Klingon (taol)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Klingon is 'n fantasietaol oontworpe door Marc Okrand veur de tillevisieserie Star Trek en in die serie gesproke door de Klingons (zuug ouch lies vaan rasse en volker in Star Trek). Okrand heet de taol tot op e hoeg niveau dooroontwikkeld, zoetot ze noe door fans vaan de serie kin weure gelierd. Sommege zien dao hendeg wied in gegaange.
De taol zelf is neet gemekelek: ze is in groete mate agglutinerend en de meneer boe-op wortele en suffixe aoneingeplek weure is neet gemekelek te volge: 'n miervoudsvörm beveurbeeld kin e woord volkoume oonherkinbaar make. De woordvolgorde is objek-subjek-werkwoord, wat ouch al bijdreug tot 't boeteneerds karakter vaan de taol.
De vocabulair is aofgestump op de aard vaan de wezens: 't zien soldaote, en hun taol is fors. Wäörd veur zake es 'leefde' of veur te groete of te bedaanke bestoon koelek; es groete zien in gebruuk nuqneH ("wat wèlste?") en Qapla' ("succes!"). Dees wäörd huurt me dèks gebruke op conventies vaan Star-Trekfans. Sjèlle en vloke is oonder Klingon 'n hoeg kuns, zoetot de taol väöl sjèlwäörd kint (petQ, yIntagh, taHqeq etc.).
De fonologie is bezunder riek aon gutturale, zoewiezoe aon klaanke die in 't Ingels oonbekind zien. De versjèllende klaanke koume al wel in natuurleke taole veur, meh zeker neet allemaol in ein taol. Klingon heet zien eige alfabet (pIqaD), meh weurt miestens mèt Latiense lètters gesjreve. In 't Latiens Klingon-alfabet kinne hooflètters en klein lètters doorein stoon, umtot ze e versjèl in klaank aongeve. Dèks weurt Latiense Klingonteks in sjriefmesjienlètters gezat.
Sinds 2000 zien versjèllende beuk oet de wereldliteratuur nao 't Klingon vertaold, wie Hamlet, Prince of Denmark, Much ado about Nothing en 't Gilgamesj-epos. De Shakespeare-vertaolinge zien gemaak nao aonleiing vaan 'n opmèrking door 'ne Klingon euver deen auteur in 'n aoflievering vaan Star Trek.