Tadbir urus
| Sebahagian daripada siri bagi |
| Kepemerintahan |
|---|
Tadbir urus ialah proses interaksi melalui undang-undang, norma, kuasa atau bahasa masyarakat tersusun[1] ke atas sistem sosial (keluarga, suku, organisasi formal atau tidak formal, wilayah atau rentas wilayah). Ia dilakukan oleh pemerintahan sesebuah entiti, pasaran, atau rangkaian. Ia merupakan pembuatan keputusan dalam kalangan aktor yang terlibat dalam masalah kolektif yang membawa kepada penciptaan, pengukuhan, atau pengeluaran semula norma dan institusi sosial."[2] Dalam istilah awam, ia boleh digambarkan sebagai proses politik yang wujud dalam dan di antara institusi formal.
Pelbagai entiti (dikenali secara umum sebagai badan pentadbir) boleh mentadbir. Yang paling formal ialah pemerintah/kerajaan, sebuah badan yang tanggungjawab dan kuasanya adalah untuk membuat keputusan yang mengikat dalam sistem geopolitik tertentu (seperti negara) dengan mewujudkan undang-undang. Jenis pentadbiran lain termasuk organisasi (seperti perbadanan yang diiktiraf sebagai entiti undang-undang oleh kerajaan), kumpulan sosiopolitik (ketua, suku, kumpulan, keluarga, denominasi agama, dll.), atau kumpulan orang tidak formal yang lain. Dalam hubungan perniagaan dan penyumberan luar, rangka kerja tadbir urus dibina dalam kontrak hubungan yang memupuk kerjasama dan inovasi jangka panjang.
Jenis
[sunting | sunting sumber]Tadbir urus sering merujuk kepada darjat tadbir urus tertentu yang dikaitkan dengan jenis organisasi (termasuk tadbir urus awam, global, bukan untung, korporat dan projek), "bidang" tadbir urus tertentu yang dikaitkan dengan jenis aktiviti atau hasil (cth. alam sekitar, Internet dan teknologi maklumat), atau "model" tadbir urus tertentu, selalunya diperoleh sebagai teori empirikal atau normatif (kawal selia, penyertaan, pelbagai peringkat, tadbiran meta dan kolaboratif).
Tadbir urus juga boleh menentukan agenda normatif atau praktikal. Konsep normatif tadbir urus adil atau baik adalah lazim dalam kalangan organisasi politik, sektor awam, sukarela dan swasta.
Tadbir urus sebagai proses
[sunting | sunting sumber]Dalam erti kata yang paling abstrak, tadbir urus ialah konsep teori yang merujuk kepada tindakan dan proses di mana amalan dan organisasi yang stabil timbul dan berterusan.[3] Tindakan dan proses ini mungkin beroperasi dalam organisasi formal dan tidak formal dalam sebarang saiz; dan mereka boleh berfungsi untuk sebarang tujuan, baik atau jahat, untuk keuntungan atau tidak. Dengan memikirkan tadbir urus dengan cara ini, seseorang boleh menggunakan konsep itu kepada negara, syarikat, badan bukan keuntungan, NGO, perkongsian dan persatuan lain, hubungan perniagaan (terutamanya hubungan penyumberan luar yang kompleks), pasukan projek, dan apa jua projek dengan bertujuan tertentu.
Tadbir urus awam
[sunting | sunting sumber]Terdapat perbezaan antara konsep tadbir urus dan politik. Politik melibatkan proses di mana sekumpulan orang (mungkin dengan pendapat atau kepentingan yang berbeza) mencapai keputusan kolektif yang umumnya dianggap terikat oleh kumpulan itu, dan dikuatkuasakan sebagai dasar bersama. Tadbir urus, sebaliknya, menyampaikan unsur pentadbiran dan berorientasikan proses pemerintahan dan bukannya unsur antagonisnya.[4] Hujah sedemikian terus menganggap kemungkinan pemisahan tradisional antara "politik" dan "pentadbiran". Amalan dan teori tadbir urus kontemporari kadangkala mempersoalkan perbezaan ini, dengan alasan bahawa "tadbir urus" dan "politik" melibatkan aspek kuasa dan akauntabiliti.
Secara umum, tadbir urus awam berlaku dalam tiga cara yang luas:
- Melalui rangkaian yang melibatkan kerjasama awam-swasta (PPP) atau dengan kerjasama organisasi komuniti;
- Melalui penggunaan mekanisme pasaran, di mana prinsip persaingan pasaran berfungsi untuk memperuntukkan sumber semasa beroperasi di bawah peraturan kerajaan;
- Melalui kaedah atas-ke-bawah yang terutamanya melibatkan kerajaan dan birokrasi negeri.
Tadbir urus swasta
[sunting | sunting sumber]Tadbir urus swasta berlaku apabila entiti bukan kerajaan, termasuk organisasi swasta, penyelesaian pertikaian, atau kumpulan pihak ketiga lain membuat peraturan dan/atau piawaian yang mempunyai kesan mengikat ke atas "kualiti kehidupan dan peluang orang ramai yang lebih besar." Ringkasnya, entiti swasta—bukan awam—yang melaksanakan dasar awam. Sebagai contoh, syarikat insurans memberikan impak besar kepada masyarakat, tetapi sebahagian besarnya tidak dapat dilihat dan diterima secara bebas, iaitu satu bentuk tadbir urus peribadi dalam masyarakat; sebaliknya, penanggung insurans semula, sebagai syarikat swasta, mungkin melaksanakan tadbir urus swasta yang serupa ke atas pembawa asas mereka.[5] Istilah "dasar awam" tidak boleh dikaitkan secara eksklusif dengan dasar yang dibuat oleh pemerintah. Dasar awam boleh diwujudkan sama ada oleh sektor swasta atau awam. Jika seseorang ingin merujuk hanya kepada dasar awam yang dibuat pemerintah, istilah terbaik untuk digunakan ialah "dasar pemerintah," yang menghapuskan kesamaran mengenai ejen pembuat dasar.
Tadbir urus global
[sunting | sunting sumber]Tadbir urus global ditakrifkan sebagai "kompleks institusi formal dan tidak formal, mekanisme, hubungan, dan proses antara dan antara negeri, pasaran, rakyat dan organisasi, kedua-dua antara dan bukan kerajaan, yang melaluinya kepentingan kolektif di peringkat global dinyatakan, hak dan kewajipan ditetapkan, dan perbezaan menjadi pengantara."[6] Berbeza dengan makna tradisional "tadbir urus", sesetengah pengarang seperti James Rosenau telah menggunakan istilah "tadbir urus global" untuk menunjukkan peraturan hubungan saling bergantung tanpa adanya pihak berkuasa politik yang menyeluruh.[7] Contoh terbaik ini ialah sistem antarabangsa atau hubungan antara negara merdeka. Istilah ini, walau bagaimanapun, boleh digunakan dalam mana-mana sahaja kumpulan yang perlu membentuk hubungan tetap.
Tadbir urus korporat
[sunting | sunting sumber]Organisasi korporat sering menggunakan perkataan tadbir urus untuk menggambarkan kedua-duanya:
- Cara lembaga pengarah atau seumpamanya mengarahkan sebuah syarikat
- Undang-undang dan adat (peraturan) yang dikenakan ke arah itu
Tadbir urus korporat terdiri daripada set proses, adat, dasar, undang-undang dan institusi yang mempengaruhi cara orang mengarah, mentadbir atau mengawal organisasi. Tadbir urus korporat juga termasuk perhubungan antara orang dalam organisasi, (pihak berkepentingan) dan matlamat korporat. Pemain utama termasuk pemegang saham, pengurusan, dan lembaga pengarah. Pihak berkepentingan lain termasuk pekerja, pembekal, pelanggan, bank dan pemberi pinjaman lain, pengawal selia, alam sekitar dan masyarakat secara amnya.
Tadbir urus projek
[sunting | sunting sumber]Tadbir urus projek ialah rangka kerja pengurusan di mana keputusan projek dibuat dan hasil projek direalisasikan. Peranannya adalah untuk menyediakan sistem yang boleh berulang dan teguh di mana organisasi boleh mengurus pelaburan modalnya—tadbir urus projek mengendalikan tugas seperti menggariskan perhubungan antara semua kumpulan yang terlibat dan menerangkan aliran maklumat kepada semua pihak berkepentingan.
Tadbir urus alam sekitar
[sunting | sunting sumber]Tadbir urus dalam konteks persekitaran boleh merujuk kepada:
- konsep dalam ekologi politik yang menggalakkan dasar alam sekitar yang menyokong aktiviti manusia yang mampan (iaitu tadbir urus harus berdasarkan prinsip alam sekitar).
- proses membuat keputusan yang terlibat dalam kawalan dan pengurusan alam sekitar dan sumber semula jadi. Kesatuan Antarabangsa untuk Pemuliharaan Alam (IUCN), mentakrifkan tadbir urus alam sekitar sebagai "interaksi pelbagai peringkat (iaitu, tempatan, kebangsaan, antarabangsa/global) dalam kalangan, tetapi tidak terhad kepada, tiga aktor utama, iaitu, negara, pasaran, dan masyarakat sivil, yang berinteraksi antara satu sama lain, sama ada secara formal dan tidak formal; dalam menggubal dan melaksanakan dasar sebagai tindak balas kepada tuntutan dan input berkaitan alam sekitar daripada masyarakat; terikat dengan peraturan, prosedur, proses, dan tingkah laku yang diterima secara meluas; memiliki ciri-ciri "tadbir urus baik"; untuk tujuan mencapai pembangunan mampan alam sekitar."
Konsep normatif
[sunting | sunting sumber]Tadbir urus adil
[sunting | sunting sumber]Apabila membincangkan tadbir urus dalam organisasi tertentu, kualiti tadbir urus dalam organisasi sering dibandingkan dengan standard tadbir urus baik. Dalam kes perniagaan atau organisasi bukan untung, sebagai contoh, tadbir urus baik berkaitan dengan pengurusan yang konsisten, dasar yang padu, panduan, proses dan hak membuat keputusan untuk bidang tanggungjawab tertentu, serta pengawasan dan kebertanggungjawaban yang sewajarnya. "Tadbir urus yang baik" membayangkan bahawa mekanisme berfungsi dengan cara yang membolehkan eksekutif ("ejen") menghormati hak dan kepentingan pihak berkepentingan ("pengetua"), dalam semangat demokrasi.
Tadbir urus baik
[sunting | sunting sumber]Tadbir urus baik ialah istilah tidak tentu yang digunakan dalam kesusasteraan pembangunan antarabangsa untuk menerangkan pelbagai perihal normatif tentang bagaimana institusi awam sepatutnya menjalankan hal ehwal awam dan mengurus sumber awam. Perihal normatif ini selalunya dibenarkan atas alasan ia dianggap kondusif untuk tujuan ekonomi, seperti pembasmian kemiskinan dan pembangunan ekonomi yang berjaya. Organisasi yang berbeza telah mentakrifkan tadbir urus dan tadbir urus yang baik secara berbeza.
Rujukan
[sunting | sunting sumber]- ^ Compare: Bevir, Mark (2012). Governance: A very short introduction. Oxford, UK: Oxford University Press. ISBN 9780191646294.
Governance refers, therefore, to all processes of governing, whether undertaken by a government, market, or network, whether over a family, tribe, formal or informal organization, or territory, and whether through laws, norms, power or language. Governance differs from government in that it focuses less on the state and its institutions and more on social practices and activities.
- ^
Hufty, Marc (2011). "Investigating Policy Processes: The Governance Analytical Framework (GAF). In: Wiesmann, U., Hurni, H., et al. eds. Research for Sustainable Development: Foundations, Experiences, and Perspectives". Bern: Geographica Bernensia: 403–24. Cite journal requires
|journal=(bantuan) - ^ Lijun, Yang; Wei, Shan (1998-08-14). New Humanism and Global Governance (dalam bahasa Inggeris). World Scientific. ISBN 9789813236196.
- ^ Offe, Claus (2009). "Governance: An "Empty Signifier"?". Constellations. 16: 550–62. doi:10.1111/j.1467-8675.2009.00570.x.
- ^ Mendoza, Marcos (2014). "Reinsurance as Governance: Governmental Risk Management Pools as a Case Study in the Governance Role Played by Reinsurance Institutions". Conn. Ins. L. J. 21: 53, 68–70. SSRN 2573253.
- ^ Thakur, Ramesh; Van Langenhove, Luk (2006). "Enhancing Global Governance through Regional Integration". Global Governance. 12 (3 July, September): 233–40. doi:10.1163/19426720-01203002.
- ^ James N. Rosenau, "Toward an Ontology for Global Governance", in Martin Hewson and Thomas Sinclair, eds., Approaches to Global Governance Theory, SUNY Press, Albany, 1999.
