Galileo Galilei
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Galileo Galilei (Italiaanse oetspraok: [ɡaliˈlɛːo ɡaliˈlɛi]; 15 februari 1564 – 8 januaro 1642), döks allein mitte veurnaam es Galileo aangeduudj, waas 'nen Italiaanse netuurkóndige, wiskóndige, ingenieur, sterrekóndige en filosoof dae 'n groeate rol speeldje inne weitesjappelike revolutie. Dinger die hae haet bewirkstèllig zeen ónger anger verbaeteringe anen telescoop en consequente astronomische observaties en steun veur 't Copernicanisme. Galileo wuuertj ouch de "vader vanne modern observationeel astronomie" geneump, aevenes de "vader vanne modern netuurkónde", de "vader vanne weitesjap" enne "vader vanne modern weitesjap".
Zien biedrage ane observationeel astronomie hajen ónger anger de telescopische bevèstiginge vanne fase van Venus in, de óntdèkking vanne veer groeate satelliete van Jupiter (die noe de Galileïsche maone geneump waere) enne observatie en analies van zónvlekke. Galileo wirkdje ouch inne toegepasdje weitesjap en technologie en vónj e verbaeterdj militair kómpas oet, naeven anger hölpmiddele.
Det Galileo 't heliocentrisme veurvóch waas gans controversieel in zienen tied; de meiste luuj sjreve doe 't geocentrisme of 't Tychonisch systeem veur. Hae kreeg väöl taengestandj van sterrekóndige die twiefeldjen aan 't heliocentrisme vanwaenge de aafwaezigheid van 'ne geobserveerdje stellaire parallax. De zaak woort in 1615 dore Romeinse Inquisitie óngerzóch en die concludeerdje det 't heliocentrisme neet waor woor en taenge de gesjriften ingóng, wodoor beuk die 't Copernicaans systeem veurvóchte oppe lies van verbanne beuk kome te staon en Galileo verbaoje woort óm 't heliocentrisme nag veur te vechte. Galileo verdeidigdje later zie standjpuntj in zie wirk Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo, worin 't leek det d'r Paus Urbanus VIII aanvool, wodoor d'r neet allein de Paus mer ouch de Jesuïete van zich vervraemdje, die toet den toe dem gesteundj hawwe. Hae woort door 't Heilig Officie berech en 't woort bevónje det hae "zwaor verdach van ketterie" woort, wonao haer gedwónge woort zien wäörd in te trèkken enne res van zie laeven ónger hoesarrès te staon. 't Waas innen tied van zie hoesarrès det d'r ei van zien bèste wirke sjreef, Discorsi e dimostrazioni matematiche, intorno à due nuove scienze, worin hae 't wirk det d'r fieërtig jaor ieëder gedaon had samevadje, namelik euvere twieë weitesjappe die noe kinematica en sterkdjelieër geneump waere.