Letterenhuis

AMVC – Het Letterenhuis
Locatie	Minderbroedersstraat 22; Antwerpen, België
Type	Literatuur
Thema	Vlaamse Letterkunde
Opgericht	1933
Personen
Directeur	Nele Hendrickx
Lid van	Stad Antwerpen
	Officiële website;
Portaal	Kunst & Cultuur

Het Letterenhuis te Antwerpen is het literaire archief van en voor Vlaanderen. In haar depots bewaart het 4,5 km papieren archief en 5 terabyte aan digitaal archief. Er is veel informatie over hoe schrijvers werken en over hoe literatuur ontstaat.

Daarnaast worden er literaire activiteiten georganiseerd, zoals poëzielezingen, studiedagen en boekpresentaties. Het Letterenhuis geeft zelf publicaties uit, waaronder het literair-historische tijdschrift Zacht Lawijd (veelal ZL genoemd) en het halfjaarlijkse berichtenblad Zuurvrij (voorheen Blauwdruk).

Geschiedenis

De geschiedenis van het Letterenhuis begint in 1899, toen de stad Antwerpen het literair archief van Hendrik Conscience kocht. In 1912 werd er met dit materiaal een grote tentoonstelling ingericht, ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van deze schrijver. De grote belangstelling deed plannen rijzen voor een permanent Consciencemuseum, maar die zijn nooit uitgevoerd. Wel werd in 1933 het Museum van de Vlaamsche Letterkunde gesticht, en ondergebracht in het oude Huis De Beukelaer aan de Minderbroedersrui waar een vaste tentoonstelling over Conscience liep. Vanaf dan begon het museum met het verzamelen van archiefmateriaal van andere Vlaamse schrijvers.

In 1944 werd het gebouw zwaar beschadigd door een V2, maar aangezien de collectie in het begin van de oorlog al in veiligheid was gebracht, was de schade aan het archiefmateriaal beperkt. Na de bevrijding kreeg de instelling de nieuwe naam Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven (AMVC).

In 1959 werd een nieuw gebouw in gebruik genomen, dat gebouwd werd door stadsarchitect André Fivez. Het oude gebouw, om de hoek, werd voor administratieve functies behouden.

Aan het einde van de 20ste eeuw wordt nagedacht over de positie van het AMVC in het sterk veranderde museum- en archiefveld. Overleg, studies en rapporten maken duidelijk dat de zorg voor het literaire erfgoed de kerntaak van de instelling hoort te zijn. Deze beslissing klinkt ook door in de nieuwe naam, Letterenhuis. Sinds 1 januari 2004 is het Letterenhuis door de Vlaamse overheid erkend als het literaire archief van en voor Vlaanderen.

In 2022 werd de permanente tentoonstelling ontmanteld. Het Letterenhuis maakt zich klaar voor de toekomst: de vrijgekomen ruimte op de begane grond wordt heringericht voor externe ‘bewoners’ die zich met literair archief bezighouden. Publieksactiviteiten en wisselende presentaties blijven plaatsvinden, zowel in eigen huis als op locatie.

Collectie

In het archief van het Letterenhuis bevinden zich zo’n twee miljoen brieven, manuscripten, documenten en portretten van Vlaamse auteurs uit de 19de, 20ste en 21ste eeuw. Daarnaast omvat de collectie zo’n 130.000 foto's, 40.000 affiches, schilderijen, grafiek en beeldhouwwerk, naast een uitgebreid knipsel- en documentatiesysteem. Collectiestukken kunnen in de leeszaal worden geraadpleegd voor onderzoek.

Enkele hoogtepunten uit de collectie zijn uitgebreide auteursarchieven. De archieven werden verworven van onder anderen Willem Elsschot, Louis Paul Boon, Paul van Ostaijen, Karel Van de Woestijne en Hugo Claus. Onder de geschonken archieven bevinden zich die van Tom Lanoye, Johan Daisne, Ivo Michiels, Hugo Raes, Paul De Wispelaere, Kamiel Vanhole, Angèle Manteau, Jan Decorte en Wannes van de Velde. In 2017 werd een deel van het archief van Literair Gent overgebracht.

Klapper

In 1955 verscheen de eerste klapper: een trefwoordenoverzicht van alles waarover het AMVC archiefmateriaal bewaart. De gedrukte klapper werd in 1985 vervangen door een geautomatiseerde versie. Vanaf 1996 is informatie over de collectie te vinden in de online databank Agrippa en in 2024 werd een nieuwe collectiedatabank in gebruik genomen.

Uit de collectie

Tekening van Philip Blommaert door Baugniet (1836)
Stijn Streuvels door Modest Huys
Karel van de Woestijne door Henri Van Straten
Marnix Gijsen
Alice Nahon

Overzicht van thematische tentoonstellingen

Jaar	Thema	Omschrijving
2002	Leeuwen van Vlaanderen	Expo over het begin van de moderne literatuur in Vlaanderen
2003	Expo 'Eindelijk! Lanoye genaaid, gebonden & in leer'	Klank, beeld en bibliofiele edities: Tom Lanoye als museumobject
2003	Godfried Bomans, de fluwelen duivel	Tentoonstelling over het archief van Godfried Bomans
2005	Jeroen Brouwers	Tentoonstelling over het archief van Jeroen Brouwers
2006	Verre horizonten	Expo over hoe schrijvers omgaan met grenzen tussen culturen, talen, volkeren, landen en mensen
2008	Installatie van Johan van Geluwe	Johan van Geluwe reflecteert over 75 jaar Letterenhuis en over het nut van culturele archiefinstellingen
2009	Dooreman naar de letter	Overzichtstentoonstelling van affiche-ontwerper, boekvormgever en graficus Gert Dooreman
2010	Dicht bij Elsschot	Overzichtstentoonstelling over Willem Elsschot als schrijver, zakenman en Antwerpenaar
2012	Villa Isengrimus	Overzichtstentoonstelling over Louis Paul Boon naar aanleiding van het Boonjaar 2012
2013	HAUSER.Expo. Een multimediaal epos	Tentoonstelling over Kaspar Hauser en de brievenwisseling tussen dichters Annemarie Estor en Lies van Gasse
2014	Verre vrienden. Brieven van buitenlandse schrijvers	Contacten tussen Vlaamse en buitenlandse auteurs en kunstenaars
2015	De Beukelaer's Fabrieken	Foto’s, film en objecten uit 1925 en 2015 van Jimmy Kets en de archieven van De Beukelaer
2015-16	On the Job for Victory	Amerikaanse oorlogsaffiches uit de Eerste Wereldoorlog
2016-17	Escaut! Escaut!	Een literaire Scheldereis
2017-18	Hugo Claus	Het archief van Hugo Claus

Zie ook

Mededelingen van de documentatiedienst (1954-1992)
Archives et Musée de la littérature (Franstalige tegenhanger in Brussel)
Archief en Museum voor het Vlaams Leven te Brussel, lokaal initiatief in Brussel

Externe links

Zie de categorie Letterenhuis van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.