Italië

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Italië
Basisgegaevens
Officieel taal	Italiaans
Huidsjtad	Roeme
Sjtaotsvörm	Rippubliek
Sjtaotshoof (lies)	Sergio Mattarella (sinds 2014)
Premier	Mario Draghi
[[{{{titelhoofregering1}}}]]	{{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	{{{religie}}}
Opperflaakde – % water	301.230 km² 2,40%
Inwoeners – Deechde:	60,5 miljoen (2016) 201,3/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	Euro (EUR of €)
Tiedzaone	UTC +1
Nationale fiesdaag	2 juni
Vouksleed	La Canzone degli Italiani
Web | Code | Tel.	.it | ITA | +39

Italië

Italië (officieel (Italiaans) Repubblica Italiana) is 'n rippubliek in Zuid-Europa. 't Land umvat e sjiereiland en versjèllende eilen in de Middellandse Zie, boevaan de twie groetste Sardinië en Sicilië zien. Roeme is de hoofstad vaan 't land. Ander belaankrieke stei zien Turijn, Napels, Genua, Milaan en Venetië. De dwerstäötsjes San Marino en Vaticaanstad zien gans umslote door 't groondgebeed vaan Italië. Wijer grens 't land aon Fraankriek, Zwitserland, Oosteriek, Slovenië en Kroatië. Oondaanks dit groet aontal naoberlen is de köslijn väöl langer es de landsgrens. 't Land waor in de ajdheid d'n oersprunk vaan versjèllende besjavinge, in 't bezunder de Romeinse, en heet ziech wie gein aander land 'n reputatie in de kunste behaold.

De inwoeners vaan Italië heite Italiaone.

Bestuurleke indeiling

Italië is opgedeild in twintig regioni en 96 provincies. Vief regioni höbbe 'nen otonome status. 't Geit hei um regio's mèt 'n etnische minderheid of e zier sterk regionalisme.

Otonoom regio's:

• Zuid-Tirol en Trentino (Trentino-Alto Adige)
• Friulië (Friuli-Venezia Giulia)
• Aostavallei (Valle d'Aosta)
• Sardinië (Sardegna)
• Sicilië (Sicilia)

Neet-otonoom regio's:

• Abruzzo
• Basilicata
• Calabria
• Campania
• Emilia-Romagna
• Latium (Lazio)
• Ligurië (Liguria)
• Lombardije (Lombardia)
• Marke (Marche)
• Molise
• Piemonte
• Apulië (Puglia)
• Toscane (Toscana)
• Umbrië (Umbria)
• Veneto

Politiek

Italië is sinds 1946 'n parlementair bestuurde rippubliek. 't Parlemint besteit oet e hoegerhoes (de Senato della Repubblica) en e liegerhoes (de Camera dei deputati). De president heet veural 'n ceremonieel en bemiddelende functie. Verkezinge weure alle vief jaor gehawwe, es de regering neet ieder vèlt.

De politieke cultuur vaan 't land is extremer es wat me in Wes-Europa gewoen is. Al sinds jaor en daag is 't communisme 'ne factor vaan belaank. Sinds de jaore negenteg höbbe diverse populistische partije de politiek beheers. Italië scoorde in 2017 7,98 op de Democratie-index vaan The Economist, nog zjus in de categorie 'oonvolkoume democratie'. Heimèt kaom 't land op de 21e positie, ex aequo mèt de Vereinegde Staote. Veural 't functionere vaan de euverheid woort maoteg beoordeild.

In internationaol verband

Sinds 1955 is Italië lid vaan de Vereinegde Naties. Um zie recint verleie in d'n Twiede Wereldoorlog woort 't land neet ieder touwgelaote. Italië is wel stiechtend lid vaan de NATO (1949) en de Europese Unie (es Europese Economische Gemeinsjap, 1958).

Insignes

't Veendel vaan Italië besteit oet drei verticaol ban vaan greun, wit en roed. Dit veendel woort in 1797 oontworpe veur de Cisalpijnse Rippubliek, 'ne Franse vazalstaot. De kleure roed en wit koume oet 't aajd veendel vaan Milaan, 't greun vaan 't uniform vaan de börgerwach. In 1848 woort dit symbool nui leve ingebloze wie 't keuninkriek Sardinië ziech veur de Italiaanse einweuring góng inzètte. Sinds de vörming vaan de Italiaanse staot in 1861 is 't oonaofgebroke symbool vaan 't land gewees, al waor de witte baon soms mèt 't waope vaan 't daan heersend rezjiem belaoje.

Nao de instèlling vaan de rippubliek woort 't aajd waope aofgedaank en koos Italië veur e neet-heraldisch embleem wat klassieke en socialistische symboliek combineert. 't Tuint e tandraad, belaoje mèt 'ne staar en umzuimp mèt lauwer en eikelouf, samegeboonde door e roed lint mèt de teks 'Repubblica italiana' in Romeinse lètters (inclusief de klassieke V veur de u).

Taole

Neve de officieel taol Italiaans weure in Italië nog väöl autochtoon minderheidstaole gesproke: Beiers-Oosterieks (in Zuud-Tirol), Provençaals en Frans (in de Valle d'Aosta), Sardijns (Op Middel- en Zuud-Sardinië), Catalaans (in Algheria op Sardinië), Friulisch (In Friulië), Alemannisch (in e paar dörper tege de Zwitserse grens) en Griko (in 't zuie).

De Noord-Italiaanse streektaole Ligurisch, Piedmontees, Lombardisch, Emiliaans en Venetisch weure dèks ouch es apaarte taole gezien. De variante zuielek vaan de La Spezia-Riminilijn gelle daan op taolkundeg groond ieder es Italiaanse dialekte, meh ouch die weure soms um politieke reies es apaarte taole behandeld. In 't bezunder gelt dat veur 't Corsicaans (ouch gesproke op Noord-Sardinië en Elba) en 't Siciliaans.

'n Veurnaom immigrantetaole zien 't Albanees en 't Roemeens.