Actinide

Andere reeksen
	Overgangsmetalen
	Hoofdgroep
	Hoofdgroepmetalen
	Metalloïden
	Niet-metalen
	Lanthaniden
	Actiniden

De actiniden, door IUPAC recent en bij voorkeur aangeduid met "actinoïden" zijn een serie van vijftien elementen met een atoomnummer van 89 tot en met 103. In deze serie wordt de 5f-subschil opgevuld. Alle actiniden zijn radioactief en vervallen spontaan naar lagere elementen (uiteindelijk naar lood). Twee actiniden (thorium en uranium) komen echter nog als natuurlijk element op Aarde voor doordat zij isotopen hebben met een halveringstijd van miljarden jaren. De lagere actiniden komen voor als vervalproducten van deze isotopen. Dat wil zeggen dat zij verdwenen zouden zijn als ze niet voortdurend door het verval van uranium-238, uranium-235 en thorium-232 aangemaakt werden. De transurane elementen met atoomnummers 93 en hoger kunnen alleen kunstmatig door kernreacties geproduceerd worden.

Chemisch gesproken lijken de actiniden niet zo veel op elkaar als de lanthaniden. De oorzaak daarvoor is dat de 5f- en de 6d-elektronenschillen veel dichter bij elkaar liggen wat energie betreft en de 5f-elektronen zich niet zo als binnenelektronen gedragen als de 4f-elektronen. Voor uranium betekent dat bijvoorbeeld dat een oxidatiegetal +VI heel gebruikelijk is.

De actiniden zijn in het periodiek systeem hieronder gekleurd.

	1 Ia																	18 0
1	1 H	2 IIa	Periodiek systeem										13 IIIa	14 IVa	15 Va	16 VIa	17 VIIa	2 He
2	3 Li	4 Be											5 B	6 C	7 N	8 O	9 F	10 Ne
3	11 Na	12 Mg	3 IIIb	4 IVb	5 Vb	6 VIb	7 VIIb	8 VIIIb	9 VIIIb	10 VIIIb	11 Ib	12 IIb	13 Al	14 Si	15 P	16 S	17 Cl	18 Ar
4	19 K	20 Ca	21 Sc	22 Ti	23 V	24 Cr	25 Mn	26 Fe	27 Co	28 Ni	29 Cu	30 Zn	31 Ga	32 Ge	33 As	34 Se	35 Br	36 Kr
5	37 Rb	38 Sr	39 Y	40 Zr	41 Nb	42 Mo	43 Tc	44 Ru	45 Rh	46 Pd	47 Ag	48 Cd	49 In	50 Sn	51 Sb	52 Te	53 I	54 Xe
6	55 Cs	56 Ba	↓	72 Hf	73 Ta	74 W	75 Re	76 Os	77 Ir	78 Pt	79 Au	80 Hg	81 Tl	82 Pb	83 Bi	84 Po	85 At	86 Rn
7	87 Fr	88 Ra	↓↓	104 Rf	105 Db	106 Sg	107 Bh	108 Hs	109 Mt	110 Ds	111 Rg	112 Cn	113 Nh	114 Fl	115 Mc	116 Lv	117 Ts	118 Og

Lanthaniden			57 La	58 Ce	59 Pr	60 Nd	61 Pm	62 Sm	63 Eu	64 Gd	65 Tb	66 Dy	67 Ho	68 Er	69 Tm	70 Yb	71 Lu
Actiniden			89 Ac	90 Th	91 Pa	92 U	93 Np	94 Pu	95 Am	96 Cm	97 Bk	98 Cf	99 Es	100 Fm	101 Md	102 No	103 Lr

Zie de categorie Actinides van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.