Bokin' ny Eksôdôsy
Ny Bokin' ny Eksôdôsy na Bokin' ny Eksaody dia boky faharoa ao amin' ny Tôran' ny Baiboly jiosy sy ao amin' ny Testamenta Talohan' ny Baiboly izay mitantara ny fanafahana ny Hebreo (na Hebrio) avy any Ejipta sy ny fivezivezeny tany an-tany efitr' i Sinay na Sinaia hatrany amin' ny tendrombohitra Sinay na Sinaia).
Maneho ny fisian' ilay Andriamanitra mpanafaka io boky io. Anisan' ny mandrafitra ny Pentateoka (boky dimy voalohany ao amin' ny Baiboly) ny Eksôdôsy. Hafohezina amin' ny hoe Eksodôsy na Eksaody ny anaran' io boky io.
Ny fanoratana ny boky
[hanova | hanova ny fango]Ny mpanoratra
[hanova | hanova ny fango]Tsy misy soratra na iray aza ao amin' ny Bokin' ny Eksôdôsy izay milaza ny olona nanoratra azy. Na dia izany aza dia milaza ny lovantsofina jiosy fa i Mosesy (na Môizy) izany mpanoratra izany, izay lazaina koa fa nanoratra ny boky efatra hafa (Genesisy na Jenezy, Levitikosy na Levitika, Nomery na Fanisana, Deoterônômia na Deoterônômy), ka iantsoana ny fitambaran' ireo boky ireo hoe "Boky dimin' i Mosesy" na "Boky dimin' i Môizy". Tsy manaiky izany ny mpikaroka maro ankehitriny. Noho izany dia nipoitra ny petra-kevitra momba ny fanoratana ny Pentateoka manontolo, ka ny fantatra indrindra amin' izany dia ny petra-kevitra ara-tahirin-kevitra.
Ny fotoana nanoratana
[hanova | hanova ny fango]Ny mpanao heviteny sy ny mpikaroka tantara dia mihevitra fa nampandrina an-tsoratra tamin' ny taonjato faha-7 tal. J.K. na taty aoriana kokoa aza ilay boky, na dia mety marina fa nifototra tamin' ny loharano tranainy kokoa ny mpanoratra. Hatramin' ny faramparan' ny taompolo 1990 sy nandritra ny taompolo 2000 dia naroson' ny mpikaroka ny fiheverana fa azo antoka fa nangonina tamin' ny vanim-potoana persiana ny vontoatin' ny lahatsoratry ny Pentateoka, izany hoe teo anelanelan' ny taonjato faha-5 sy faha-4 tal. J.K.[1] na raha aloha indrindra dia teo anelanelan' ny taonjato faha-7 sy faha-6 tal. J.K.[2].
Anarana sy fanasokajiana ilay boky
[hanova | hanova ny fango]Anaran' ny boky
[hanova | hanova ny fango]Ny teny hoe Eksôdôsy na Eksaody dia fanagasiana ny teny latina hoe Exodus sy ny teny grika hoe Ἔξοδος / Eksodos, izay azo adika hoe "fivoahana", izany hoe fivoahana miala amin' ny tanàna iray. Mitantara ny fivoahan' ny Zanak' i Israely avy any Ejipta tokoa io boky io. Ao amin' ny Tanakh (Baiboly hebreo) anefa dia atao hoe שְׁמוֹת ספר / Sefer Shemot ("Bokin' ny Anarana") ny fiantsoana azy noho izy manomboka amin' ny andian-teny hoe Welleh Shemot, izay midika hoe "Indreto ny anarana", izany hoe ny anaran' ny zanak' i Israely nivoaka avy any Ejipta.
Fanasokajiana ny boky
[hanova | hanova ny fango]Ao amin' ny Tanakh (Baiboly hebreo) dia boky faharoa ao amin' ny sokajy voalohany atao hoe Tôrah ny Sefer Shemot, fa ao amin' ny Baiboly kristiana kosa dia anisan' ny Pentateoka ny Bokin' ny Eksôdôsy na Eksaody.
Firafitry ny boky
[hanova | hanova ny fango]Misy fizaràna telo lehibe ny bokin' ny Eksôdosy:
Fiomanana amin' ny fivoahana an' i Ejipta
[hanova | hanova ny fango]Ny fizaràna voalohany dia mitantara ny fanandevozana nahazo ny Zanak' i Israely, ny fiantsoana sy fanendren' Andriamanitra an' i Mosesy (na Môizy), ny loza folo tao Ejipta, ary ny fihinanana ny zanak' ondry tsy misy kilema tamin' ny Paska.
Fivoahana avy ao Ejipta sy ny fizorana mankany Sinay
[hanova | hanova ny fango]Ny fizaràna faharoa dia ahitana ny fiaingana avy tao Ejipta, ny fiampitana ny Ranomasina Mena, ny hira fiderana nataon' i Mosesy, ary ny dian' ny Zanak' i Israely tao amin' ny tany efitra.
Fanekem-pihavanana natao tao Sinay
[hanova | hanova ny fango]Ny fizaràna fahatelo dia mitantara ny fisehoan' ny fanatrehan' Andriamanitra tamin' i Mosesy na Môizy (Teôfania) sy ny nahazoana ny Didy Folo, ary ny lalànan' ny Fanekem-pihavanana. Mirakitra ny toromarika momba ny fanamboarana ny fitoerana masina (tabernakely na tabernakla), ny fitafiana masina sy ny fanokanana ny mpisorona koa izy. Ny Eksôdôsy dia mitantara ny fahotana nataon' ny Zanak' i Israely, ny fivavahana tamin' ny omby volamena, ny nanjeràn' i Mosesy ny vato fisaka misy ny Didy Folo sy ny fanomezan' Andriamanitra azy indray, ary ny fanavaozana ilay Fanekem-pihavanana.
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]- Boky ao amin' ny Pentateoka:
- Petra-kevitra momba ny fanoratana ny Pentateoka
- Fizaràna hafa ao amin' ny Testamenta Taloha: