IJpelo: verschil tussen versies

'''IJpelo''' (ook ''Ypelo'', [[Nedersaksisch]]: ''Iepelo'') is een [[buurtschap]] in de [[gemeente (bestuur)|gemeente]] [[Wierden]], in de Nederlandse [[Nederlandse provincies|provincie]] [[Overijssel]]. Het kende op 1 januari 2006 169 inwoners, tezamen met buitengebied ''Waterhoek'' kent het 296 inwoners. YpeloIJpelo ligt tussen [[Wierden]], de Huurne, [[Rectum (Wierden)|Rectum]] , [[Enter (Overijssel)|Enter]] , [[Almelo]] en [[Bornerbroek]] in. Het is altijd agrarisch geweest. Het gebied kende dan ook lang een eigen boerenbond. De buurtschap YpeloIJpelo heeft een eigen basisschool die gedeeld wordt met de buurtschap Rectum. In het oosten van de buurtschap ligt een [[moeras]], het [[Mokkelengoor]] genaamd.

De [[buurschap]] was een zelfstandige marke en is na 1811 opgegaan in de gemeente [[Wierden]]. De marke YpeloIJpelo die na het opgaan in de gemeente Wierden nog steeds een markerichter had en holtingen hield, is in 1871 officieel opgeheven. De buurschap was anders georganiseerd dan de naastgelegen buurschap [[Rectum (Wierden)|Rectum]]. YpeloIJpelo had een burcht genaamd de [[Koohorst]]. Deze van 1394 tot 1399 herbouwde [[motteburcht]] werd gebouwd door Evert van Langen. De [[Burcht (kasteel)|burcht]] lag op het strategisch terrein wat het Langen genoemd werd. Vanuit deze zogenaamde maalstad bestuurde Evert van Langen zijn goederen in YpeloIJpelo. Of de motteburcht is gebouwd op het oudere in de [[12e eeuw]] genoemde Huys Bolen to Ipeloe welke hoorde onder de graaf van [[Graafschap Bentheim|Bentheim]] en [[kasteel Bentheim]]<ref>Staatsarchiv Münster, [[Kindlinger]] Sammlung hss.II Bd.20 p.78</ref> is nog niet achterhaald. Cameraarsrekeningen uit de [[14e eeuw]] geven een beschrijving van de periode waarin deze motte is gebouwd en hoe lang de bouwwerkzaamheden hebben geduurd. Het moet indrukwekkend zijn geweest, omdat menig [[edelman]] uit [[Deventer]], [[Kampen (Overijssel)|Kampen]] en [[Zwolle]] een bezoek heeft gebracht. De grachten van de oude motte zijn tot in de jaren 1950 zichtbaar geweest. De eigenaar heeft destijds de in de volksmond genoemde Slotbelt in de grachten geschoven en het is geheel gedempt.

== Marke YpeloIJpelo ==

Het oudste [[markeboek]] van YpeloIJpelo is al zeer lang verdwenen. De heer die op het Langen woonde bezat het [[markerichterschap]] van de [[boermarke|marke]] YpeloIJpelo. De laatste eigenaar, Van Rhede tot Brandligt genaamd, nam het oude markeboek mee naar zijn kasteel in het [[graafschap Bentheim]]. Volgens notaties in het nieuwe markeboek van YpeloIJpelo heeft dit plaatsgevonden omtrent 1725. Sinds die tijd hebben de bewoners van de marke YpeloIJpelo pogingen ondernomen het (volgens overlevering zeer oude) markeboek terug te halen. In 1775 zijn drie bewoners van de marke afgereisd naar Brandligt in Bentheim om hun markeboek op te halen. Ze zijn teruggekeerd zonder markeboek. Het was niet te vinden. Hierdoor waren de ingezetenen van YpeloIJpelo beroofd van alle schriftelijke en oorspronkelijke bewijzen van hun rechten, als ook de oude berichten over de oudheden en geschiedenis van hun marke.

Er zijn twee nieuwe markeboeken aangelegd in de 19e eeuw. De marke YpeloIJpelo is opgeheven in 1872.

In YpeloIJpelo wonen overwegend [[protestanten]]. Er is sprake van enige mate van onkerkelijkheid. Andere geloven dan [[rooms-katholicisme]] en protestantisme zijn nauwelijks vertegenwoordigd.

Zoals in veel plaatsen in [[Twente]] en de [[Achterhoek]] heeft de autochtone bevolking in YpeloIJpelo bijnamen. De bijnamen in YpeloIJpelo zijn gekoppeld aan de naam van de [[boerderij]] waar de familie woonde. Dit verschijnsel is op veel andere plekken in Twente niet ongebruikelijk.

De YpeloërsIJpeloërs houden net als de Rectummers en Enternaren ervan zich af te zetten tegen wat gebruikelijk is en zijn dan ook trots op hun dialect. Volgens de markerichter in 1841 worden ze omschreven als: 'enigszins afgetrokken, stijfhoofdig en minder toegevend als hunne naburen'.

De inwoners van YpeloIJpelo hebben geen echte [[bijnaam]]. Het [[dialect]] in YpeloIJpelo wijkt duidelijk af van dat van omliggende plaatsen. Deze variant van het [[Nedersaksisch]] wordt [[Twents-Graafschaps]] genoemd.

In YpeloIJpelo staat een basisschool voor de kinderen van de [[buurschap]] [[Rectum (Wierden)|Rectum]] en YpeloIJpelo 'de Akkerwal' genaamd. Tegenwoordig komen er ook veel leerlingen uit het aangrenzende Almelo de basisschool bezoeken.

De buurschap of marke YpeloIJpelo had van oorsprong geen kom of vereniging. De hoeven lagen verspreid over de gehele buurschap. De voornaamste en oudste erven zijn:

[[fr:YpeloIJpelo]]