Прејди на содржината

К. С. Луис

Од Википедија — слободната енциклопедија
К. С. Луис
Луис во 1947 г.
Роден/аКлајв Стејплс Луис
29 ноември 1898(1898-11-29)
Белфаст, Ирска
Починат/а22 ноември 1963(1963-11-22) (возр. 64)
Оксфорд, Англија
ПочивалиштеЦрква Света Троица во Хедингтон
ПсевдонимКлајв Хамилтон, Н. В. Клерк
ЗанимањеРоманописец, професор, теолог
Апсолвент наУниверзитетски колеџ (Оксфорд)
ЖанрХристијанска апологетика, фантазија, научна фантастика, литература за деца
Значајни делаХрониките на Нарнија
Само христијанство
Алегорија на љубовта
Писмата на Душовадникот
Аболиција на човекот
Трилогијата Вселена
Додека имаме образ
Изненаден од радост: Обликот на мојот ран живот
Сопруг/аЏој Дејвидмен (в. 1956; починала 1960)
Деца2 посиноци
РодниниВорен Луис
(брат)

Клајв Стејплс Луис, (англиски: Clive Staples Lewis; 29 ноември 189822 ноември 1963) познат како К. С. Луис ― британски писател и англикански теолог. Одржал предавал англиска литература на Оксфордскиот универзитет (1925-1954) и на Универзитетот во Кембриџ (1954-1963). Најпознат е како автор на Хрониките на Нарнија.

Луис бил близок пријател со Џ. Р. Р. Толкин, авторот на Господарот на прстените. И двајцата предавале на Оксфордскиот универзитет и биле членови во неформалната книжевна дружина од Оксфорд позната како Инклингс.

Луис напишал преку 30 книги кои се преведени на повеќе од 30 јазици и се продадени во милиони примероци. Книгите од „Хрониките на Нарнија“ се најпродавани и се изведувани во театар, на ТВ, радио и адаптирани во филм. Неговите филозофски списи се често цитирани од христијански теолози од многу деноминации.

Во 1956 година, Луис се оженил со американската писателка Џој Дејвидман; која починала од рак четири години подоцна на 45-годишна возраст. Луис починал на 22 ноември 1963 година поради откажување на бубрезите, една недела пред неговиот 65-ти роденден. Во 2013 година, на 50-годишнината од неговата смрт, во чест на Луис во Поетското катче во Вестминстерската опатија бил направен споменик.

Биографија

[уреди | уреди извор]
Литл Леа, дом на семејството Луис од 1905 до 1930 година

Клајв Стејплс Луис е роден на 29 ноември 1898 година во Дундела Вилас, предградие на Белфаст во Алстер, Ирска (пред поделбата ).[1] Неговиот татко Алберт Џејмс Луис бил успешен адвокат, а мајка му Флоренс Аугуста била ќерка на англикански свештеник.[2]

Кога неговото куче Џекси било убиено од автомобил, четиригодишниот Луис го усвоил името Џекси. Отпрвин, тој не одговараше на друго име, но подоцна го прифати Џек, името по кое им беше познат на пријателите и семејството до крајот на својот живот.[3] Во април 1905 година, со своето семејство се преселил во семејна куќа што ја изградил неговиот татко во источен Белфаст, која ја нарекле „Малата Леа“.[4]

Како момче, Луис се интересирал за антропоморфни животни; се заљубил во приказните на Беатрикс Потер и често пишувал и илустрирал свои приказни за животни. Заедно со неговиот брат Варни, го создал светот на Боксен, измислена земја во која живеат и владеат животни.

До својата деветта година, Луис бил школуван од приватни тутори, а откако во 1908 година неговата мајка починала, татко му го испратил во Англија да живее и учи во училиштето Вајнјард во Ватфорд, Хертфордшир. Неговиот брат се запишал таму три години претходно. Набргу, училиштето било затворено зошто немало ученици. Луис се запишал на колеџот Кембел во источниот дел на Белфаст на околу една милја од неговиот дом, но го напуштил неколку месеци подоцна поради респираторни проблеми.

Потоа повторно бил испратен во Англија во Малверн, Ворчестершир, каде посетувал подготвително училиште Шербур Хаус, кое Луис во својата автобиографија го нарекува „Шартр“. Во овој период го напуштил христијанството на кое бил учен како дете и станал атеист. Исто така овде се заинтересирал за европската митологија и окултизмот.[5]

Во септември 1913 година, Луис се запишал на колеџот Малверн, каде што останал до јуни. Откако го напуштил Малверн, земал приватни часови кај Вилијам Т. Киркпатрик, учител на неговиот татко и поранешен директор на колеџот Лурган.[6]

Учењето со Киркпатрик, на Луис му всадило љубов кон грчката книжевност и митологија и овозможило да развие вештини за размислување и расудување. Во 1916 година, Луис добил стипендија од Универзитетскиот колеџ во Оксфорд.[7]

„Мојот ирски живот“

[уреди | уреди извор]

Откако за прв пат пристигнал во Англија, Луис доживеа еден вид културен шок: „Ниту еден Англичанец нема да може да ги разбере моите први впечатоци за Англија“, напиша Луис во Изненаден од радоста (1955) и продолжува: „Чудните англиски акценти со кои бев опкружен ми изгледаа како гласови на демони. Но, она што беше најлошо беше англискиот пејзаж... Оттогаш почнав да се карам; но во тој момент зачнав омраза кон Англија за која беа потребни многу години да се излечи.“ [5]

Од самото детство, Луис прво се запознал нордиската и грчката митологија, а подоцна и со ирската митологија и книжевност. Тој изразил интерес и за ирскиот јазик,[8] [9] иако нема многу докази дека се трудел да го научи. Особено бил воодушевен од Јејтс, делумно поради тоа што Јејтс употребува келтски мотиви во поезијата.[10]

Во 1921 година, Луис двапати се сретнал со Јејтс (Јејтс се преселил во Оксфорд).[11] Изненаден од рамнодушноста на неговите врсници кон Јејтс и кон движењето Келтска преродба.[12][13] На почетокот од својата кариера, Луис размислувал своите дела да ги испрати до големите издавачи во Даблин.[10]

Откако повторно се преобратил во христијанска вера, своите интереси ги насочил кон христијанската теологија и се оддалечил од паганскиот келтски мистицизам (како спротивност на келтскиот христијански мистицизам).[14]

Првата светска војна и Универзитет во Оксфорд

[уреди | уреди извор]
Додипломците на Универзитетскиот колеџ во 1917 година. К. С. Луис е десно во задниот ред.

Луис студиите во Оксфорд ги започнал на 26 април 1917 година, но бил принуден да го напушти универзитетот и да се приклучи на британската армија.[15] Бил регрутиран во Кадетскиот баталјон за обука.[15][16] По обуката, станал офицер во третиот баталјон од лесната пешадија на британската армија во Сомерсет. За неколку месеци од британската армија бил пратен во Франција за да се бори во Првата светска војна.[6]

На неговиот 19-ти роденден (29 ноември 1917 година), Луис пристигнал на линијата на фронтот во долината Сом во Франција, каде што за прв пат искусил рововска војна.[15][16][17] На 15 април 1918 година, Луис бил ранет, а други двајца војници биле убиени од британска граната која ја промашила целта.[17]  Во октомври, откако закрепнал воената должност ја продолжил во Андовер, Англија. Во декември 1918 година бил распуштен и набрзо се вратил на студиите.[18]

По враќањето на Универзитетот во Оксфорд, Луис во 1920 година добил диплома за грчка и латинска книжевност, во 1922 година за филозофија и античка историја и во 1923 година за англиски јазик. Во 1924 година станал професор по филозофија на Универзитетскиот колеџ, а во 1925 година станал професор по англиска книжевност на Магдалена колеџот при Оксфордскиот универзитет, каде што работел 29 години до 1954 година.[19]

Враќање во христијанството

[уреди | уреди извор]

Луис израснал во религиозно семејство кое припаѓало на црквата од Ирска, но на 15-годишна возраст станал атеист.[5] Почнал да се оддалечува од христијанството откако на својата религија почнал да гледа како на должност; а истовремено се заинтересирал за окултизмот.[20] Луис го цитирал Лукрециј (De rerum natura, 5.198–9) како еден од најсилните аргументи за атеизмот:[5]

Nequaquam nobis divinitus esse paratam
Naturam rerum; tanta stat praedita culpa

што поетски го превел на следниов начин:

Ако Бог го создал светот, немаше да биде
Светов што го гледаме толку кревок и грешен.

Делата на шкотскиот писател Џорџ Мекдоналд почнале да го одвраќаат Луис од атеизмот.

На крајот го прифатил христијанството под влијание на расправиите со неговиот колега и пријател од Оксфорд, Џ. Р. Р. Толкин..Луис енергично се спротивставил на преобраќањето, забележувајќи дека тој бил донесен во христијанството како расипник, „коцкајќи, мачејќи се, огорчен и барајќи со очите од каде може да избега“.[5]

По неговото преобраќање во теизам во 1929 година, Луис го прифатил христијанството во 1931 година. Станал член на Англиската црква – донекаде на разочарување на Толкин, кој се надевал дека ќе се приклучи на Католичката црква.[21] 

Втората светска војна

[уреди | уреди извор]

По избувнувањето на Втората светска војна во 1939 година, семејството на Луис ги згрижувало децата евакуирани од Лондон и другите англиски градови во својата куќа.[22] Луис имал 40 години кога започнала војната, и повторно се обидел да стапи во воена служба, нудејќи се да ги учи кадетите; но понудата не била прифатена. Подоцна служел во месната домашна стража во Оксфорд.[23]

Од 1941 до 1943 година, додека градот бил под периодични воздушни напади, Луис зборувал на религиозни програми емитувани од Би-Би-Си.[24]

Во јануари 1942 година Луис бил поканет да стане прв претседател на Оксфордскиот Сократски клуб,[25] функција што со задоволство ја извршувал до 1954 година.[26]

Одбиена почест

[уреди | уреди извор]

Џорџ VI во декември 1951 година го именувал Луис на списокот на почести како командант од Редот на Британската империја (CBE), но Луис ја одбил за да не биде поврзуван со политика.[27][28]

Катедра на Универзитетот во Кембриџ

[уреди | уреди извор]

Во 1954 година, Луис ја прифатил новооснованата катедра за средновековна и ренесансна литература на колеџот Магдалена при Кембричкиот универзитет, каде што ја завршил својата кариера. Тој бил силно приврзан кон градот Оксфорд, и сѐ до неговата смрт во 1963 година секој викенд го посетувал овој град.

Џој Дејвидман

[уреди | уреди извор]

Во неговите подоцнежни години, Луис се допишувал со високо интелигентната еврејска поетеса и писателка Џој Дејвидман, поранешна комунистка и која се преобратила од атеизам во христијанство. Таа се разделила од нејзиниот сопруг (романописецот Вилијам Л. Грешам) кој бил алкохоличар и ја навредувал, и со нејзините два сина, Дејвид и Даглас дошла во Англија. [29] Луис ја сметал за пријатна интелектуална придружничка и личен пријател, и за таа да може да продолжи да живее во ОК се согласил да склучи договор за граѓански брак. [30] Се венчале на 23 април 1956 година.[31][32] На Џој набргу ѝ бил дијагностициран рак на коски, а врската се развила до степен што со Луис склучиле христијански брак. Бидејќи била разведена, во Англиската црква во тоа време тоа не било едноставно, и нивен пријател Питер Бајд, на 21 март 1957 година ја изврши церемонијата крај нејзиниот кревет во болницата Черчил.[33]

Ракот на Џој наскоро се повлекол, и двојката живеела заедно со семејството на Ворен Луис до 1960 година, а потоа ракот повторно се појавил. Таа починала на 13 јули 1960 година. Книгата на Луис Набљудување на тагата ја тагата што на таков суров начин ја искусил; и прво ја објавил под псевдонимот NW Clerk за читателите да не ја поврзат книгата со него. Иронично е што многу пријатели му ја препорачале книгата на Луис како метод за справување со сопствената тага.

Болест и смрт

[уреди | уреди извор]
Гробот на Луис во црквата Света Троица, Хедингтон

На почетокот од јуни 1961 година, Луис заболел од нефритис, што предизвикало труење на крвта. Од здравствени причини го пропуштил есенскиот семестар во Кембриџ, а неговото здравје постепено почнало да се подобрува во 1962 година.

На 15 јули 1963 истата година, Луис се разболел и бил примен во болница; следниот ден доживеал срцев удар и паднал во кома, но неочекувано се разбудил следниот ден. Откако бил отпуштен од болницата, Луис се вратил дома, но бил премногу болен за да се врати на работа. Во август 1963 година, поднесл оставка од својата функција во Кембриџ.

Здравјето на Луис продолжило да се влошува, а кон средината на ноември му била дијагностицирана бубрежна инсуфициенција во краен стадиум. Колабирал во својата спална соба во 17:30 часот на 22 ноември, точно една недела пред неговиот 65-ти роденден, и починал неколку минути подоцна.[34] Тој е погребан во дворот на црквата Света Троица, Хедингтон, Оксфорд.[35] Неговиот брат Ворен починал на 9 април 1973 година и бил погребан во истиот гроб.[36]

Медиумското покривање за смртта на Луис било речиси целосно засенето од веста за атентатот на Џон Кенеди (отприлика 55 минути откако Луис колабирал), како и од смртта на Олдос Хаксли, авторот на Храбар нов свет.[37] Оваа коинциденција била инспирација за книгата од Питер КрефтПомеѓу рајот и пеколот: Дијалог некаде зад смртта со Џон Ф. Кенеди, К.С. Луис и Олдос Хаксли.[38]

Библиографија

[уреди | уреди извор]

Нефикција

[уреди | уреди извор]
  • The Allegory of Love: A Study in Medieval Tradition (1936)
  • Rehabilitations and other есеји (1939; два есеја кои не се вклучени во Essay Collection [2000])
  • The Personal Heresy: A Controversy (со E. M. W. Tillyard, 1939)
  • The Problem of Pain (1940)
  • The Case for Christianity (1942)
  • A Preface to Paradise Lost (1942)
  • Broadcast Talks (1942)
  • The Abolition of Man (1943)
  • Christian Behaviour (1943)
  • Beyond Personality (1944)
  • The Inner Ring (1944)
  • Miracles: A Preliminary Study (1947, revised 1960)
  • Arthurian Torso (1948; on Charles Williams's poetry)
  • Transposition, and other Addresses (1949)
  • Mere Christianity: A Revised and Amplified Edition, with a New Introduction, of the Three Books, Broadcast Talks, Christian Behaviour, and Beyond Personality (1952;засновано на разговорите на радио од 1941–1944)
  • English Literature in the Sixteenth Century Excluding Drama. Oxford University Press. 1954; 1975. ISBN 0-19-881298-1
  • Major British Writers, Vol I (1954; contribution on Edmund Spenser)
  • Surprised by Joy: The Shape of My Early Life (1955; аутобиографија)
  • Reflections on the Psalms (1958)
  • The Four Loves (1960)
  • Studies in Words (1960)
  • The World's Last Night and Other есеји (1960)
  • An Experiment in Criticism (1961)
  • A Grief Observed (1961; прво објавена под псевдонимот N. W. Clerk)
  • They Asked for a Paper: Papers and Addresses (1962; сите есеи од Essay Collection [2000])
  • Selections from Layamon's Brut (ed. G L Brook, 1963 Oxford University Press)

Постхумно објавени:

  • Letters to Malcolm: Chiefly on Prayer (1964)
  • Beyond The Bright Blur (1963) (a limited-run 30-page excerpt taken from Letters to Malcolm and "published as a New Year's greeting to friends of the author", according to the opening page)
  • The Discarded Image: An Introduction to Medieval and Renaissance Literature (1964)
  • Studies in Medieval and Renaissance Literature (1966; ги нема во Essay Collection [2000])
  • On Stories: and other есеји on literature (ed. Walter Hooper, 1966)
  • Spenser's Images of Life (ed. Alastair Fowler, 1967)
  • Letters to an American Lady (1967)
  • Christian Reflections (1967; есеи и студии Essay Collection [2000])
  • Selected Literary есеји (1969; ги нема во Essay Collection [2000])
  • God in the Dock: есеи за Theology and Ethics (1970)
  • Undeceptions (1971; есеи; еден есеј кој не е вклучен во Essay Collection [2000])
  • The Weight of Glory and Other Addresses (1980)
  • Of Other Worlds (1982; есеи; еден есеј кој не е вклучен во Essay Collection [2000])
  • The Business Of Heaven: Daily Readings From C. S. Lewis (Walter Hooper, ed.; 1984)
  • Present Concerns (1986; есеи; сите есеи од Essay Collection [2000])
  • All My Road Before Me: The Diary of C. S. Lewis 1922–27 (1993)
  • Compelling Reason: есеи за Ethics and Theology (1998)
  • The Latin Letters of C.S. Lewis (1999)
  • Essay Collection: Literature, Philosophy and Short Stories (2000)
  • Essay Collection: Faith, Christianity and the Church (2000)
  • Collected Letters, Vol. I: Family Letters 1905–1931 (2000)
  • From Narnia to a Space Odyssey : The War of Ideas Between Arthur C. Clarke and C.S. Lewis (2003)
  • Collected Letters, Vol. II: Books, Broadcasts and War 1931–1949 (2004)
  • Collected Letters, Vol. III: Narnia, Cambridge and Joy 1950–1963 (2007)
  • Language and Human Nature соавтор со Ј. Р. Р. Толкин (нацртот бил откриен во 2009)
  • Image and Imagination (2013)
  • The Pilgrim's Regress (1933)
  • Space Trilogy
  1. Out of the Silent Planet (1938)
  2. Perelandra (познато и као Voyage to Venus) (1943)
  3. That Hideous Strength (1945)
  • The Screwtape Letters (1942)
  • The Great Divorce (1945)
  • Хрониките на Нарнија
  1. Лавот, вештерката и орманот (1950)
  2. Принц Каспијан (1951)
  3. Патувањето на утринскиот скитник (1952)
  4. Сребрениот стол (1953)
  5. Коњот и неговото момче (1954)
  6. Внукот на Магионичарот (1955)
  7. Последната битка (1956)
  • Till We Have Faces (1956)
  • The Shoddy Lands (расказ, Fantasy and Science Fiction, February 1956)
  • Ministering Angels (расказ, Fantasy and Science Fiction, January 1958)
  • Screwtape Proposes a Toast (1961) (додаток The Screwtape Letters)
  • The Dark Tower (1977)
  • Boxen: The Imaginary World of the Young C. S. Lewis (ed. Walter Hooper, 1985)
  • Spirits in Bondage (1919; објавена под псевдонимот Clive Hamilton)
  • Dymer (1926; објавена под псевдонимот Clive Hamilton)
  • Poems (ed. Walter Hooper, 1964, збирка песни кои не се вклучени во Dymer or Spirits in Bondage)
  • Narrative Poems (ed. Walter Hooper, 1969; ги содржи Dymer, Launcelot, The Nameless Isle, и The Queen of Drum.
  • The Collected Poems of C. S. Lewis (ed. Walter Hooper, 1994; проширено издание од претходно дело од 1964. Poems book; ги вклучува Spirits in Bondage)
  • C.S. Lewis's Lost Aeneid: Arms and Exile (ed. A.T. Reyes, 2011; опфаќа два преостанати фрагмента од Луисовиот превод на Енеида од Вергилиј)
  • The Collected Poems of C. S. Lewis: A Critical Edition (edited by Don W. King, 2015; Kent State University Press; ISBN 978-1606352021)
  • George MacDonald: An Anthology (1947)
  • Essays Presented to Charles Williams (1947)
  1. „Lewis, Clive Staples (1898–1963)“. Оксфордски речник на национални биографии (online. изд.). Oxford University Press.CS1-одржување: ref=harv (link) (бара Претплата или членство во британска јавна библиотека .)
  2. „The Life of C.S. Lewis Timeline“. C.S. Lewis Foundation. Архивирано од изворникот на 16 May 2018. Посетено на 11 March 2017.
  3. Howat, Irene (2006). Ten Boys Who Used Their Talents. Great Britain: Christian Focus Publications Ltd. стр. 22. ISBN 978-1-84550-146-4.
  4. Smith, Sandy (18 February 2016). „Surprised by Belfast: Significant Sites in the Land and Life of C.S. Lewis, Part 1, Little Lea“. C.S. Lewis Institute. Архивирано од изворникот на 1 July 2017. Посетено на 7 March 2017.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Lewis 1966b.
  6. 6,0 6,1 Lewis, C.S. (1955). Surprised by Joy: The Shape of My Early Life. New York City: Harcourt Brace Jovanovich. стр. 128–186. ISBN 978-0-15-687011-5.
  7. „About C.S. Lewis“. CSLewis.com. Архивирано од изворникот на 6 April 2016. Посетено на 4 February 2016.
  8. Martindale, Wayne (2005). Beyond the Shadowlands: C. S. Lewis on Heaven and Hell. Crossway. стр. 52. ISBN 978-1581345131.
  9. Lewis 1984.
  10. 10,0 10,1 Lewis 2000.
  11. Lewis 2004.
  12. Yeats's appeal wasn't exclusively Irish; he was also a major "magical opponent" of famed English occultist Aleister Crowley, as noted extensively throughout Lawrence Sutin's Do what thou wilt: a life of Aleister Crowley. New York: MacMillan (St. Martins). cf. pp. 56–78.
  13. King, Francis (1978). The Magical World of Aleister Crowley. New York: Coward, McCann & Geoghegan. ISBN 978-0-698-10884-4.
  14. Peters, Thomas C. (1997). Simply C. S. Lewis: A Beginner's Guide to the Life and Works of C. S. Lewis. Crossway Books. стр. 70. ISBN 978-0891079484.
  15. 15,0 15,1 15,2 Lewis, C. S. (1955). Surprised by Joy: The Shape of My Early Life. Orlando, FL: Harvest Books. стр. 186–88. ISBN 978-0-15-687011-5.
  16. 16,0 16,1 Sayer, George (1994). Jack: A Life of C. S. Lewis (2. изд.). Wheaton, IL: Crossway Books. стр. 122–130. ISBN 978-0-89107-761-9.
  17. 17,0 17,1 Arnott, Anne (1975). The Secret Country of C. S. Lewis. Wm. B. Eerdmans Publishing Co. ISBN 978-0802834683.
  18. Bruce L. Edwards (2007). C.S. Lewis: An examined life. Greenwood Publishing Group. стр. 134–135. ISBN 978-0-275-99117-3. Архивирано од изворникот на 7 March 2017. Посетено на 9 December 2018.
  19. Bruce L. Edwards (2007). C.S. Lewis: An examined life. Greenwood Publishing Group. стр. 150–151, 197–199. ISBN 978-0-275-99117-3. Архивирано од изворникот на 7 March 2017. Посетено на 9 December 2018.
  20. The Critic, Volume 32, Thomas More Association, 1973. Original from the University of Michigan.
  21. Carpenter 2006.
  22. Bingham, Derick (2004). C. S. Lewis: The Story Teller. Trailblazers. Christian Focus Publications. стр. 102-104. ISBN 978-1-85792-487-9.
  23. Bingham, Derick (2004). C. S. Lewis: The Story Teller. Trailblazers. CF4Kids. стр. 105. ISBN 978-1857924879.
  24. Bingham, Derick (2004). C. S. Lewis: The Story Teller. стр. 109-111. ISBN 978-1857924879.
  25. Bingham, Derick (2004). C. S. Lewis: The Story Teller. стр. 114. ISBN 978-1857924879.
  26. „CS Lewis: 50 years after his death a new scholarship will honour his literary career“. University of Cambridge. 8 November 2013. Архивирано од изворникот на 3 December 2019. Посетено на 3 December 2019.
  27. „Chronology of the Life of C.S. Lewis“. Архивирано од изворникот на 6 February 2012.
  28. Lewis, C. S. (1994). W. H. Lewis; Walter Hooper (уред.). Letters of C. S. Lewis. New York: Mariner Books. стр. 528. ISBN 978-0-15-650871-1. Архивирано од изворникот на 14 March 2021. Посетено на 30 August 2017.
  29. Haven 2006.
  30. Hooper & Green 2002.
  31. Hooper, Walter (23 June 1998). C. S. Lewis: A Complete Guide to His Life and Works. стр. 79. ISBN 9780060638801. Архивирано од изворникот на 31 December 2013. Посетено на 3 December 2011.
  32. „No. 42“. St Giles', Oxford. 7 December 2011. Архивирано од изворникот на 16 October 2013. Посетено на 9 October 2013.
  33. Schultz and West (eds), The C. S. Lewis Reader's Encyclopedia (Zondervan, Grand Rapids, Michigan, 1988), p. 249.
  34. McGrath, Alister (2013). C. S. Lewis – A Life: Eccentric Genius, Reluctant Prophet. Tyndale House Publishers, Inc. стр. 358.
  35. FoHTC.
  36. „Picture Album“. Into the Wardrobe. Dr Zeus. Архивирано од изворникот на 27 May 2011. Посетено на 7 October 2010.
  37. Ruddick, Nicholas (1993). Ultimate Island: On the Nature of British Science Fiction. Greenwood Press. стр. 28. ISBN 978-0313273735.
  38. Kreeft 1982.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]