Foreign Trade

Considered as an important source of input, digital technology gains importance for economic
growth and its share is increasing on a global scale. Today's world has rapidly changed
direction towards digitalization with the fourth industrial revolution. For this reason, the
economic and commercial business and transaction capacity based on information and
communication technologies in the world economies greatly affects the dynamics of the
digital economy. In this context, it is desired to investigate the relationship between economic
growth and digitalization by using panel data methods for MIST countries (Mexico,
Indonesia, South Korea, and Turkey). For this, the data of fixed broadband subscribers (per
100 people) and mobile broadband subscribers (per 100 people) in fixed broadband is
included as the digitalization variables. Moreover, industrialization (% of GDP), gross capital
formation (% of GDP) and trade openness (% of GDP) were used as control variables.
Depent variable GDP per capita (constant 2015 US$) is selected as proxy of economic
growth. Analysis has been done by establishing two different models. Initially the panel unit
root test of Im, Pesaran, and Shin (IPS, 2003) has been applied. It is seen that the difference is
stationary for all the variables.Secondly, Kao (1999) panel cointegration test has been applied
for the two models, too. While the cointegration relationship is not found for the model in
which fixed broadband subscribers were considered, it found that there cointegration
relationship for the model in which mobile broadband subscribers subscribers were taken into
account. Then, the long-term model is estimated and it is seen that all variables are
statistically significant. In light of these results, it was concluded that mobile broadband
subscribers and industrialization variables had an increasing effect on economic growth, while
gross capital formation and trade openness had a decreasing effect on economic growth.
Therefore, in today's era of digital technology, policymakers have need to better formulate
their policies in order to achieve the desired goals of stable economic growth and increased
competition.

Traditional health outcomes such as birth life expectancy, maternal and infant mortality rates are used to measure health system performance. The performance of health systems was tested with the new type of additional scale COVID-19; furthermore, the economic resiliance of selected countries was also tested. The public health expenditure as share of Gross Domestic Product, per public health expenditures, current health expenditures are considered as the preliminary determinants that specify the economic resilience of the global epidemic. Parallel to this, confirmed total cases, total deaths, case fatality rate, positive rate, vaccination rate, public precautions, number of hospital beds,human development index variables are play an important role in the ranking of countries' COVID-19 resilience. In addition, COVID-19, which is considered as a global health crisis, has evolved as an economic crisis, especially in countries with a high share of tourism in their national income and in oil exporting countries whose national income is dependent on oil. In this study; The COVID-19 resistance of the countries with a high tourism share in GDP and the oil exporter OPEC countries whose national income is dependent on oil were analyzed and predictions for the future were given.

Sağlık düzeyi belirlemede demografik göstergelerden biri olan doğumdan beklenen
yaşam süresi aynı zamanda bir sağlık çıktısı niteliğindedir. Gelişmişlik göstergesi olarak
kullanılan insani gelişmişlik endeksinde de yer verilen sağlık bileşenindeki doğumdan yaşam
beklentisi önemli bir faktör olarak değerlendirilmektedir. Uzun ömür değişkeni (ortalama
ömür süresi) olarak da bir ülkenin bireylerinin uzun ve sağlıklı bir ömür geçirmelerini bir
dereceye kadar ifade etse de bu değişken, yaşam fırsatlarını genişletmede ve yaşam kalitesini
değerlendirmede kullanılan ölçütlerdendir. Ayrıca, yaşam beklentisindeki kademeli artış,
gelişmiş ülkelerde nüfusun yaşlanmasına katkıda bulunurken, nispeten sağlıklı yaşlanan nüfus
ekonomik büyüme için uyarıcı bir işlev üstlenmektedir.
Bu çalışmada temel sağlık çıktılarından doğumdan yaşam beklentisinde Türkiye’nin
OECD ülkelerine yakınsayıp yakınsamadığı ampirik olarak test edilecektir. Ampirik analiz
için doğumdan yaşam beklentisinin 1971-2015 yılları arasındaki verileri kullanılacaktır.
Yakınsama hipotezlerinde çeşitli ekonometrik yöntemler tercih edilmektedir. Kullanılan
yönteme göre de yakınsama hipotezi adlandırılmaktadır. Bu çalışmada da birim kök testleriyle
ölçülen stokastik yakınsama hipotezi araştırılacaktır. Bu hipotez, Carlino ve Mills (1993)
tarafından geliştirilmiştir. Bu hipoteze göre, doğumdan yaşam beklentisi değişkenine etki
eden şoklar geçici ise yakınsama durumu söz konusudur. Şayet şoklar kalıcı ise yakınsama
durumu söz konusu değildir. Şokların geçiciliği yada kalıcılığını tespit edebilmek için
aşağıdaki gibi elde edilen veriye birim kök testi uygulanmaktadır.


Burada , t. yılda Türkiye için yaşam beklenti düzeyini ve
, OECD ülke ortalamalarını
göstermektedir. Ampirik analiz doğrultusunda Meng vd (2016)’nin çalışmasında önerilen, iki
kırılmalı RALS-LM testi kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre Türkiye’nin OECD
ortalamalarına yakınsamadığı sonucu elde edilmiştir. Nitekim bu değişkenle ilgili Türkiye’nin
OECD ülkelerine yakınsama durumu tespiti; sağlık hizmetlerinin ihtiyaçlara yönelik
planlanmasında, etkin ve verimli sağlık programları hazırlanmasında ve kaynakların
tahsisinde kilit rol oynamaktadır.

Gelir eşitsizliği ve kamu sağlık harcamalarının GDPEdeki payı ile kişi başı kamu sağlık harcamaları arasındaki ilişki  on büyük yükselen piyasa (Big Emerging Markets- BEMs);
Arjantin, Brezilya, Çin, Hindistan, Endonezya, Meksika, Polonya, Güney
Afrika, Güney Kore ve Türkiye için ele alınmıştır.

İklim değişikliği, insanlık ve küresel dünyanın en önemli çevre sorunlarından
biri olarak değerlendirilmektedir. Nitekim sürdürülebilir kalkınma hedeflerinde
de öncelikli alan olarak da kilit rol oynamaktadır. İklim değişikliği temelde, atmosferdeki sera gazı (greenhouse gas) yoğunluğundaki artıştan kaynaklanmaktadır. Dünyada her yıl ortalama yaklaşık 50 milyar ton sera gazı salınmaktadır. Bu
gazlar, doğası gereği ısıyı hapsetmekte ve gezegeni daha sıcak dâhil getirmekte
iklim dengelerini bozabilmektedir. Sera gazı artışına, yenilenemeyen enerji kullanımı yoluyla insan faaliyetlerinden kaynaklanan kirlilik emisyonları, ormansızlaşma, toprak kullanımı, fosil yakıt tüketimi gibi başka bir ifadeyle antropojenik
(insan sebebi ile) faaliyetler ciddi oranda katkıda bulunmaktadır. Antropojenik
sera gazı emisyonları, büyük ölçüde ekonomik büyüme ve nüfus artışının yönlendirdiği sanayi öncesi dönemden beri sürekli artmakta ve şimdi her zamankinden daha yüksek düzeyde seyretmektedir (IPCC, 2014:4). Hatta son 150 yılda
atmosferdeki sera gazlarındaki artışın neredeyse tamamının insan faaliyetleri ile
ilişkili olduğu gösterilmektedir. Bu değişen iklimin çevre, insan sağlığı ve ulusal
ekonomi üzerinde de etkin rol oynadığı belirtilmektedir (EPA, 2022; Nathaniel
vd. 2021:2). İklim değişikliğinin bu denli yıkıcı etkileri, onu önemli bir konu
başlığı hâline getirmektedir. İklim değişikliğinin önlenmesinde ve kontrol altına alınmasında küresel ölçekli hedefler belirlenmektedir. Bu hedeflere yönelik

Sağlık, temelde bir hak olarak değerlendirilmekle birlikte, sosyal ve ekonomik sektörlerden birisi olarak payını almakta ve önemi giderek artmaktadır. Bu
önemine karşın 2020'de sağlık için yapılan küresel harcamalar, 9 trilyon dolaa) ulaşmış bulunmakta ve küresel GSYİH’nin %10.8'ine karşılık gelmektedir.
Bu orana, toplam sağlık harcamalarının %80’lik payını oluşturan dünya nüfusunun %15'ini kapsayan yüksek gelir grubundaki ülkeler önemli derecede katkı
sunmaktadır. 2020 yılındaki artışta küresel salgın korona virüsün etkili olduğu
bilinmektedir. Bu ülkelerde, 2020 yılında kamu sağlık harcamalarının %8'i,
sadece Covid-19 ile ilgili harcamalardan kaynaklanmıştır (WHO, 2021). Sağlığa yapılan harcamalar, sağlığa verilen önceliğin göstergesi olarak açıklanmaktadır. Bu noktada, sağlık harcamalarının belirlenmesinde ülkelerin benimsedikleri sağlık sistemleri ve bu sistemlerin belirledikleri sağlık hedefleri önemli rol
oynamaktadır. Bu hedefler ile sadece nicel değil, nitelikli bir sağlık düzeyi
amaç edinilmektedir. Belirtilen amaç, sağlık sistemi başarısı ile ilişkili bulunmaktadır. Bu konuda sağlık sistemlerinin başarısının değerlendirilmesinde
önemli bir köşe taşı olan 2000 Dünya Sağlık Raporu’nda, sağlık sistemlerinin
performansının; sağlığın iyileştirilmesinin yanısıra hizmet yeterliği ve finansal
adalet gibi sağlıktaki nihai hedeflere bağlı olduğu belirtilmiştir (WHO, 2000).
Bir sağlık sisteminin iyi bir performans gösterip göstermediği, bu nihai hedeflerin dağılımı ve ne ölçüde ilerleme kaydettiği ile ölçülmektedir. ...

Değişen ve dönüşen dünyada hızlı artan nüfusla uyarılan fosil yakıt kullanımı
ve küreselleşmenin de katkısıyla çeşitli çevresel sorunlarla karşı karşıya kalınmaktadır. Özellikle antropojenik etkilerle ivme kazanan küresel ısınma sorunu,
iklim değişikliği üzerinde baskı yaratarak çevresel kalitede bozulmalara neden
olmakta ve sürdürülebilir kalkınmaya yönelik tehdit oluşturmaktadır. İklim değişikliği, temelde sera gazı emisyonundaki yükselişten kaynaklanmaktadır. Küresel
sera gazı emisyonlarında en büyük payı alan CO₂ gazı (karbondioksit) ise, son
derece uzun atmosferik ömre sahip olması nedeniyle iklim üzerinde ciddi riskler
üstlenmektedir (IPCC, 2022). Bu riskler, özellikle CO₂ emisyonunun ana nedeni
olarak yer alan yenilenemeyen enerji kaynaklarından fosil yakıtlar aracılığıyla
insan ve çevre sağlığı üzerinde yıkıcı etkiler yaratmaktadır (Yirong, 2022:1-2).
İklim değişikliğinin ana itici gücü olan CO₂ emisyonu seviyeleri, insan faaliyetlerine dayalı olarak sürekli yükselirken, ekonomik büyümedeki artış ile de yükseltgenmektedir. Genel tablo bu emisyonun 1850-1900’lü yıllardan bu yana
yaklaşık 1.1°C sıcaklık artışından sorumlu olduğunu ve gelecekteki 20 yıllık süreçte, ortalama olarak küresel sıcaklığın 1.5°C'ye ulaşmasına hatta bu sınırı aşmasına sebebiyet vereceğini göstermektedir (IPCC, 2021). Bu nedenle, iklim değişikliğinin kontrol altına alınmasında, küresel ölçekli hedeflerin belirlenmesi sürdürülebilir bir gelecek için önem arz etmektedir. Bu doğrultuda Sürdürülebilir
Kalkınma Hedefleri’nin de (Sustainable Development Goals-SDG 13) ana te-

 Öğr. Gör. Dr., Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Göksun Meslek Yüksekokulu, Dış Ticaret Programı, [email protected], Orcid ID: https://orcid.org/0000-0002-7013-7550
130 Güncel Yaklaşımlarla Sağlık ve Çevre Ekonomisinde Ampirik Uygulamalar
malarından biri olarak, listelenen ‘İklim Değişikliği ve Etkileriyle Mücadele’ misyonu, iklim değişikliğinin küresel önemini vurgulamaktadır (UNDP, 2022). Diğer
taraftan, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi temelinde,
Kyoto Protokolü ile Paris Anlaşması’nda da iklim değişikliğinin ve etkilerinin
azaltılması ve CO₂ emisyonunun sınırlandırılması adına ulaşılması gereken hedefler benimsenmiştir. Küresel sera gazı emisyonlarından %55 pay alan en az
55 tarafın anlaşmayı onayladığı 2015 yılında kabul edilen Paris İklim Değişikliği
Anlaşması, bu yönüyle, tüm dünya uluslarının sürdürülebilir düşük karbonlu bir
ekonomi geliştirmek için ortak paydada birleştiği küresel bir taahhüt olarak kabul
ettiği bir köşe taşı olarak önemli rol üstlenmektedir. Anlaşma, hem gelişmekte
olan hem de gelişmiş ülkeler için yeni ve bağlayıcı ölçütte, emisyon azaltma hedefleri ve ulusal katkı beyanlarını kapsayan bir rota sunmaktadır. Ülkelerin içerik
doğrultusunda belirlenen hedeflere ulaşmak için, daha katı çevre politikaları ve
çevre düzenlemeleri benimsemeleri de muhtemel gözükmektedir (Ahmed ve Ahmed, 2018:16092; Albulescu vd. 2022:27312; OECD, 2022:24)).

Sosyal refah, bütün bireysel tercihlerin en yüksek düzeyde tatmin edildiği toplam bir refahı işaret
etmektedir. Bu nedenle, sosyal refahı etkileyen kamu sağlık ve eğitim hizmetleri gibi kapasite geliştirici sosyal
alanlarda kamusal harcamaların nihai hedefi, sosyal refahta belirgin iyileşmeler kaydetmeye yönelik
olmaktadır. Sosyal refahı derecelendiren bazı değişkenler doğrultusunda, kamu sağlık harcamalarının sosyal
refah üzerindeki etkisi, Türkiye örneğinde, 1990-2017 arası yıllık verilerle test edilmiştir. Uzun dönem ilişkinin
varlığını sınamada Maki eşbütünleşme testi, uzun dönem katsayı tahmini için dinamik en küçük kareler (DOLS)
testi ve değişkenler arası nedensellik ilişkisini sınamada ise, Hacker ve Hatemi-J bootstrap nedensellik testi
uygulanmıştır. Kamu sağlık ve eğitim harcamaları, kişi başı gelir ve yönetişim kalitesinin sosyal refah üzerinde
uzun dönemde etkili olduğu ayrıca kamu sağlık harcamalarından sosyal refaha, yönetişim kalitesinden kişi başı
reel gelire, kişi başı reel gelirden kamu sağlık harcamalarına doğru tek yönlü nedensellik elde edilmiştir.

Göç veren ve göç alan ülkenin gelişmişlik düzeyine göre çeşitlilik
gösteren göç akımları göçe taraf ülkelerde istihdam ve ekonomik
büyüme üzerinde doğrudan ya da dolaylı etkiler yaratmaktadır.
Bu çalışmada ekonomik büyüme ve göç olgusu arasındaki ilişkiyi tespit
etmede seçilmiş 7 OECD üyesi ülkenin 2000-2016 dönemi yıllık verileri
kullanılmıştır. Ekonomik büyüme ve göç ilişkisine yönelik Dumitrescu
ve Hurlin (2012) tarafından geliştirilen panel nedensellik testi
üzerinden yapılan analizde 7 ülkeden oluşan panel veri seti için göç
değişkeni olarak(IMG); yabancı ülkede doğmuş hedef ülkeye sonradan
giden göçmen populasyonun %’si olarak yabancı ülke doğumluların
istihdam oranı (%), ekonomik büyüme değişkeni olarak(GDP) da, kişi
başı gayri safi yurtiçi hasıladaki yıllık büyüme oranı dataları
kullanılmıştır. Sonuç olarak, IMG’den GDP’ye olmak üzere IMG ve
GDP arasında tek yönlü bir panel Granger nedensellik ilişkisinin
olduğu sonucu elde edilmiştir.