De kersentuin (toneelstuk)
De kersentuin (Russisch: Вишнёвый сад) is het laatste toneelstuk van de Russische schrijver Anton Tsjechov. Het stuk ging in première in het Moskouse Kunsttheater op 17 januari 1904, in een productie geregisseerd door Konstantin Stanislavski.
| De kersentuin Вишнёвый сад | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Aleksandra Chotjaintseva, De kersentuin
| ||||
| Schrijver | Anton Tsjechov | |||
| Taal | Russisch | |||
| Nederlandse vertaling door | Aleida Schot Charles B. Timmer Wiebes & Bloemen | |||
| Eerste opvoeringsdatum | 17 januari 1904 | |||
| Locatie eerste opvoering | Moskous Kunsttheater | |||
| Eerste opvoering in Nederland | 1952 | |||
| Soort | tragikomedie | |||
| Aantal akten | 4 | |||
| ||||
Sinds de eerste opvoering in Moskou is het stuk wereldwijd in meerdere talen vertaald. Het staat tegenwoordig bekend als een klassieker. In vrijwel elke opvoering wordt het werk iets anders geïnterpreteerd. Enkele regisseurs die het stuk hebben geregisseerd zijn Charles Laughton, Peter Brook, Andrei Serban, Eva Le Gallienne, Jean-Louis Barrault, Tyrone Guthrie en Giorgio Strehler.
Achtergrond
bewerkenTsjechov verwerkte enkele ervaringen uit zijn eigen leven in het stuk. Toen hij zestien jaar oud was, kwam zijn moeder in de schulden te staan bij een groep bouwvakkers die ze had ingehuurd om een klein huis te bouwen. Een voormalige kamerhuurder genaamd Gabriel Selivanov bood aan haar te helpen, maar kocht zo in het geheim zelf het huis. Deze gebeurtenis bleef Tsjechov altijd bij. Later in zijn leven ontwikkelde hij een interesse in tuinieren, en was geschokt door de vernielingen die de oprukkende industrie aanbracht aan de natuur. De titel van het stuk was vermoedelijk afgeleid van een kersentuin die zich op de boerderij van een jeugdvriend bevond, en waar Tsjechov in zijn jeugd geregeld kwam.
Tsjechov schreef "De kersentuin" gedurende een periode van meerdere jaren, waarbij de ondertoon van het verhaal soms sterk veranderde. Hij had rond deze tijd ook te kampen met chronische tuberculose. Tsjechov hield de inhoud van zijn stuk lange tijd geheim, waaronder de titel. In de zomer van 1902 had hij nog altijd niets losgelaten over de inhoud van het toneelstuk. Alleen zijn vrouw Olga Knipper, die herstellende was van een miskraam, was op de hoogte van Tsjechovs werk. In oktober 1903 was het toneelstuk af, waarna Tsjechov het opstuurde naar het Moskous Kunsttheater.
Tsjechov schreef het toneelstuk als een komedie, en het bevat enkele elementen van een klucht. Stanislavski stond er echter op dat het stuk zou worden opgevoerd als een drama. Derhalve heeft het toneelstuk een dubbele ondertoon. Tsjechov was zelf niet te spreken over wat Stanislavski met zijn stuk had gedaan.
Op zaterdagavond 22 maart 1952 werd De kersentuin voor het eerst in het Nederlands opgevoerd, en wel in de productie van de Haagsche Comedie onder regie van Pjotr Sjarov (destijds gespeld als Peter Scharoff) in de Koninklijke Schouwburg. De recensies waren lovend.[1]
Personages
bewerken- Ljoebov (Ljoeba) Andrejevna Ranevskaja (Любовь Андреевна Раневская), de eigenaresse van het landgoed
- Anja (Аня), haar 17-jarige dochter
- Varja (Варя), Ranevskaja's 24-jarige pleegdochter
- Leonid Andrejevitsj Gajev (Леонид Андреевич Гаев), de broer van Ranevskaja
- Jermolaj Aleksejevitsj Lopachin (Ермолай Алексеевич Лопахин), zoon van een lijfeigene die zich heeft opgewerkt tot succesvol koopman
- Pjotr (Petja) Sergejevitsj Trofimov (Пётр Сергеевич Трофимов), student
- Boris Borisovitsj Simeonov-Pisjtsjik (Борис Борисович Симеонов-Пищик), naburige landeigenaar
- Charlotta Ivanovna (Шарлотта Ивановна; uitspraak: Sjarlotta Ivanovna), voormalige circusartieste en nu gouvernante van Anja
- Semjon Pantelejevitsj Jepichodov (Семён Пантелеевич Епиходов), Ranevskaja's boekhouder
- Doenjasja (Дуняша), Ranevskaja's dienstmeisje
- Firs (Фирс; uitspraak: Fiers), Ranevskaja's 87-jarige huisbediende
- Jasja (Яша), jonge huisbediende
- Een voorbijganger (ook vertaald als zwerver of landloper)
- Stationschef
- Postmeester
- Gasten, bedienden
-
Konstantin Stanislavski als Gajev -
Leonid Leonidov in de rol van Lopachin -
Boris Grigoriev (1886-1939), Portret van de acteur Nikolaj Podgorny in de rol van Pjotr Trofimov, 1923, olieverf op doek, 60,3 x 72,8 cm, privécollectie (Christie's)
Verhaal
bewerken
Het stuk speelt zich af in het jaar 1900, in een Russisch landhuis dat omgeven is door een kersentuin. Anja, de dochter van de landeigenaar Ranevskaja, haalt haar moeder terug uit Parijs omdat ze inmiddels zo diep in de schulden zitten dat ze het huis per opbod moeten verkopen. Anja’s moeder was vijf jaar geleden met haar geliefde naar Parijs vertrokken nadat haar jonge zoon was verdronken in een nabijgelegen rivier. De broer van Ranevskaja, Gajev, kan ook niet met geld omgaan en heeft eveneens in Parijs al zijn geld verloren.
Redding komt wanneer een rijke koopman genaamd Lopakhin voorstelt om datsja’s te bouwen op het landgoed, zodat er in de zomer gasten kunnen verblijven tegen betaling. Hij wil hiervoor de volgens hem nutteloze kersentuin verbouwen. Deze tuin is echter het kenmerk van het landgoed. De enige andere oplossing is als Varja, de pleegdochter van het gezin, met Lopakhin zou trouwen, maar dat plan blijkt niet uitvoerbaar.
In de rest van het stuk proberen verschillende personages de kersentuin te redden, maar zonder succes. Aan het eind geeft Ranevskaja een groot feest, maar op de achtergrond is te horen hoe de kersentuin gekapt wordt. Een voor een vertrekken de personages van het landgoed om elders een nieuw leven op te bouwen. Alleen de oude bediende Firs blijft achter.
Thema’s
bewerkenEen van de grootste thema's in het stuk is het effect dat sociale verandering heeft op mensen. Ook worden duidelijke contrasten getoond tussen de verschillende bevolkingsgroepen. De koopman Lopachin is in het stuk een van de rijkste personages, maar hij komt uit een lage sociale klasse. Ranevskaja is in het stuk de symbolisering van de oude aristocratie, die niet kan wennen aan de veranderingen die Rusland ondergaat. Ze leeft voortdurend in een illusie van het verleden.
Nederlandse vertalingen
bewerken- Aleida Schot: Anton Tsjechof, Oom Waanja. De drie zusters. De kersenbongerd, Utrecht, Het Spectrum, 1953
- Charles B. Timmer: Anton P. Tsjechow, Verzamelde werken VI. Toneel, Amsterdam, G.A. van Oorschot, 1956
- Chiem van Houweninge & Ton Lutz: Anton P. Tsjechow, 'n Meeuw. Oom Wanja. Drie zusters. De kersentuin, International Theatre Bookshop, 1989
- Marja Wiebes & Yolanda Bloemen: A.P. Tsjechov, Verzamelde Werken VI. Toneel, Amsterdam, G.A. van Oorschot, 2013
Literatuur
bewerken- (en) Meyerhold, Vsevolod, 1908, "The Naturalistic Theater and the Theater of Mood", in: Braun, Edward (red.), Meyerhold on Theatre (vertaald uit het Russisch; oorspronkelijk verschenen in: Meyerhold, Vsevolod, Teatr, kniga o novom teatre, 1908, Sint-Petersburg)
- (en) Balukhaty, S.D., 1927 (1967), The Cherry Orchard: A Formalist Approach, in: Jackson, Robert Louis (red.), Chekhov. A collection of critical essays, Englewood Cliffs (New Jersey), Prentice Hall Inc, p. 136-146
- (en) Fergusson, Francis, 1949 (1967), The Cherry Orchard: A Theater-Poem of the Suffering of Change, in: Jackson, Robert Louis (red.), Chekhov. A collection of critical essays, Englewood Cliffs (New Jersey), Prentice Hall Inc, p. 147-160
- (en) Nilsson, Nils Åke, 1961 (1967), Intonation and Rhythm in Chekhov's Plays, in: Jackson, Robert Louis (red.), Chekhov. A collection of critical essays, Englewood Cliffs (New Jersey), Prentice Hall Inc, p. 161-174
- (en) Simmons, Ernest J., 1962, Chekhov. A Biography, Boston, Atlantic Monthly Press
- (en) Hingley, Ronald, 1976, A new life of Anton Chekhov, Londen, Oxford University Press
- (en) Rayfield, Donald, 1997, Anton Chekhov. A Life, Londen, HarperCollins
- (en) Bartlett, Rosamund, 2004, Chekhov. Scenes from a Life, New York, Free Press (Simon & Schuster)
- (nl) Willemsen, Cees, 2005, De geboorte van een bibliotheek. Over De Russische Bibliotheek, in: ZL, nr. 4/2 (2005); te lezen op DBNL(KB)
- (en) Tsjechov, A.P.; Hercher, J. & Urban, P. (red.); Mulrine, Stephen (vert.), 2012, Chekhov on theatre, Londen, Nick Hern Books
Externe links
bewerken- Volledige tekst van De kersentuin in het Russisch
- Public Domain-versie in het Engels
- Discussion of the OSF adaptation
