Röömsche Republiek

De Röömsche Republiek (res publica – Staat, wöörtlich: „apentliche Sake“) is de Form vun den röömschen Staat in de Tied twuschen dat Enne vun de Röömsche Königstied (dat schall 509 v. Chr. ween hebben) un den Anfang vun dat Kaiserriek an’n 13. Januar 27 v. Chr., as de röömsche Senat sik de Macht begeven hett. Man kann düsse Form vun de Regeerung an’n besten as en Aristokratie mit en Reeg vun demokraatsche Elemente beteeken.

S.P.Q.R.: Senatus Populusque Romanus („Senat un Volk vun Rom“), dat Teken vun Hoheit vun de Röömsche Republiek

In’n akraaten Sinn steiht de Begreep „Röömsche Republiek“ for de Geschicht vun dat Röömsche Riek in düsse Tied. Man in de Antike is dor up Latiensch allgemeen de Röömsche Staat mit meent wurrn, vun den Anfang vun de Stadt Rom af an bit to’t Enne vun de Kaisertied. For de Johre vun de egentliche Republiek is ok de Beteeknung as res publica libera (freen Staat, Freestaat) bruukt wurrn.

Verfaten

Wie de Staat vun de Röömsche Republiek vun Sulla af an upboot weer, also vun 78 v. Chr. af an.

In de vormoderne Tied hett dat en Verfaten, de upschreven weer, noch nich geven. De Republiek ehre Regeln hefft sik mit de Tied rutbillt. Tolest sünd dor sunnerlich sess Prinzipien bi rutkamen, de tolest ok fastleggt wurrn sünd:

• All Ämter (de so nömmten Magistrate dröffen bloß man een Johr lang utöövt weern (Annuitätsprinzip).
• Keen Beamten dröff en Amt direktemang in’n Ansluss an en anner Amt utöven (Kontinuatschoonsverbot).
• Dat geev keen tweede Amtstied (Itineratschoonsverbot).
• All Ämter, bloß nich dat vun’n Röömschen Diktater, sünd tominnst dubbelt besett wurrn (Kollegialität). Jedeen Inhebber vun en Amt hett dat recht harrt, Beslüsse vun sien Kollegen to blocken un torüch to dreihen.
• Wer en Amt utöven woll, möss eerstmol dat direktemang unnere Amt dorvun utöövt hebben (cursus honorum).
• Twuschen twee Ämter möss tominnst en Tied vun twee Johre sunner Amt liggen (Bienniat).

In de klassische Tied vun de Republiek weer dat Consulat dat hööchste Amt. De beiden Kunseln stunnen den Senat un de Volksversammeln vör, harrn Recht to spreken, weern Baas vun dat Finanzwesen un Upperbefehlhebber vun dat Heer. Dat Recht vun ehre Herrschop is imperium maius nömmt wurrn un bedüüd de Amtsgewalt ohne Upsicht vun annere.

Wenn een Kunsel weern woll, möss he vördem eerst mol den ganzen cursus honorum achter sik brocht hebben. Dat bedüüd vun unnen na boven düsse Ämter:

• Quästur (quaestor): Unnersökens-Richter, Verwalter vun de Staatskass un vun dat Staatsarchiv (Amtsgewalt potestas).
• Ädilität (aedilis): Polizeigewalt, Upsicht over Markt un Feste, Utrichten vun Speele (Amtsgewalt potestas)
• Prätur (praetor): Recht spreken, Vertreden vun de Kunseln (Amtsgewalt imperium minus)

In Krisentieden weer dat mööglich for Kunseln un Senat, for en halv Johr en Diktater to beropen. He hett denn dat summum imperium in’e Hand harrt, d. h. he hett all Ämter up sik tagen. Bloß de Volkstribunen hefft en Positschoon harrt, de dor mit to verglieken weer.

Literatur

• Heinz Bellen: Von der Königszeit bis zum Übergang der Republik in den Prinzipat. 2. Uplage, eenmol overhen gahn. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1995, ISBN 3-534-02726-4 (Grundzüge der römischen Geschichte 1).
• Jochen Bleicken: Geschichte der römischen Republik. 6. Uplage. Oldenbourg, München 2004. ISBN 978-3-486-49666-6, (Oldenbourg Grundriss der Geschichte Bd. 2).
• Jochen Bleicken: Die Verfassung der Römischen Republik. Grundlagen und Entwicklung. 8. Uplage, Nahdruck vun de 7. Uplage, de heel un deel nee maakt weer. Schöningh, Patterbuorn 2008, ISBN 978-3-506-99405-9, (UTB. 460). Standardwark.
• Wolfgang Blösel: Die römische Republik. Forum und Expansion. C.H. Beck, München 2015, ISBN 978-3-406-67413-6.
• Klaus Bringmann: Geschichte der römischen Republik. Beck, München 2002, ISBN 3-406-49292-4, (Beck’s historische Bibliothek).
• Thomas Robert Shannon Broughton: Magistrates of the Roman Republic. Bd. 1: 509 B.C.–100 B.C. Bd. 2: 99 B.C.–31 B.C. Bd. 3: Supplements. American Philological Association, New York 1951–1960. (Nahdruck: Scholars Press, Atlanta 1984–1986, ISBN 0-89130-812-1) (Philological monographs of the American Philological Association. 15).
• Karl Christ: Krise und Untergang der römischen Republik. 6. Auflage, unverännerten Nahdruck vun de 5. Uplage. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2008, ISBN 978-3-534-20041-2.
• Tim J. Cornell: The Beginnings of Rome. Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC). Routledge, London – New York 1995, ISBN 0-415-01596-0, (Routledge history of the ancient world) (Nahdruck: 1997, 2006, 2007).
• Harriet I. Flower (Rutg.): The Cambridge Companion to the Roman Republic. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 2004, ISBN 978-0-521-80794-4, (Nahdruck 2007).
• Gary Forsythe: A Critical History of Early Rome. From Prehistory to the First Punic War. University of California Press, Berkeley 2005, ISBN 0-520-22651-8.
• Erich S. Gruen: The last generation of the Roman Republic. University of California Press, Berkeley 1974, (Nahdruck: 1974, 1995, 2007 ISBN 978-0-520-20153-8).
• Herbert Heftner: Der Aufstieg Roms. Vom Pyrrhoskrieg bis zum Fall von Karthago (280–146 v. Chr.). 2. verb. Uplage, Pustet, Regensborg 2005, ISBN 3-7917-1563-1.
• Herbert Heftner: Von den Gracchen bis Sulla. Die römische Republik am Scheideweg (133–78 v. Chr.). Pustet, Regensborg 2006, ISBN 978-3-7917-2003-6.
• Martin Jehne: Die römische Republik. Von der Gründung bis Caesar. 2. Uplage. Beck, München 2008, ISBN 978-0-349-11563-4, (Beck’sche Reihe. Wissen. 2362).
• Nathan Rosenstein, Robert Morstein-Marx (Rutg.): A Companion to the Roman Republic. Blackwell, Oxford 2006, ISBN 978-1-4051-0217-9, (Nachdruck: 2007, 2008).
• Michael Sommer: Rom und die antike Welt bis zum Ende der Republik. Kröner, Stuttgart 2013 (Römische Geschichte I).
• Uwe Walter: Memoria und res publica. Zur Geschichtskultur im republikanischen Rom. Antike, Frankfort an‘n Main 2004, ISBN 3-938032-00-6, (Studien zur Alten Geschichte. 1) (Togliek: Köln, Univ., Habil.-Schr., 2002).