge Venen. Bedrijvigheid vindt men ten noordwesten van Eupen en in het zuidwesten, langs de Vesder.
In het Hertogenwoud bevindt zich het Natuurcentrum Huis Ternell.
Demografische ontwikkeling
bewerkenDemografische ontwikkeling voor de fusie
bewerken
- Bronnen:NIS, Opm:1930 tot en met 1970=volkstellingen, 1976 inwoneraantal op 31 december
Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente
bewerkenAlle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeente Kettenis, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.
- Bronnen:NIS, Opm:1930 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
| Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden | ||
|---|---|---|
| jaar | Aantal[2] | Evolutie: 1992=index 100 |
| 1992 | 17.293 | 100,0 |
| 1993 | 17.247 | 99,7 |
| 1994 | 17.211 | 99,5 |
| 1995 | 17.215 | 99,5 |
| 1996 | 17.271 | 99,9 |
| 1997 | 17.304 | 100,1 |
| 1998 | 17.346 | 100,3 |
| 1999 | 17.429 | 100,8 |
| 2000 | 17.516 | 101,3 |
| 2001 | 17.551 | 101,5 |
| 2002 | 17.606 | 101,8 |
| 2003 | 17.750 | 102,6 |
| 2004 | 17.788 | 102,9 |
| 2005 | 18.038 | 104,3 |
| 2006 | 18.248 | 105,5 |
| 2007 | 18.313 | 105,9 |
| 2008 | 18.394 | 106,4 |
| 2009 | 18.483 | 106,9 |
| 2010 | 18.717 | 108,2 |
| 2011 | 18.878 | 109,2 |
| 2012 | 18.949 | 109,6 |
| 2013 | 18.892 | 109,2 |
| 2014 | 19.063 | 110,2 |
| 2015 | 19.122 | 110,6 |
| 2016 | 19.338 | 111,8 |
| 2017 | 19.461 | 112,5 |
| 2018 | 19.526 | 112,9 |
| 2019 | 19.677 | 113,8 |
| 2020 | 19.762 | 114,3 |
| 2021 | 19.900 | 115,1 |
| 2022 | 19.874 | 114,9 |
| 2023 | 20.082 | 116,1 |
| 2024 | 20.093 | 116,2 |
Taal
bewerken
90% van de bevolking spreekt Duits, de resterende 10% spreekt Frans en andere talen. Het oorspronkelijke dialect van Eupen is het Platdiets, dat een Limburgs dialect is. De meerderheid van de bevolking is tweetalig (Duits-Frans) of drietalig (Duits-Frans-Engels of andere talen).
Eupen is net zoals alle gemeenten behorend tot de Duitstalige Gemeenschap een faciliteitengemeente waarbij voorzieningen moeten worden gegeven aan de Franstalige minderheid.
In 2005 fuseerden twee pedagogische instituten en een verpleegstersschool tot de huidige Autonome Hochschule Ostbelgien, de enige openbare Duitstalige hogeschool in België. De hogeschool biedt bacheloropleidingen tot kleuteronderwijzer, onderwijzer, verpleegkundige, boekhouder, makelaar in assurantiën en bankbediende.
Kanton
bewerkenDe volgende gemeenten liggen in het kanton Eupen en vormen samen met Sankt Vith, Amel, Büllingen, Bütgenbach en Burg-Reuland de Duitstalige Gemeenschap van België:
Politiek
bewerkenEupen is de hoofdplaats van de Duitstalige Gemeenschap en de zetel van het parlement (parlementsgebouw), de regering (regeringsgebouw) van deze gemeenschap en het Ministerie van de Duitstalige Gemeenschap.
Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976
bewerken| Partij | 10-10-1976[3] | 10-10-1982 | 9-10-1988 | 9-10-1994 | 8-10-2000 | 8-10-2006[4] | 14-10-2012[5] | 14-10-2018 | 13-10-2024 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stemmen / Zetels | % | 25 | % | 25 | % | 25 | % | 25 | % | 25 | % | 25 | % | 25 | % | 25 | % | 27 | |
| ECOLO | - | 5,35 | 0 | 8,26 | 1 | 14,13 | 3 | 12,11 | 3 | 14,15 | 3 | 26,02 | 7 | 25,89 | 7 | 23,76 | 7 | ||
| SP-PS1 / SP2 / SPplus3 | 9,681 | 2 | 9,681 | 2 | 11,131 | 2 | 11,132 | 2 | 9,012 | 1 | 10,023 | 2 | 13,983 | 3 | 13,573 | 3 | 9,653 | 2 | |
| PFF-PRL1 / PFF2 / PFF-MR3 | 21,151 | 5 | 30,231 | 8 | 29,071 | 9 | 28,311 | 8 | 21,862 | 6 | 21,493 | 6 | 26,753 | 7 | 22,543 | 6 | 16,083 | 4 | |
| CSP-PSC2 / CSP2 | 25,291 | 6 | 27,431 | 8 | 28,551 | 8 | 29,262 | 8 | 34,42 | 10 | 39,152 | 12 | 29,62 | 8 | 34,712 | 9 | 34,742 | 10 | |
| OBL | - | - | - | - | - | - | - | - | 15,61 | 4 | |||||||||
| VIVANT | - | - | - | - | 9,41 | 2 | 7,89 | 1 | - | - | - | ||||||||
| PDB | - | - | 15,31 | 4 | 17,18 | 4 | 13,21 | 3 | 7,28 | 1 | - | - | - | ||||||
| SI | 43,89 | 12 | 27,31 | 7 | 5,79 | 1 | - | - | - | - | - | - | |||||||
| Anderen(*) | - | - | 1,89 | 0 | - | - | - | 3,65 | 0 | 3,26 | 0 | - | |||||||
| Totaal stemmen | 11409 | 11110 | 11361 | 11131 | 11063 | 11825 | 11538 | 11849 | 11804 | ||||||||||
| Opkomst % | 91,34 | 90,21 | 89,16 | 92,06 | 86,86 | 87,79 | 86,92 | ||||||||||||
| Blanco en ongeldig % | 4,44 | 9,66 | 6,89 | 5,77 | 6,82 | 8,29 | 7,41 | 6,85 | 6,51 | ||||||||||
(*) 1988: SEP (1,89%) / 2012: FLEK (3,65%) / 2018: Liste-WRMA (3,26)
De gevormde meerderheidscoalitie wordt vet aangegeven. De grootste partij is in kleur.
Sport en spel
bewerken
KAS Eupen promoveerde in het seizoen 2009/10 voor de eerste keer in de clubgeschiedenis naar de Eerste klasse van het Belgisch voetbal. De club speelt zijn thuiswedstrijden in het Kehrwegstadion. Het was de eerste maal dat een Duitstalige club in de hoogste nationale afdeling speelde. Het verblijf in eerste klasse duurde echter maar één seizoen. KAS Eupen promoveerde na het seizoen 2015-2016 naar de hoogste divisie nadat kampioen WS Brussels geen licentie kreeg om uit te komen in de Jupiler Pro League.
MGC Klinkeshöfchen organiseert jaarlijks een Europees toernooi indoor midgetgolf.[6]
Zustersteden
bewerkenEupen is onder meer verbroederd met de Oost-Vlaamse gemeente Temse.
Nabijgelegen kernen
bewerkenKettenis, Welkenraedt, Herbesthal, Baelen, Membach, Roetgen, Mützenich, Baraque Michel
Externe links
bewerken
- ↑ (fr) [Inondations Liste et catégorisation des communes reconnues comme calamités naturelles]. Waalse Regering (4 oktober 2021). Gearchiveerd op 21 mei 2022.
- ↑ https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK
- ↑ 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken. Gearchiveerd op 10 januari 2022.
- ↑ Gegevens 2006: elections2006.wallonie.be:. Gearchiveerd op 9 januari 2018. Geraadpleegd op 30 december 2012.
- ↑ Gegevens 2012: elections2012.wallonie.be. Gearchiveerd op 28 juli 2013.
- ↑ 40 Jahre MGC Eupen, mgc-eupen.jimdo.com, bezocht 11 december 2018
