Giüstexine

PR	Sta pagina chi a l'è scrita da Prìa

Giüstéxine cumǜn
Giüstéxine – Veduta A frasiùn de San Michê vista da San Luénsu
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Liguria
Provìnsa	Savuna
Aministraçión
Scìndico	Mauro Boetto (lìsta cìvica "Uniti per Giustenice") da-o 26-5-2014 (3º mandòu da-o 10-6-2024)
Dæta de instituçión	1861
Teritöio
Coordinæ:	44°10′19.76″N 8°14′46.15″E44°10′19.76″N, 8°14′46.15″E (Giüstéxine)
Altitùdine	140 m s.l.m.
Superfìcce	17,22 km²
Abitanti	995 (30-6-2019)
Denscitæ	57,78 ab./km²
Fraçioìn	San Luensu (cun Bessu, Vìlla, Vilétta) San Michê (cun Còsta, Valsùrda, Furèstu, Cianassu e Sérèi)
Comùn confinanti	A Prìa, Bardenéi, Löa, Magiö, Ù Tû
Âtre informaçioìn
CAP	17027
Prefìsso	019
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	009031
Cod. cadastrâ	E064
Targa	SV
Cl. scìsmica	zöna 3 (sismicitæ bàssa)
Cl. climàtica	zöna D, 1 696 GG
Nomme abitanti	de Giüstéxine giusteniezi (neul.)
Sànto patrón	san Luénsu san Michê
Giórno festîvo	10 agùstu 29 seténbre
Cartògrafîa
Giüstéxine
Giüstéxine – Mappa Pusisiùn du cumün de Giüstexine inta Pruvinsa de Savùna
Scîto instituçionâle

Giüstexine (Giüstéscine in-ta grafîa de l'armanàccu, Giüstenixe a-A Prìa, Giüstèixe in bardenollu, Giüstènexi o Giüstèneje in arbenganeze) u l'è 'n cumǜn sparsu de 995 abitanti in-ta Pruvinsa de Savùna (dêti agiurnê a-u 2019).

Giugrafîa

U teritôiu de Giüstexine u se tröva lungu a valle du turènte Scarinciu, ch'u cunfluîsce a u fundu du paîze in ta scciumèa Maémua. A pàrte bassa se caraterizza pe a cultivasiun de üga e urîve a fasce, a zona ciü muntagnûza a l'è pîna de frascini e carpìn, cun n'estensciun ch'a a riva fin a u Munte Carmu de Löa (1389 m in sce u livéllu du mâ), au Bric Agnellin (1335 m) e au Zuvu de Giüstexine a 1200 m. Vixin a u Bric Tampa (846 m) se tröva a grotta di Scöggi Negri, cun üna de ciü inpurtànti attivitê carsciche da regiun Ligüria.

Frasiui

Giüstexine u l'è 'n cumun sparsu, ch'u cunprende ciü frasiúi e burghê, segundu u statüu cumünàle San Luénsu e San Michê e nu sùn cunsciderabili cumme frasiúi, ma cumme i nuclei custitutîvi du cumün, da questi dunca i dipendan risperivamènte e frasiùi de Bessu, Vìlla e Vilétta pé u prìmmu; Costa, Valsùrda, Furèstu, Cianassu e Serèi pé u segundu. Cunscideràndu a divixùn in burghê (devöâ ascì inte manifestasiùi e inte rievucasiùi stojche) e ghe sun:

• San Luénsu (Sede du cumun, a cùnta 366 abitànti)
• San Michê (Zona du centru stojcu, a cùnta 24 abitànti in-tu burgu)
• Santa Libera (Zona du funduvalle, divîza in tréi burghê: Serèi de Sùtta o Inferiuri, ch'a cûnta 38 rexidènti, Sérèi de Surva o Superiuri e Sérèi Prin)
• San Martin (ch'u cunprende ascì a burgâ de Valsurda, cun 40 abitànti)
• Capeletta (Cun ascì e lucalitê de Cà ai Bûri e de Furèstu, a cûnta in tutâle 83 persùne)

Cunfin

U cunfîna cun i cumüni de: A Prìa e Löa a sud, Bardenèi e Magiö a nord e Ù Tû a levànte.

Stòja

U numme "Giüstexine" u deriveréa da 'n fêtu stojcu du tenpu de Guêre Püniche fra i ezerciti cartaxineixi e di Rumèn, dunde a lucalitê a l'è stêta devöâ cumme sede de aministrasiún giüdisiaria, asucià a-a denuminasiùn de Jus-Tenens ch'u vö dî "tégnì giüstìssia".

Se de fùnti vàn a fâ remuntâ i primmi insediamènti in te l'epuca bizantina (prubabilmente in lucalitê Vìlla), a fundasiùn du burgu de San Michê cun üna de primme citasiui a l'è du 1248 inte in attu du 5 d'arvî firmòn da Bunifassiu de Clavesana. A-u de sutta de l'abasia de San Péu da vaâ du Varatella, in Tuiràn, u finisce fra i dumîni da Diocexi d'Arbenga e ascì sùtta i marchexi Du Carettu (in-tu XIII seculu e XIV seculu). Cun a bulla papâle de Urbano VI e zone de Giüstexine, Túian, Borzi e da A Prîa vegnan cuntrulê da-a Repübbrica de Zena a cumensâ da u 1385.

Da-a primma metê du XV seculu, pe 'na seje de fêti, u paîze de Giüstexine u tùrna a-u sutta di Du Carettu. 'Sta növa situasiùn a l'ha fêtu peò préstu a scentâ, scicumme che u castellu u vegne assediòn pe cumandu du capitàn Peu Fregusu, de Zena ch'u custrinze a-a rêza i dùi frê Galeottu e Giuvanni Du Carettu aturnu a u 18 avrî 1448: questu evéntu vegne ancùa aù revucòn da u fulclure grassie a e celebrasiui du Lüggiu Medievâle.

Cun Napuleun Bunaparte da-u 2 dixénbre 1797 a lucalitê a l'hà fêtu parte du Dipartimèntu da scciumèa Maémua, a l'internu da Repübbrica Ligüre. In tu 1815 vegne passòn in-ta pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, segundu u Cungrèssu de Vienna du 1814, e da lì u fajà parte de l'Italia ünîa.

I ürtimi agiüstamènti avêgnan cun u distaccu da frasiún Bringhiera che aù a fa parte du cumün du Tû. L'ha fêtu parte fin a u 2008 da Cumunitê muntâna du Pullupixe, pòi divegnüa fìn a-u 2015 Uniùn di cumüni da Rivêa de Pàrme e di urîvi. Fra u 2016 e u 2018 u l'éa parte de l'Uniùn di cumüni da Vaâ du Maémua, assemme a U Tû e Magiö.

Abitanti

Vista de frasiùi du funduvalle da-a ciassa de San Michê (Serèi de Sutta, Serèi de Surva, Prìn e Cianassu)

Evulusiùn demugràfica

Abitanti censîi

Minurànse furèste

Segundu u ISTAT, a-u 31 dexenbre 2014, a Giüstexine ghe sun 13 rexidenti furèsti.

Persùne culeghê a Giüstexine

José Serrato, ecunumista, 24° prexidente de l'Uruguay (fra u 1923-1927), u l'éa uriginàiu da frasiùn di Sérèi de Srua.

Pòsti de interesse

Architetüe Religiûze

• 
  A paruchiale de San Michê
• 
  A gêxa da parocchia de San Luensu
• 
  A Cà Cumüna de San Michê, veggia sede cumünâle
• 
  A prucesciùn a Giüstexine cun u Crìstu négru de Buissàn
• 
  A gēxétta de Santa Libera, scitüâ in ta frasiùn du funduvalle di Serèi de Sutta

Pé a Gêxa u teritòiu cumünàle de Giüstexine u l'è parte de 'na sùla parocchia, ciamà Parocchia di Santi Luénsu e Michê, sta chi a cunprende:

• Gêxa de San Michê, a l'è scitüâ inta ciàssa da frasiún de San Michê, in sce in âtu pözzu, a strutüa udièrna a saiéva stêta uriginâ da in edifissiu ciü antìgu, rimanezòn du XII seculu. E ürtime mudifiche e saiêvan stête fête du 1596 quande e ghe vegnan zûnte e dùi navê de làtu, in stìle baroccu.
• Atôiu da Nostra Scignüa da Neve (a San Michè), cunusciüu ascì cumme Atôiu di Disciplinê u l'è de antìga fundasiún (prubabilmente XV-XVI seculu), se tröva in sce u côlle de rinpèttu a-u castêllu, dâre a-a paruchiàle. U l'è famùzu pé uspitâ a cunfraternita di disciplinê (in zeneze Cazàssa), zà atîva inta vaâ du Scarinciu da-u XIII seculu.
• Gêxa retòja de San Luénsu Martire, se tröva in-tu sentru de San Luénsu, a l'è a gêxa retòja da parocchia e a cunserva in inpurtante organu di inìssi du XX seculu.
• Atôiu de l'Immaculâ, u se tröva a San Luénsu.
• Capeletta de San Martin, a l'è üna de gêxe ciü véggie da zòna, zà sità da-e fùnti in-tu VIII seculu, fundà lungu u sentê steròn ch'u u pòrta a Ransi da Prìa a l'à cuvèrtu ina pusisiùn inpurtante pé vìa da sö pusisiún.
• Capeletta de Santa Libera e Sant'Antoniu, a l'è üna gēxétta ch'a se tröva inta lucalitê di Sérèi Inferiùri a u margine da stradda pruvinsàle e a dâ u numme a-a burgâ de Santa Libera. A l'è caraterizâ da 'n canpanì a véja, datòn 1885.
• Capeletta da Nostra Scignua de Lourdes, a dà u numme aa burgâ de Capeletta, scitüa in frasiùn Furèstu a l'è ugettu de devusiún da i abitànti du pòstu.
• Culonna da Madonna di Poveri, a-u Cianàssu (lucalitê ai cunfìn cun i Sérèi, faxente peò parte da cuntrâda de San Michê).

Architetüe Militari

Castéllu di Del Carretto

Inta lucalitê de San Michê, surva e de rinpèttu a-a gêxa paruchiàle a se tröva l'ânplia zòna cianélla da-a furma de nîu d'àquila i se trövan i rèsti du Castéllu fundòn dai marchezi del Carretto, che ai tenpi de Enrico II (atùrnu a-u 1200) i l'éan scignùi de Nòi e de Finâ. L'è dunca cu-a fundasiùn du Burgu de Finâ che, pé rafursâ i dumìni lucâli, u vegne acquistòn l'edifissiu presendentemènte in màn ai vescuvi arbenganézi. A vegne cuscì rinfursâ a strutüa de Giüstexine, antigamènte custruîa dai bizantìn. Inti vàri avenimènti chi i veggan prutagunìsti i marchezi de Finâ, i scignùi de Milan e a Repübbrica de Zena u castéllu u vegne derucòn in-tu 1477, poi devöòn dai zenezi e dunca aù i se pònan amiâ sùlu i rèsti da furtessa rimanezà sutta questi, che cun a perdita de inpurtànsa du feudu i vàn a abandunalu prugrescivamènte.

Architetüe sivîli

A San Luénsu, inta ciàssa du Custìn u se tröva u stòjcu sedîle in prîa de Finâ, a dimustrasiùn de l'ativitê giudissiaria ch'a a l'ha caraterizòn u paîze antigamènte. De paéggia fabricasiùn e mezüe de l'öiu e du vìn datê 1606, ancö cunservê in-tu palassu du cumüne.

Ecunumîa

L'ecunumîa lucâle a l'è bazâ in sce l'agricultüa e l'alevamèntu. Prezente ascì ina picîna zona cumerciâle-industriâle, ai cunfìn cun A Prìa, dunde tröva inpiêgu a magiurânsa da pupulasiùn.

Cultüa

Dialettu de Giüstexine

U dialettu parlòn in te quéstu paìze u fà parte du gruppu Ligure séntru ucidentàle, scimile a-u vixìn dialettu da Prìa, anche se u prezénta de inflesciùi da-e parlê de Bardenèi (particulâre parlâ ciü ligâ a-u valburmidéze) de Tuiàn (ciü scimile a l'arbenganéze).

Da l'estê 2021 a l'è stêta inbastìa ina növa òpera de cartelunìstica stradâle, cun ascì di cartelli in-tu dialettu lucâle, pé e lucalitê che e g'han 'na tradusiùn in léngua ligüre.

Asuciasiùi

Inpurtànte ascì l'asuciasiun cultürale Jus Tenes, che u urgànissa incòntri e fëe in tu paìze (e a partecipa ascì cumme sòcciu a-a Cunsülta Ligüre), cun a partecipasiùn ascì du sìrculu "A cà cumüna" de San Michê.

Istrusiùn

In-tu teritòiu cumünàle se trövan e scöe statali "Don Noli" (a scöa materna) e "Sandro Pertini" (a scöa elementàre, cun a séde in-tu palassu cumünale), ragrupê inte l'istitüu cunprenscîvu da Prìa.

Feste e fêe

Rievucasiùi stojche

• Lüggiu Medievale: rievucasiùn stoica e séna medievâle, l'ürtima setemâna de lüggiu, inta lucalitê de San Michê. U prezénta ascì u curtéu di rappresentanti de cuntrâde e, da u 1981, u "Paliu di Carri" cu fa riferiméntu all'assediu du castellu da parte di Zenezi.

Âtre manifestasiùi

Ghe sun ascì:

• JUSTaNICE Rock: festa muxicale a San Miché, cun cuxina tipica, bira e u rock 'n roll.
• Grande Sagra gastrunomica: a se tegne a lüggiu primma du paliu, cun i prudotti tipici liguri da tastâ grassie ae cuxîne inta ciassa de San Michê.
• Castagnà a San Martin: pé a festa de San Martin (11 nuvenbre) u se inbastisce u ciassà davanti a a gêxa cun e tipiche pustasiùi pé fâ e rustìe.
• Teàtru dialetâle: u se tegne storicamènte a San Luensu, in-tu "salun de feste".
• Feste patrunàli de San Michê e de San Luénsu: cun a relatìva prucesciùn in-tu paîze, ch'a vegghe ascì a partecipasiùn de varie cunfraternite lucali.

Vie de cumünicasiùn

U cumün de Giüstexine l'è atraversòn da-a stradda pruvinciale 24 (SP24), ch'a a culêga cun A Prìa, âtre stradde minùri e culegan e varie frasiùi, cumme quella che dai Sérèi Superiùri a porta a Bringhiera (U Tû), o quella che a porta versu Ransi da San Martin.

Amministrasiún

U palassu du cumüne a San Luénsu

Scindico: Mauro Boetto (Lìsta cìvica) da-o 26/05/2014 (2° mandâto)
Çentralìn do comùn: 019 637145
Email do comùn: [email protected]

Perîodo		Prìmmo çitadìn	Partîo	Càrega	Nòtte
28 arvî 1988	22 mazzu 1990	Agnese Fiallo	Indipendente	Scindicu
22 mazzu 1990	24 arvì 1995	Agnese Fiallo	Demucrasîa Cristiâna	Scindicu
24 arvî 1995	14 zügnu 1999	Giuseppe Morro	lìsta cìvica	Scindicu
14 zügnu 1999	14 zügnu 2004	Giuseppe Morro	lìsta sivica	Scindicu
14 zügnu2004	8 zügnu 2009	Lazzaro Giordano Serrato	lìsta sivica	scindicu
8 zügnu 2009	25 mazzo 2014	Ivano Rozzi	Per Giustenice (lìsta sivica)	Scindicu
25 mazzu 2014	27 mazzu 2019	Mauro Boetto	Uniti per Giustenice (lìsta sivica)	Scindicu
27 mazzu 2019	10 zügnu 2024	Mauro Boetto	Uniti per Giustenice (lìsta civica)	Scindicu
10 zügnu 2024	in càrega	Mauro Boetto	Uniti per Giustenice (lìsta civica)	Scindicu

Âtri prugètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Giüstexine

Contròllo de outoritæ	VIAF (EN) 255380383 · WorldCat Identities (EN) 255380383