Walter Baade

Baade in dat Johr 1950

Wilhelm Heinrich Walter Baade (* 24. März 1893 in Schröttinghausen; † 25. Juni 1960 in Chöttingen) weer en düütschen Astronom un Astrophysiker.

Leven un Wark

Anfang vun de Loopbahn in Düütschland

Baade weer de Söhn vun en Schoolmeester. He is in Herford na School gahn und hett dor 1912 sien Afsluss maakt. Dorna studeer he Mathematik, Physik, Eerdphysik un Astronomie an de Westfaalsche Wilhelms-Universität in Münster un an de Georg-August-Universität Chöttingen. Wegen en anboreren Inpass an de Huft keem he üm den Militärdeenst wiel den Eersten Weltkrieg rüm. 1919 hett he in Chöttingen sien Dokter maakt. He harr dorna en Arbeit an de Hamborger Steernwacht, woneem he ünner annern den Asteroiden (944) Hidalgo opdeckt hett. Alltohopen hett Baade teihn Asteroiden opdeckt.

As he sik 1925 to’n Beobachten vun en Sünndüüsternis in de Vereenigten Staaten ophollen hett, hett he Harlow Shapley drapen, de em to en Stipendium holpen hett. 1926/27 wer Baade an de Harvard-College-Steernwacht, an de Yerkes-Steernwacht, an de Lick-Steernwacht un an de Mount-Wilson-Steernwacht, woneem he Steernhopens un Spiralgalaxien ünnersöcht hett. Torüch in Hamborg hett Baade in’n Januar 1928 den Roop op en Professur un den Direkterposten vun de Volkssteernwacht Urania Jena kregen. Man, he hett de Steed aflehnt, vunwegen dat sien Anspröök an de Utstatten ok mit Hülp vun de Carl-Zeiss-Stiftung to de Tiet nich to bedenen weern.

Dat glieke Johr weer he an de Universität Hamborg habiliteert. In sien Anfangsvörlesen in’n Januar 1929 bruukt he den Begreep „Hööftnova”, wat to de Tiet en neeordig Kunzept weer för de Beobachten, de vundaag as Supernova bekannt is. 1929 hett he denn ok Johanna Bohlmann heiraat, de as technische Helpsfro an de Hamborger Steernwacht arbeiten de.

1938 is Baade to’n korresponderen Liddmaat vun de Chöttinger Akademie vun de Wetenschoppen wählt worrn. In de laten 1930er Johren is wieter ok versöcht worrn, Baade as Nafolger vun den Direkter vun de Hamborger Steernwacht to winnen, man he wull de go’en Ümstännen to’n Beobachten wieter nütten, de he in Kalifornien harr.

Beropen an de Mount-Wilson-Steernwacht

Dat Baade’sche Finster, Opnahm vun de Skymapper-Kamera vun de Ruumsond Gaia.

Andenkentafel an Baade sien Geboortsoort

1931 weer Baade neemlich an de Mount-Wilson-Steernwacht beropen worrn. Laterhen weer he ok an de Mount-Palomar-Steernwacht. As Hitler de Macht an sik reten hett, kreeg Baade sien Fründ Rudolph Minkowski Beroopsverboot in Düütschland. He weer vun Baade na Kalifornien holt, wat em wohrschienlich dat Leven rett hett. Wiel den Tweeten Weltkrieg weern meist all Astronomen vun de Mount-Wilson-Steernwacht to’n Utforschen vun Wapensystemen aftogen. Dorvun weer Baade utnahmen, vunwegen dat he jümmer noch düütsche Staatsbörger weer. So künn he meist ahn Inschränken beobachten und harr wegen de anordenten Verdüüstern optimale Ümstännen för sien Arbeit an’t Teleskop.

Dör de fotograafschen Ünnersöken vun en Oort vun ännerliche Steerns, de Cepheiden, in annere Galaxien, weer he in de Laag, jümmer Afstännen zu bestimmen. 1944 künn he to’n eersten mol dat Karnrebeet vun’n Andromeda-Nevel in enkelte Steerns oplösen. Baade hett 1952 faststellt, dat de Afstand to annere Galaxien tomindst dubbelt so groot weer, as man bit dorhen vermoodt harr. Dör disse Revision vun de Hubble-Kunstant hett sik dat Maat un dat Öller vun’t Universum verdubbelt. He hett wieter de Strukturen vun de Melkstraat ünnersöcht un dorbi opdeckt, dat uns Galaxie ut Steerns vun twee ünnerscheedliche Populatschonen besteiht. Dör dat Beobachten vun RR-Lyrae-Steerns hett he den Afstand vun dat Sünnsystem vun’n Middelpunkt vun de Galaxie bestimmt. Butendem hett he sik mit dat Identifizeeren vun verschedene kosmische Radioborns mit optische Objekten befaat un hett jüm op’n Mount Palomar mit dat 5-Meter-Hale-Teleskop fotografeert.

Walter Baade hett 1951 dat Baade’sche Finster opdeckt. Dat is en galaktisch Finster ruchweg so groot as de Vullmaand bi de Koordinaten l = 0,9° un b = −3,9°, dat binah free vun Absorpschoon is. Hier kann een bit in de ruchweg 30.000 Lichtjohren wiete Zentrum vun de Galaxie kieken, wat buten dat Finster wegen de Absorpschoon dör Stoffwulken nich mööglich is. In dat Baade’sche Finster liggt ok de Kugelsteernhopen NGC 6522 in en Afstand vun ruchweg 20.000 Lichtjohren.

Anfang vun de 1930er Johren harr Baade den Middelsteern vun’n Kreeftnevel opdeckt, wat de Rest vun de Supernova in’t Johr 1054 is. Later, in de 1960er Johren, is opdeckt worrn, dat disse Steern en Pulsar un Neutronensteern is. Vundaag warrt de ok as „Baade sien Steern” betekent. Tosamen mit den Swiezer Fritz Zwicky hett he den Begreep „Supernova“ präägt, as se Novae beobacht hebbt. En Nova in en Galaxie wiet weg schien jem jüst so hell as een dicht bi in de Melkstraat. Sormit weer de Energieafstrahlen in de annere Galaxie veel grötter as de in de egen Melkstraat.

Vun 1951 weer Baade korrespondeeren Maat vun de Bayerischen Akademie vun de Wetenschoppen.

Rohstand

Walter Baade is Enn vun’n Juni vun de Carnegie Institution for Science in den Rohstand versett worrn, mit de Naklapp, dat he nich mehr an dat grote Teleksop beobachten dröff. Dorophen folg he 1958/59 en Inladung vun de Harvard University. De uttekente Vörlees-Reeg mit en vullstännig Afhanneln vun de Struktur vun de Galaxien un Entwickeln vun de Steerns weer na sien Dood ünner den Titel Evolution of Stars and Galaxies op Grundlaag vun Opteken rutgeven. Dat Book weer glieks wiet verbreedt, harr groten Spood ünner Astronomen un harr meist twee Johrteihnten lang groten Influss op de astronoomsche Forschung.

Bronzeplaat op dat Graff vun Walter Baade

As Baade ut Australien torüchkeem, woneem he meist een Johr lang an all Universitäten Vörlesen geven harr, is em vun de Universität Chöttingen de Gauß-Professur anstellt worrn. Walter Baade is 1960 na en Operatschoon doodbleven. He is in Iufeln bisett worrn, wonbeem he mit sien Fro sien Levensavend tobringen wull.

Enn vun de 1990er Johren is dat Graff op den Obernbergkarkhoff op Bedrieven vun amerikaansche un düütsche Astronomen hen to’n Ehren graff op Duer inricht worrn. Siet 2003 is en Inschrift op en Bronzeplaat an’t Graff anbröcht, de op de Bedüden vun Baade sien Leistung för de astronoomsche Wetenschop henwiest. Dorför keemen Spennen nich blots ut Düütschland, man ok vun Astronomen ut Kalifornien, Arizona un Hawaii. 2005 is de Schoolsteernwacht vun de Stadt Iufeln in’t Schoolzentrum Lohfeld na Baade nöömt worrn.

Ehren

• 1953 Liddmaat vun de American Philosophical Society
• 1954 Goldmedaille vun de Royal Astronomical Society
• 1955 Bruce Medal
• 1958 Henry Norris Russell Lectureship
• 1964 Maandkrater Baade na em nöömt, dorvon afleidt dat Maanddaal Vallis Baade
• Asteroid (1501) Baade ok na em nöömt
• 2000 Dat eerste bedriefsfardige vun de beiden Magellan-Teleskope in Chile kreeg den Naam Walter Baade Telescope.

Literatur

• Otto Heckmann: Walter Baade. In: Mitteilungen der Astronomischen Gesellschaft. Bd. 14 (1960), S. 5–11 (online, mit Schriftenverteken).
• Halton Christian Arp: Wilhelm Heinrich Walter Baade, 1893–1960. In: Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. Bd. 55 (1961), S. 113–116 (online).
• Donald E. Osterbrock: Walter Baade. A Life in Astrophysics. Princeton University Press, Princeton 2001, ISBN 0-691-04936-X.
• Jochen Schramm: Sterne über Hamburg. Die Geschichte der Astronomie in Hamburg. 2. överarbeit un vergrötterte Oplaag. Kultur- & Geschichtskontor, Hamborg 2010, ISBN 978-3-9811271-8-8.

Weblenken

Walter Baade. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Literatur vun un över Walter Baade in’n Kataloog vun de Düütsche Natschonalbökeree
• Publikatschonen vun W. Baade in’t Astrophysics Data System
• Naropen op W. Baade in’t Astrophysics Data System