ვიკიპედია

გარინჩა

ვიკიპედიის რედაქტორების გადაწყვეტილებით, სტატიას „გარინჩა“ მინიჭებული აქვს რჩეული სტატიის სტატუსი. გარინჩა ვიკიპედიის საუკეთესო სტატიების სიაშია.

მანუელ (მანე) ფრანსისკო დოს სანტუსი (პორტ. Manuel „Mané“ Francisco dos Santos; დ. 28 ოქტომბერი, 1933, მაჟე — გ. 20 იანვარი, 1983, რიო-დე-ჟანეირო) — ბრაზილიელი ფეხბურთელი, მარჯვენა გარემარბი და თავდამსხმელი. ფეხბურთის გულშემატკივრებში უფრო ცნობილია როგორც გარინჩა (პორტ. Garrincha [gar'ĩʃɐ]). ითვლება საუკეთესო მარჯვენა გარემარბად ფეხბურთის ისტორიაში და საუკეთესო დრიბლიორად ყველა დროის უდიდეს ფეხბურთელებს შორის.[1][2][3][4][5][6][7]

გარინჩა
პირადი მონაცემები
სრული
სახელი		 მანუელ ფრანსისკო დოს სანტოსი
დაბადების
თარიღი		 28 ოქტომბერი, 1933
დაბადების
ადგილი		 მაჟე, რიო-დე-ჟანეირო,
ბრაზილია
გარდაცვალების
თარიღი		 20 იანვარი, 1983 (49 წლის)
გარდაცვალების
ადგილი		 რიო-დე-ჟანეირო,
ბრაზილია
სიმაღლე 169 სმ.
სათამაშო
პოზიცია		 მარჯვენა გარემარბი
ახალგაზრდული კარიერა
1947–1952 პაუ-გრანდე
პროფესიონალური კარიერა*
წლები გუნდი მატჩი (გოლი)
1953–1966 ბოტაფოგო 236 (85)
1966–1967 კორინთიანსი 4 (0)
1967 პორტუგეზა 1 (0)
1968 ატლეტიკო 1 (0)
1968–1969 ფლამენგო 8 (0)
1972 ოლარია 8 (0)
1953–1972 სულ 257 (85)
ეროვნული ნაკრები
1955–1966 ბრაზილია 60 (17)
* პროფესიონალურ კლუბებში გამოსვლა და გოლები მხოლოდ ეროვნული ლიგებისთვის იანგარიშება

ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის საერთაშორისო ფედერაციის გამოკითხვის მიხედვით, გარინჩა მსოფლიოს საუკეთესო ფეხბურთელებს შორის მერვე, ხოლო მეოცე საუკუნის სამხრეთ ამერიკის საუკეთესო ფეხბურთელებს შორის მეოთხე ადგილს იკავებს. შედის მსოფლიო ჩემპიონატებისა და კოპა ამერიკის ყველა დროის საუკეთესო ფეხბურთელების სიმბოლურ ნაკრებში.[8][9] გარინჩა, პელეს შემდეგ, მეორე ფეხბურთელად ითვლება ბრაზილიის ეროვნული ფეხბურთის ისტორიაში.[10][11]

2010 წელს გამოქვეყნდა სია, სადაც წარმოდგენილი იყო მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში ყველა დროის ათი საუკეთესო ფეხბურთელი. ბრიტანული გაზეთის The Times-ის მიერ შედგენილ ამ სიაში გარინჩა მეექვსე ადგილს იკავებს — დიეგო მარადონას, პელეს, ფრანც ბეკენბაუერის, ჯუზეპე მეაცას და გერდ მიულერის შემდეგ,[12] ხოლო 2018 წლის 7 ივნისს გაზეთ Daily Mail-ის მიერ შედგენილ ანალოგიურ სიაში იგი მერვე ადგილზეა წარმოდგენილი — პელეს, დიეგო მარადონას, რონალდოს, ფრანც ბეკენბაუერის, ლოთარ მათეუსის, ზინედინ ზიდანის და შავი ერნანდესის შემდეგ.[13]

გარინჩას საკლუბო კარიერის საუკეთესო პერიოდი კლუბ „ბოტაფოგოს“ უკავშირდება, სადაც 1953–1965 წლებში 621 მატჩს ატარებს და 243 გოლი გააქვს. კლუბთან ერთად სამჯერ იგებს რიო-დე-ჟანეიროს შტატის ჩემპიონატს (1957, 1961, 1962) და ორჯერ რიო-სან-პაულუს ტურნირის გამარჯვებული ხდება (1962, 1964). „ბოტაფოგოში“ გატანილი ბურთების საერთო რაოდენობის მიხედვით, გარინჩა კლუბის ისტორიაში მესამე ადგილს იკავებს.[14][15] „ბოტაფოგოდან“ წამოსვლის შემდეგ რამდენიმე კლუბს იცვლის, თუმცა დიდხანს არცერთ მათგანში არ ჩერდება.

1955–1966 წლებში გარინჩა ბრაზილიის ეროვნული ნაკრების ღირსებას იცავს, რომლის შემადგენლობაშიც ორჯერ ზედიზედ იმარჯვებს მსოფლიო ჩემპიონატზე და ჟიულ რიმეს თასის მფლობელი ხდება (1958, 1962). 1962 წელს ჩილეში გამართულ VII მსოფლიო ჩემპიონატზე გარინჩა ტურნირის საუკეთესო ფეხბურთელად სახელდება და ოთხი გატანილი გოლით ვავასთან, ლეონელ სანჩესთან, ფლორიან ალბერტთან, ვალენტინ ივანოვთან და დრაჟან იერკოვიჩთან ერთად ჩემპიონატის საუკეთესო ბომბარდირის ტიტულს ინაწილებს.[16]

ბიოგრაფია

ბავშვობა და ახალგაზრდობა

გარინჩა დაიბადა 1933 წლის 28 ოქტომბერს რიო-დე-ჟანეიროს გარეუბანში, დასახლება პაუ-გრანდიში (ამჟამინდელი მაჟე), ამარო და მარია კაროლინების მრავალშვილიან ოჯახში, სადაც იგი მეხუთე ბავშვი იყო.[17] იმის გამო, რომ ახალშობილის რეგისტრაცია მხოლოდ ათი დღის დაგვიანებით მოხდა, დაბადების მოწმობაში 28 ოქტომბერი უწერია. ასევე, რეგისტრატორს სიმთვრალის გამო, დაავიწყდა ახალშობილისთვის მეორე სახელის ჩაწერა, ამიტომ გარინჩამ თხუთმეტი წლის ასაკში თვითონ აირჩია მეორე სახელი და დაირქვა ფრანსისკო.[18] გარინჩა დაიბადა თანდაყოლი ნაკლოვანებებით: იტანჯებოდა სიელმით, ხერხემლის დეფორმაციითა და მენჯის ძვლის პრობლემებით, ამ ყველაფერთად ერთად, მარცხენა ფეხი მარჯვენასთან შედარებით ექვსი სანტიმეტრით მოკლე ჰქონდა.[19][20][21] მანეს ნაკლოვანებების გამოსასწორებლად ჩატარებული ქირურგიული ოპერაცია უშედეგო აღმოჩნდა: ექიმები, რომლებიც ოპერაციას აკეთებდნენ, თვლიდნენ, რომ ბავშვისთვის მხოლოდ სიარულიც კი ბედნიერება იქნებოდა.[10] ზოგიერთი ვერსიის თანახმად, პრობლემები, რომლებიც გარინჩას აწუხებდა პოლიომიელიტის შედეგად იყო წარმოშობილი.[22][23]

გარინჩა შერეული წარმომავლობის იყო — დედის მხრიდან აფრო-ბრაზილიელი ქალაქ რესიფიდან,[24] მამის მხრიდან კი ინდიელი ფულნიოსების შთამომავალი; მისი პაპის მამა XIX საუკუნეში იძულებით გადასახლდა ბარიგის ქედის ფერდობიდან პალმეირას-დუზ-ინდიუსში, შტატ ალაგოასში.[25][26] აქვე მიიღო მან გვარი — ფრანსისკო დოს სანტოსი, მონათმფლობელი და შაქრის ლერწმის პლანტაციების მფლობელის სახელის მიხედვით. მამის მხრიდან მას აფრიკული ფესვებიც ჰქონდა.[24]

გარინჩას ოჯახი, მშობლებისა და მის გარდა, კიდევ 3 ბავშვისგან შედგებოდა, რომელთაგან ორი, მანეს და-ძმა, შიმშილისა და ავადმყოფობისგან დაიღუპნენ.[25] ისინი ძალიან ღარიბულად ცხოვრობდნენ, რის გამოც მანე პატარაობიდანვე ეხმარებოდა მშობლებს, ტყეში ხილს აგროვებდა და ბაზარში ყიდდა; ძირითადად ვაჭრობდა ველური ძლიერი სუნის მქონე ბანანებით.[27] მამამისი, ამარო პაუ-გრანდეს ქარხანაში მცველად მუშაობდა, იტანჯებოდა ალკოჰოლიზმით,[24] ბოლოს კი გარდაიცვალა ღვიძლის ციროზით.[28] მანეს მამის მსგავსი თვისებები გადაეცა: 4 წლის ასაკში გაუგო გემო ალკოჰოლს, 10 წლის ასაკში კი უკვე ხშირად სვამდა სპირტიან სასმელებს: კაშასას,[20] ლუდს[29] და კაჩიმბუს, დამზადებულს კაშასიდან, თაფლისა და ლიმონისგან, ასევე დაიწყო თამბაქოს ხშირი მოხმარება.[23] მანემ თავისი ზედმეტსახელი „გარინჩა“ ნიბლიისებრთა ჩიტების დაჭერის სიყვარულის გამო დაირქვა,[30] რომელთაც „გარინჩას“ უწოდებდნენ და ბინადრობდნენ ქალაქის მახლობლად, ტყეში, მანე ძალიან ზუსტი იმიტაციით ბაძავდა მათ ჭიკჭიკს. ასე დაერქვა მას ეს სახელი ოთხი წლის ასაკში, თავისი დის სიტყვების შემდეგ, როდესაც მან უთხრა: „შენ იმდენ ჩიტებს იჭერ, რომ მალე შენ თვითონ გახდები გარინჩა.“[24][31]

საკლუბო კარიერა

„პაუ-გრანდი“

1941 წელს გარინჩა სკოლაში შევიდა, თუმცა, იქ მხოლოდ ოთხი წელი გაატარა, ხშირად გაცდენილი მეცადინეობების გამო კი სათანადო დონეზე არ იცოდა წერა-კითხვა.[22][24][32] 1947 წლის 19 ნოემბერს, 14 წლის გარინჩა სამუშაოდ მოეწყო ადგილობრივ ტექსტილის ქარხანა „ამერიკა ფაბრილში“ მრთველის დამხმარედ.[18][24][33] სწორედ ამ პერიოდში დაირქვა მანემ მეორე სახელი — ფრანსისკო, რადგან არ შეშლოდათ სხვა მანუელ დოს სანტოში.[24] ქარხანაში მანე ორ მუშას — სვინგს და პინსელოს დაუმეგობრდა, რომლებთან ერთადაც რეგულარულად სვამდა, მათთან მეგობრობა კი არც მას შემდეგ გაუწყვეტია, რაც ცნობილი ფეხბურთელი გახდა.[24]

მუშაობასთან ერთად გარინჩა ფაბრიკის სამოყვარულო გუნდ „პაუ-გრანდის“ ბავშვთა შემადგენლობაში თამაშობდა. ერთხელაც „პაუ-გრანდი“ ადგილობრივ სამოყვარული გუნდს ეთამაშებოდა, გარინჩამ ამ მატჩის დროს თამაშის მაღალი დონე აჩვენა და მაშინ, როდესაც იგი სიზარმაცის გამო დაითხოვეს ქარხნიდან, ფაბრიკის გუნდის მეთაურის წყალობით კვლავ აღადგინეს გუნდში.[21] მაგრამ, ამის მიუხედავად, „პაუ-გრანდის“ მთავარმა მწვრთნელმა, კარლოს პინტომ, ის არ მიიწვია ძირითად შემადგენლობაში. რის გამოც გარინჩამ 1951 წელს რეგიონის საუკეთესო გუნდებში დაიწყო თამაში, „კრუზეირუ-დუ-სულსა“ და „სერანოში“, თუმცა აქ მხოლოდ სადილამდე ითამაშა და ისევ უკან, „პაუ-გრანდის“ შემადგენლობაში დაბრუნდა.[27] სწორედ ამ კლუბებში მიიღო მან პირველი ხელფასი, 30 კრუზეირო ერთ მატჩში.[24][34] სამი თვის შემდეგ, ადგილის ხშირი ცვალებადობის გამო, გარინჩამ ამ კლუბში თამაში შეწყვიტა.[34]

1949 წლის ივნისში, მშობიარობის შემდგომი პერიოდის დროს, ინფექციის შედეგად გარდაიცვალა გარინჩას დედა, რამაც ძალიან იმოქმედა მანეზე. დედის სიკვდილის შემდეგ მამამისმა — ამარომ ცხოვრება ქვრივ ქალთან, სესილიასთან და მის შვილებთან ერთად დაიწყო.

16 წლიდან მანე უფროსების გუნდში თამაშობდა. მან თავის სადებიუტო მატჩში „კრუზეირუ-დუ-სულთან“ რამდენიმე გოლი გაიტანა და მისმა გუნდმა 8–1 მოიგო.[35] გუნდის მთავარმა მწვრთნელმა პინტომ მანე მარჯვენა გარემარბად დააყენა იმის გამო, რომ მანეს ტრადიციული პოზიცია — მინდვრის ცენტრში, თავდამსხმელის უკან, დაკავებული იყო სხვა მოთამაშის მიერ.[24] მარჯვენა ფლანგის ფორვარდად მანე ძალიან კარგად თამაშობდა და მალევე რეგიონის საუკეთესო ფეხბურთელი გახდა.[36][37] ერთ-ერთ თამაშში, სადაც „პაუ-გრანდი“ „რაის-და-სერას“ ხვდებოდა, ანგარიში კი 0–0 იყო, გარინჩამ საკუთარი საჯარიმოდან დაიწყო თავბრუდამხვევი დრიბლინგი, მოატყუა მოწინააღმდეგე გუნდის ყველა ფეხბურთელი და გადააწოდა ბურთი თანაგუნდელს, რომელმაც ეს შეტევა გოლით დაასრულა. ამის შემდეგ მოწინააღმდეგე გუნდელი ძალიან ნაწყენი დარჩა და გარინჩას დრიბლინგით აღფრთოვანებულმა საკუთარმა გულშემატკივრებმა მას ცემა დაუპირეს, თუმცა გადარჩა, საბოლოოდ ეს მატჩი „პაუ-გრანდიმ“ 6–0 მოიგო.[29]

„ბოტაფოგო“

გარინჩას ფეხბურთის თამაშის მაღალი დონე მის მიმართ რიო-დე-ჟანეიროს „დიდი“ კლუბების ინტერესის მიზეზი გახდა. მანე „ფლამენგოსა“ და „ფლუმინენსეს“ წარმომადგენლებთან იყო შერჩევაზე, თუმცა სუსტი ფინანსური მდგომარეობისა და ფეხზე არსებული პრობლემის გამო უარი თქვეს მასთან კონტრაქტის გაფორმებაზე.[37] კლუბმა „ვასკო-და-გამამ“ კი გარინჩას აყვანაზე უარი იმის გამო თქვა, რომ იგი შერჩევაზე ბუცების გარეშე მივიდა.[21][36] ასეთივე წარუმატებელი აღმოჩნდა „სან-ქრისტოვანთან“ კონტრაქტის გაფორმების მცდელობა, შერჩევაზე მისულს ათი წუთის შემდეგ უთხრეს, რომ დალოდებოდა გადაწყვეტილებას საღამომდე, მაგრამ მანემ სადგურზე ლოდინისას მოიწყინა, მატარებლის ბოლო რეისით გაემგზავრა პაუ-გრანდიში და არც მეორე დღეს დაბრუნებულა უკან.[34]

ოცი წლის ასაკში გარინჩა „ბოტაფოგოს“ ყოფილმა ფეხბურთელმა არატიმ შეამჩნია, რომელიც პაუ-გრანდიში მეგობრებთან ჩამოვიდა და ნახა, თუ როგორ გაიტანა მანემ ერთ მატჩში ოთხი გოლი.[35] 1953 წლის 13 მარტს არატიმ მანეს ფორმა და ბუცები უყიდა და „პაუ-გრანდის“ პრეზიდენტთან ერთად ახალგაზრდა ფეხბურთელი მივიდა მწვრთნელ ჟენტილ კარდოზოსთან, რომელმაც იგი ახალგაზრდული გუნდის ვარჯიშზე დაუშვა.[38][39][40] გარინჩა წარმატებით გამოვიდა, თუმცა ერთი ჩატარებული ვარჯიშის შემდეგ კარდოზო ნიუტონის შვილს არ ჰქონდა უფლება მიეღო გადაწყვეტილება მანეს მიღების თაობაზე, ამიტომ მანეს მოგვიანებით მოსვლა სთხოვეს.

1953 წლის 10 ივნისს მანე „ბოტაფოგოს“ უფროსების გუნდის შერჩევაზე იყო. შერჩევის წინ კი ის გააფრთხილეს, რომ მას ბრაზილიის ნაკრების მარჯვენა მცველთან მოუწევდა დაპირისპირება. მაგრამ მანემ თქვა, რომ ჩვეულებრივ მას ხშირად უწევდა ჟუანთან დაპირისპირება და ყოველთვის იმარჯვებდა. ვარჯიშზე გარინჩამ სამჯერ ერთი და იგივე ცრუ მოძრაობით მოატყუა ჰილტონი, ფეხებშუა გაუტარა ბურთი, რაზეც განცვიფრებულმა ჰილტონმა ასეთი რამ მოიმოქმედა:

„იმის მაგივრად, რომ განაწყენებულიყო, იგი ჩემთან მოვიდა და მითხრა: „ყოჩაღ, ახალგაზრდავ!“ იგი ჩემი ნათლიმამა გახდა ფეხბურთში. იმ შემთხვევაში, თუ ჩემს ცხოვრებისეულ გზაზე ისეთი ადამიანები შემხვდებოდნენ, როგორიც ჰილტონია, მე აღარ განვიცდიდი ამდენ უბედურებას.

როდესაც ფეხბურთელები გასახდელისკენ გაემართნენ, ჰილტონი კარდოზოსთან მივიდა და უთხრა: თუ ეს ბიჭი აღმოჩნდება სხვა კლუბში, მე ვერ შევძლებ მშვიდად ძილს. ხოლო თუ ეს ბიჭი ჩვენთან დარჩება, მაშინ სხვა კლუბების მცველები ვერ შეძლებენ მშვიდად ძილს.[21][41] ამის შემდეგ მწვრთნელმა ყველა მოედანზე დააბრუნა და უკვე ოცი წუთის შემდეგ დარწმუნდნენ გარინჩას შესაძლებლობაში.[36] პაულო ამარალთან შერჩევის შემდეგ, რომელიც ამავდროულად ფიზიკური მომზადების მწვრთნელი იყო „ბოტაფოგოში“, გარინჩას შესახებ მან თქვა: მოთამაშემ საუცხოო ოსტატობა აჩვენა. ჩემი აზრით, მას მხოლოდ ერთი გამოუსწორებელი ნაკლი აქვს: იგი ძალიან ხშირად მიმართავს დრიბლინგს.[42] გარინჩას „ბოტაფოგოში“ გადასვლისთვის პაუ-გრანდის 500 კრუზეირო გადაუხადეს.[38].

 
გარინჩა „ბოტაფოგოს“ შემადგენლობაში

1953 წლის 21 ივნისს გარინჩას დებიუტი შედგა „ბოტაფოგოს“ შემადგენლობაში, რომელიც ამხანაგურ მატჩს მართავდა კლუბ „აველართან“, ეს თამაში ბოტაფოგომ 1–0 მოიგო. ამავე წლის 30 ივნისს მან თავი დაანება ფაბრიკაში მუშაობას და პროფესიონალურად დაკავდა ფეხბურთით. 10 ივლისს მან „ბოტაფოგოს“ დუბლებსა და „სან-ქრისტოვანის“ მეორე შემადგენლობას შორის გამართულ მატჩში სამი გოლი გაიტანა.

ოფიციალურ შეხვედრებში გარინჩამ პირველად 1953 წლის 19 ივლისს მოიგო „ბონსუსესოსთან“ გამართულ მატჩში, ამ თამაშში მან სამი გოლი გაიტანა და საბოლოოდ მისმა გუნდმა 6–3 მოიგო.[43] მეორე დღეს ერთ-ერთმა გაზეთმა მის შესახებ სტატია განათავსა შემდეგი სათაურით: „გაულიჩომ დაიპყრო ბოტაფოგო“.

თავის პირველ სეზონში, გუნდის შემადგენლობაში თამაშისას გარინჩამ 26 მატჩი ჩაატარა და 20 გოლი გაიტანა, რითაც რიო-დე-ჟანეიროს შტატის ჩემპიონატის მეორე ბომბარდირი გახდა ხორხე ბენიტესის შემდეგ, რომელსაც 22 გოლი ჰქონდა გატანილი. პირველ სეზონში მანემ სამი ჰეთ-თრიკი შეასრულა: „ბონსუსესოსთან“, „ბანგუსთან“ — მარაკანაზე (6–0) და კლუბ „პორტუგეზასთან“ მატჩში, რომელშიც ყველა ბურთი მან გაიტანა.

შემდეგ წელს მანემ 66 მატჩი ჩაატარა და 23 გოლი გაიტანა, რომელთა უმრავლესობაც ამხანაგური შეხვედრების დროს იყო. მთელი სეზონის განმავლობაში მხოლოდ ერთ თამაშში შეძლო ერთზე მეტი გოლის გატანა, ეს იყო კლუბ „სეარასთან“ მატჩი. მისმა კლუბმა კი ამ სეზონზე მხოლოდ მეოთხე ადგილის დაკავება შეძლო. ამ ჩემპიონატის მსვლელობისას მან შვიდი გოლის გატანა მოახერხა, თუმცა ხშირად ათამაშებდა ბურთს თავის პარტნიორთან, დინოსთან, რომელიც ჩემპიონატის ბომბარდირი გახდა.

„ბოტაფოგოსათვის“ წარმატებული არც მომდევნო, 1955 წლის სეზონი აღმოჩნდა, როდესაც ჩემპიონატზე მხოლოდ მეშვიდე ადგილი დაიკავა, გარინჩამ კი სამ გოლზე მეტის გატანა ვერ შეძლო. საერთო ჯამში, მანემ ამ სეზონში 53 შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა და 22 გოლი გაიტანა, აქედან 17 — ამხანაგურ მატჩებში. კლუბის წარუმატებლობის მიზეზი იტალიაში ორი მთავარი ფორვარდის, დინო და კოსტასა და ლუის ვინისიოს გადასვლა იყო.

1956 წელს „ბოტაფოგოში“ პაულო ვალენტინი გადმოვიდა, რომელიც ცენტრალური ნახევარმცველის პოზიციაზე თამაშობდა და ასევე გადმოვიდა კუარენტინია. შემდეგ წელს კი კლუბში გადმოვიდა დიდი. მომდევნო ორი წლის განმავლობაში კი გადმოვიდნენ მარიო ზაგალო, ამარილდო და მეკარე მანგა აილტონი. 1957 წელს კლუბს მწვრთნელი შეეცვალა და დაინიშნა ჟურნალისტი ჟოაო სალდანია. ახალი მწვრთნელის ერთ-ერთი პირველი გადაწყვეტილება გარინჩასთვის „თამაშის თავისუფლების“ მინიჭება გახდა:

„ბიჭებო, ხედავთ, მოედნის მარჯვენა ზოლს — ჩვენი საჯარიმოდან მოწინააღმდეგის კარამდე? აქეთ, მარჯვენა ფლანგზე, არცერთ თქვენგანს არ გრთავთ ნებას, რომ ცხვირი ჩაჩრათ. ეს მანე გარინჩას დერეფანია. ყველა დანარჩენმა უნდა ითამაშოთ ცენტრსა და მარცხენა ზოლში. მანესთან მიახლოება არ გაბედოთ. დაე, აკეთოს მან რაც უნდა, ხოლო თქვენი საქმეა დაელოდოთ მისგან პასს და დაარტყათ კარში...“[44]

 
გარინჩა (მარჯვნიდან მეორე) ბრაზილიის ნაკრების ფეხბურთელებთან ერთად

ამ გადაწყვეტილების შემდეგ გარინჩა და საერთოდ, მთლიანი გუნდი უფრო კარგად ათამაშდა. „ბოტაფოგომ“ ცხრაწლიანი პაუზის შემდეგ, როგორც იქნა შეძლო რიოს ჩემპიონატის მოგება, ფინალში მანეს გუნდის უპირატესობა „ბოტაფოგოს“ გამარჯვებით დასრულდა, მათ „ფლუმინენსე“ 6–2 დაამარცხეს.[45] გარინჩა ერთ-ერთი საუკეთესო იყო მოედანზე, გაიტანა გოლი და გააკეთა ოთხი საგოლე გადაცემა, რომლიდანაც სამი ვალენტინუმ გოლით დააგვირგვინა.[46] მანე თავისი თამაშით ჩემპიონატის საუკეთესო მოთამაშე გახდა.[47] ერთი წლის შემდეგ გუნდმა ჩემპიონატზე მხოლოდ მესამე ადგილის დაკავება შეძლო,[48] ამ ჩემპიონატზე ქულების ერთნაირი რაოდენობა ჰქონდა ორ გუნდთან: „ფლუმინენსესთან“ და „ვასკო და გამასთან“ ერთად. ამის შემდეგ ჩატარდა დამატებითი ტურნირი ერთნაირი ქულების მქონე სამ გუნდს შორის, რომელშიც მანეს გუნდმა ბოლო ადგილი დაიკავა.[49]

ამავე სეზონში, „რივერ პლეიტთან“ ჩატარებულ მატჩში, რომელიც მექსიკაში გაიმართა, მანემ ისე გააკვირვა ადგილობრივი მაყურებლები, რომ მისი ყოველი წარმატებული მოქმედება მოწინააღმდეგე გუნდის ფეხბურთელ ფედერიკო ვაიროს ფლანგზე ტრიბუნებზე შეძახილს — „ოლეს“ იწვევდა, მოგვიანებით ეს შესახილი ესპანურენოვან ქვეყნებში ტრადიციად იქცა.[50] შემდეგი ორი წლის განმავლობაში ბოტაფოგოს სულ ცოტა აკლდებოდა ნანატრ გამარჯვებამდე — 1959 წელს კლუბმა ჩემპიონატში მეორე ადგილი დაიკავა,[51] მომდევნო წელს კი მხოლოდ მესამე.[52]

1959 წლის დასაწყისში მანემ მუხლის ტრავმა მიიღო, რომელიც ოსტეოართროზის ხელმეორე განვითარებამ გამოიწვია. „ბოტაფოგოს“ ექიმებმა დანიშნეს ოპერაცია, თუმცა მანე პაუ-გრანდიში წავიდა და ოპერაციაზე არ მისულა.[24] 1961 წელს, ბრაზილიაში, გარინჩა ფეირ-პლეის (სამართლიანი თამაშის) ერთ-ერთი პირველი ეპიზოდის მონაწილე გახდა: „ფლუმინენსესთან“ მატჩში მოწინააღმდეგეთა მცველი პინეირო კუნთის დაჭიმვის გამო მოედანზე დაეცა. მაშინ კი გარინჩამ ნაცვლად იმისა, რომ მოწინააღმდეგის არასახარბიელო მდგომარეობით ესარგებლა, ბურთი მოედნის ფარგლებს გარეთ გადააგდო, რადგან პინეიროსთვის აღმოეჩინა სამედიცინო დახმარება.[53][54]

1961 წელს გარინჩამ „ბოტაფოგოს“ შემადგენლობაში ყოფნისას მეორედ მოიგო რიოს ჩემპიონატი, ფინალში მათ „ფლუმინენსე“ დაამარცხეს, ანგარიშით 3–0. მთლიანი ჩემპიონატის განმავლობაში მანეს გუნდმა მხოლოდ ერთხელ წააგო. 14 დეკემბერს, „ფლუმინენსესთან“ მატჩში, რომელიც „ბოტაფოგოსთვის“ მეათასე იყო, გარინჩას ერთადერთი და გადამწყვეტი გოლით „ბოტაფოგომ“ 1–0 მოიგო.[55]

შემდეგ წელს პირველად თავისი ისტორიის განმავლობაში კლუბმა რიო-სან-პაულუს ტურნირი მოიგო, ფინალში მათ „პალმეირასი“ 3:1 დაამარცხეს.[56] ამავე წელს გარინჩამ კვლავ მოიგო რიოს ჩემპიონატი, სადაც ფინალში მათ „ფლუმინენსე“ 3:0 დაამარცხეს.[57] მანე ამ ჩემპიონატის საუკეთესო ფეხბურთელად დასახელდა. ფინალში გარინჩამ რამდენიმეჯერ სპეციალურად ისე მოატყუა მეტოქე ფლანგზე, რომ წონასწორობა დაკარგა და დაეცა. ამი შემდეგ ფლუმინენსეს ფეხბურთელი მივიდა მსაჯთან და სთხოვა, რომ მანეს აღარ გაემასხარავებინა ისინი. მსაჯმა კი თქვა: თუ გარინჩა განაგრძობდა ფლუმინენსელთა გამასხარავებას, მას გააძევებდა მოედნიდან. ამის შემდეგ მანემ შეცვლა ითხოვა და შუა თამაშისას წავიდა მოედნიდან გასახდელისკენ. სანამ გარინჩა მიდიოდა, ბურთი გადავარდა მისკენ, მაშინ მან მიიღო ბურთი, მოატყუა მისი მეურვე და დაარტყა კარებში. და მხოლოდ ამის შემდეგ დატოვა მოედანი. მომდევნო დღეს ერთ-ერთმა ბრაზილიურმა გაზეთმა გამოაქვეყნა შარჟი, რომელზეც გამოსახული იყო „ბოტაფოგოს“ თერთმეტივე ფეხბურთელი, თუმცა ყველა მათგანს გარინჩას სახე ჰქონდა.[44] ერთადერთი წარუმატებლობა ამ წელს მანესთვის ბრაზილიის თასის ფინალში სანტოსთან დამარცხება იყო. ჩემპიონატის დასრულების შემდეგ კომპანიებმა „Simca“-მ და „Jornal dos Sports“მა ჩაატარეს გამოკითხვა, რომელშიც გამოვლინდა ქვეყნის საუკეთესო მოთამაშე.[24] გაიმარჯვა მანემ, რისთვისაც მას ავტომობილი „Simca Chambord“ აჩუქეს.[58][59]

1963 წელს მანემ თავისი ახალი მეუღლის, ელზა სუარესის თხოვნით, „ბოტაფოგოს“ კონტრაქტის პირობების გაუმჯობესება სთხოვა. აქამდე მანე ყოველთვის შეთანხმების სუფთა ბლანკს აწერდა ხელს და საკლუბო ხელფასის მხოლოდ ნახევარს იღებდა. ახალი კონტრაქტზე ხელის მოწერა მანემ მხოლოდ ოთხი თვის შემდეგ, მსხვილი ბანკირის — ჟოზე მაგალიაესა ლინსას ჩარევის შედეგად შეძლო, რომელმაც მანეს საფეხბურთო ღირსებები სათანადოდ შეაფასა. იმავე წელს გარინჩას მთელი რიგი წარუმატებლობები შეემთხვა: გაუძლიერდა ოსტეართროზი მარჯვენა მუხლის სახსარში, რომელიც ბაიაში გამართულ ამხანაგურ მატჩში მიღებული სახსრის ხრტილოვანი ქსოვილის ტრავმის შედეგი იყო.[44] კლუბის ექიმმა ლილიო ტორედომ მანეს სამი თვით თამაშსა და ვარჯიშზე თავის დანებება ურჩია, თუმცა ბოტაფოგოს პრეზიდენტმა სერხიო დარსმა დაჟინებით მოითხოვა მანეს დარჩენა სათამაშოდ: კლუბმა ტურნეები უნდა ჩაატაროს საფრანგეთსა იტალიაში, გარინჩას გარეშე კი ანაზღაურება 15 ათასი დოლარიდან 7,5 ათას დოლარამდე შემცირდება.[44] ამ მატჩებში მანე გამაყუჩებელი „ნემსების“ ზემოქმედების ქვეშ იყო, რომლებსაც მას თამაშამდე უკეთებდნენ. ნარკოზის მოქმედების დასრულების შემდეგ კი მანეს მუხლის საშინელი ტკივილები ტანჯავდა, რომელიც იქამდე მიდიოდა, რომ საკლუბო ავტობუსამდე ხელით მიჰყავდათ.[44] ერთ-ერთი თამაშის დასრულების შემდეგ, რომელიც ფლორენციაში ჩატარდა, ექიმმა ოსკარ სკალეტიმ მანეს გასინჯვის შემდეგ ოპერაცია დანიშნა, მაგრამ კლუბმა ეს ნაბიჯი არ გადადგა.[60] ტურნედან დაბრუნებულ მანეს ბოტაფოგომ შვებულების აღება შესთავაზა, მაგრამ ამანაც არ უშველა: ტრავმის მოშუშების ბოლო ეტაპისას გაეგლიჯა მენისკი მარჯვენა ფეხზე და ამან, პრაქტიკულად, 2 წლით მწყობრიდან გამოიყვანა მანე, მას აღარ შეეძლო თამაში.[25] შემდეგ წელს კლუბმა, რომელმაც ძვირადღირებულ ოპერაციაზე უარი განუცხადა, სთხოვა მანეს, რომ აღედგინა თამაშები კლუბში, მაგრამ ამ უკანასკნელმა უარი განაცხადა. მაშინ კლუბმა მანე აიძულა მოეწერა კონტრაქტზე ხელი, რომლის მიხედვითაც იგი ხელფასს მხოლოდ ნათამაშები მატჩების შედეგად მიიღებდა. ამის გამო მანე იძულებული გახდა ჩაეტარებინა რამდენიმე მატჩი, ძლიერი ტკვილის ფონზე.[61] მხოლოდ 29 სექტემბერს გაიკეთა მანემ ოპერაცია, მაგალიანესასა და მისი მეგობრის, ექიმი მარიო მარკესი ტოურინიოს წყალობით.[44] გაკეთებული ოპერაცია უშედეგო აღმოჩნდა, გარინჩას კი ხელფასი 60% ჯარიმის სახით დაექვითა.[61] წლის დარჩენილი ნაწილის განმავლობაში მანე მოედანზე არ გასულა, მხოლოდ ინდივიდუალურად ვარჯიშობდა.[24]

1965 წლის დასაწყისში „ბოტაფოგოს“ ხელმძღვანელობამ გარინჩას წინააღმდეგ სადისკრედიტაციო კამპანია წამოიწყო: ორგანიზებულ იქნა სტატიათა სერია, სადაც აღნიშნული იყო, რომ მიუხედავად მაღალი ოსტატობისა, გარინჩა „მოხუცდა“ და აღარ შეესაბამებოდა კლუბის დონეს.[44] ამის შემდეგ სამწვრთნელო შტაბმა მანეს მთავარ შემადგენლობაში აღარ დაუშვა, რის მიზეზადაც ფორვარდის ფორმაში არ ყოფნა დაასახელეს.[44] მალევე მანე ვარჯიშებსას აღარ ესწრებოდა, რის შედეგადაც მან 7 კილოგრამი მოიმატა. 1965 წლის 22 აგვისტოს გარინჩამ ერთადერთი გოლი გაიტანა მატჩში, რომლითაც კლუბს მოაგებინა „ფლამენგოსთან“. იმავე წლის 5 სექტემბერს გუანაბარას თასის ფინალურ მატჩში კლუბ ვასკო და გამასთან, იგი მთავარ შემადგენლობაში დააყენეს. თამაშს 115 ათასზე მეტი მაყურებელი ესწრებოდა, რაც იმ წლის რეკორდული მაჩვენებელი იყო. ბევრი თვლიდა, რომ გარინჩა თავისი გუნდის ლიდერი იქნებოდა, მოატუებდა ვასკო და გამას მარცხენა მცველს, ოლდაირს, მაგრამ ამ უკანასკნელმა მას ამის შანსი არ მისცა. უფრო მეტიც, ოლდაირმა ერთი გოლის გატანაც შეძლო და საერთო ჯამში მისმა გუნდა 3:0 მოიგო.[62] ათი დღის შემდეგ, 15 სექტემბერს, გარინჩამ ბოლო მატჩი ჩაატარა ბოტაფოგოს შემადგენლობაში, რომლის დროსაც მისმა კლუბმა დაამარცხა პორტუგეზა, ანგარიშით 2:1. 1966 წლის იანვარში გარინჩა კორინთიანსმა 220 მილიონ კრუზეიროდ იყიდა.[63] ბოტაფოგოში გარინჩამ სულ 579 მატჩი ჩაატარა და 249 გოლი გაიტანა.[19]

კარიერის დასრულება

1966—1968 წლების გამოსვლები

„კორინთიანსმა“ გარინჩა მაყურებლების მოედანზე დასაბრუნებლად იყიდა, რადგან კლუბმა 1954 წლიდან ვერცერთი დიდი ტურნირი ვერ მოიგო. გულშემატკივრები მანეს კლუბში გადმოსვლამ გაახარა, ისინი ფეხბურთელს სადგურში დახვდნენ და სასტუმრომდე მიაცილეს. გარინჩას დებიუტი კორინთიანსის შემადგენლობაში 1966 წლის 2 მარტს შედგა ბრაზილიის თასის ერთ-ერთ მატჩში კლუბ ვასკო და გამასთან, რომელიც მანეს კლუბმა 0–3 წააგო. მანეს ახალი კლუბი მომდევნო თამაშშიც დამარცხდა მის ყოფილ კლუბთან, „ბოტაფოგოსთან“ თამაშისას, ანგარიშით 1–5. დებიუტიდან 11 დღის შემდეგ, 13 მარტს, გარინჩამ კორინთიანსის შემადგენლობაში პირველი ბურთი გაიტანა, აიღო კრუიზეიროს კარი და თავის გუნდმა მატჩი 2–1 მოიგო. ამავე წელს მანე დაეხმარა კლუბს რიო-სან-პაულუს ტურნირის მოგებაში, რომლის დროსაც ჩაატარა 10 მატჩი და გაიტანა 1 გოლი, 19 მარტს სან-პაულუს კარებში.[64] „სან-პაულუს“ წინააღმდეგ ჩატარებული მატჩი, რომელიც „კორინთიანსმა“ 2–0 მოიგო, ზოგიერთი მკვლევარის აზრით, გარინჩას საუკეთესო მატჩი იყო ამ კლუბის შემადგენლობაში.[65] ამის მიუხედავად გარინჩამ მაინც ვერ აჩვენა თამაშის ის დონე, რასაც მისგან მოელოდნენ და ერთი წლის შემდეგ მან დატოვა კლუბი. სულ „კორინთიანსში“ მან 13 შეხვედრა ჩაატარა და 2 გოლი გაიტანა.[66] ასეთი შედეგის ერთ-ერთი მიზეზი პარტნიორებთან ურთიერთობა იყო, რომლებიც უკმაყოფილონი იყვნენ გარინჩას მაღალი ხელფასის გამო, რომელიც მათ ხელფასებზე ბევრად მეტი იყო. ეს ხშირად გამოიხატებოდა იმაში, რომ თანაგუნდელები მას მოედანზე უბრალოდ არ „ამჩნევდნენ“.[65] ამ სიტუაციისა და კლუბის ხელმძღვანელობის დაჟინებული მოთხოვნით მას რამდენიმე მატჩის ჩატარება მოუწია ტრავმირებული ფეხით. „კორინთიანსის“ შემადგენლობაში ყოფნისას მანემ ბოლო მატჩი 1966 წლის 9 ოქტომბერს ჩაატარა, რომელიც მისმა გუნდმა, ამ კლუბში მისი პირველი თამაშის მსგავასად, 0–3 წააგო. ამ თამაშიც შემდეგ მანემ დატოვა „კორინთიანსის“ ბაზა და რიო-დე-ჟანეიროში გაემგზავრა. „კორინთიანსმა“ სპორტული იუსტიციის ტრიბუნალს მიმართა და ამ ორგანომ მიიღო გადაწყვეტილება მანეს დისკვალიფიკაციის შესახებ, რომლის მიხედვითაც მას ორი წლის განმავლობაში ეკრძალებოდა ოფიციალურ მატჩებში თამაში.[64] 1967 წელს გარინჩა არენდით „ვასკო და გამას“ დაქვემდებარებაში გადავიდა. ამ გუნდში იგი დიდხანს ვარჯიშობდა, რათა ფორმაში ჩამდგარიყო. მანეს შესამოწმებლად, კლუბმა ამხანაგური მატჩი ჩაატარა, რომელშიც გარინჩამ სრული 90 წუთი ითამაშა და გოლიც გაიატანა. მაგრამ ამ თამაშმა მაინც ვერ დაარწმუნა გუნდის მწვრთნელები მისი კლუბში დარჩენის თაობაზე.[67][68].

„ვასკო და გამასთან“ წარუმატებელი ურთიერთობის შემდეგ მანე „ფლუმინენსეს“ წარმომადგენელებთან იყო შერჩევაზე, მაგრამ ეს მცდელობაც უშედეგო აღმოჩნდა. ამის შემდეგ მანე ბრაზილიის დაბალი დონის გუნდებში თამაშობდა: რამდენიმე თამაში „პორტუგეზაში“,[68][69] ერთი „ბანგუშსა“ და „ალეკრინში“, ასევე სხვა „პატარა“ გუნდებშიც.[44] 1968 წელს მანე ბოლივიაში გაემგზავრა, სადაც რამდენიმე მატჩი ჩაატარა. ბოლივიის შემდეგ, იგი კოლუმბიაში წავიდა, სადაც „ატლეტიკო ხუნიორსმა“ მანეს ერთ მატჩი 600 დოლარი შესთავაზა.[44] ატლეტიკოში მანემ მხოლოდ ერთი მატჩი ითამაშა, 20 აგვისტოს კლუბ „სანტა-ფესთან“, რომელიც 2:3 წააგეს. მატჩის დაწყებამდე გარინჩას ოვაციებით შეხვდნენ, მაგრამ თამაშის მიმდინარეობისას „ატლეტიკოს“ გულშემატკივართა სიხარული იმედ გაცრუებამ შეცვალა. ისინი უსტვენდნენ მანეს, რომელმაც მთელი თამაშის განმავლობაში მხოლოდ 3 გადაცემის გაკეთება შეძლო, თამაშის შემდეგ კი მას პომიდვრები და კვერცხები დაუშინეს. ბრაზილიურ პრესაში ამ ისტორიამ დიდი აღშფოთება გამოიწვია, ჟურნალისტები ბრაზილიის ფეხბურთის კონფედერაციის წარმომადგენელებს ეკითხებოდნენ, თუ რა შეიძლება მოემოქმედებინათ გარინჩას წინააღმდეგ უცხო ქვეყნის დაცინვისთვის. გამოხმაურებები დაახლოებით ერთი კვირის მანძილზე მიმდინარეობდა, თუმცა შემდეგ ეს ამბავი მალევე დაივიწყეს.[70]

კარიერის ბოლო წლები

კოლუმბიიდან წამოსვლის შემდეგ გარინჩა რიო-დე-ჟანეიროში დაბრუნდა. იგი ხელახლა შეეცადა „ვასკო-და-გამაში“ მოხვედრას, რომელსაც იმ დროს, მისი პირველი მწვრთნელი „ბოტაფოგოში“, ჟენტილ კარდოზო ხელმძღვანელობდა. კარდოზომ მანეს მეგობრობის ნიშნად გუნდთან ერთად ვარჯიში შესთავაზა, მაგრამ იგი სხვა გუნდებთან მოლაპარაკებების გამო ვარჯიშზე არ მივიდა. 1968 წლის იანვარში მანე კლუბ ფორტალეზაში შერჩევაზე მივიდა. 28 იანვარს მან ამხანაგურ შეხვედრაში ითამაშა „ფლუმინენსეს“ წინააღმდეგ, რომლის დროსაც მოედანზე 45 წუთი დაჰყო. მისმა კლუბმა 1:0 მოიგო.[71] მოგვიანებით გარინჩა ურუგვაულ კლუბ „ნასიონალთან“ აწარმოებდა მოლაპარაკებებს, თუმცა უშედეგოდ. შემდეგ არგენტინულ კლუბებში სცადა ბედი, მათ შორის ბოკა ხუნიორსთანაც, თუმცა აქაც უშედეგოდ.[72] 1968 წლის შემოდგომაზე ფლამენგოში მივიდა. გუნდის მთავარმა მწვრთნელმა რობერტო გომეს პერდოზამ მას გუნდში გამოსვლის შანსი მისცა, მხოლოდ იმ პირობით, რომ იგი წონაში დაიკლებდა. ამაზე გარინჩა დათანხმდა და კლუბის ექიმის, ფრანკალაჩეს მეთვალყურეობით ვარჯიშობდა, რის შედეგადაც 3 თვეში 12 კილოს დაკლება შეძლო.[44] მისი დებიუტი კლუბში 1968 წლის 30 ნოემბერს, კლუბ „ვასკო და გამას“ წინააღმდეგ შედგა. ამ თამაშში მანეს კლუბი 0:2 დამარცხდა. გარინჩამ მხოლოდ ერთი ტაიმი ითამაშა და ტრავმის გამო შეცვალეს.[44] ამ თამაშის შემდეგ კლუბმა მანესთან 6 თვიანი კონტრაქტი გააფორმა.[44] 1969 წლის 19 იანვარს, „ამერიკასთან“ თამაშის დრო გარინჩამ „ფლამენგოში“ პირველი გოლი გაიტანა, თამაში კი ფრე 2:2 დასრულდა.[73] „ფლამენგოში“ ყოფნისას ბოლო მატჩი 1969 12 აპრილს ჩაატარა, სწორედ იმ დღეს, როდესაც მას სიდერი დაეღუპა ავტოავარიაში. ამ ინციდენტისა და კლუბის ახალი მწვრთნელის სიტყვების გამო, თითქოს იგი იმედებს ვერ ამყარებს გარინჩაზე, მან დატოვა კლუბი, მიუხედავად იმისა, რომ კონტრაქტის ამოწურვამდე ჯერ კიდევ ორი თვე იყო დარჩენილი.[24] სულ ამ კლუბში მან 20 თამაში ჩაატარა და 4 გოლი გაიტანა.[73] „ფლამენგოში“ თამაშის პერიოდი გარინჩასთვის წარუმატებელი აღმოჩნდა: მას ძალიან იშვიათად ათამაშებდნენ ოფიციალურ მატჩებში, რაც ნარსიზო ორასიო დომაზას კარგი თამაშითაც იყო გამოწვეული, სამაგიეროდ, ხშირად გამოდიოდა ამხანაგურ შეხვედრებში. რათა მაყურებელთა ყურადღება მიეპყრო თავისი ცნობადობით.[44] მანეს კლუბში თამაშმა „ფლამენგოს“ ფინანსური კრიზისი გარკვეულწილად გამოასწორა.[24][74] 1969 წლის 2 ივლისს მან ნოვუ-ამბურგუშიც ითამაშა „ინტერნასიონალის“ წინააღმდეგ, სადაც 1:3 დამარცხდნენ. მოედანზე მან 60 წუთი დაჰყო.[75]

1969 წელს გარინჩა თავის მეუღლესთან ერთად ევროპაში გაემგზავრა, სადაც უნივერსიტეტების, პროფკავშირებისა და ფაბრიკების ამხანაგურ მატჩებში მონაწილეობდა, რის სანაცვლოდაც მცირეოდენ გასამრჯელოს აძლევდნენ.[24] იტალიაში ყოფნის დროს, გარინჩამ თავისი ბოლო მატჩი ჩაატარა ტორვაიანიკაში (პომეცია), სამოყვარულ კლუბებს შორის თამაშისას, სადაც მანე ყასბების გუნდის სახელით მექანიკოსების გუნდს დაუპირისპირდა. ამ თამაშში მან ოთხი საგოლე გადაცემა გააკეთა, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მისი გუნდი 4:5 დამარცხდა.[72] ამავე პერიოდში მას რამდენიმე კლუბმა კონტრაქტის გაფორმება შესთავაზა. 1970 წლის აპრილში მანეს კონტრაქტის გაფორმება ლისაბონურმა „ბენფიკამ“ შესთავაზა. მანე ამ შეთავაზებაზე დათანხმდა, მაგრამ შეთანხმება არ შედგა პორტუგალიის საფეხბურთო უწყების ხელმძღვანელობის გადაწყვეტილების გამო, რომელიც ეროვნულ კლუბებში უცხოელი მოთამაშეების გადმოსვლას კრძალავდა. ამავე წელს მას 3 თვიანი კონტრაქტი შესთავაზა პარიზულმა „რედ-სტარმა“, რომელიც გარინჩას 15 ათას დოლარიან ანაზღაურებას დაპირდა. გარინჩამ ამ ფრანგულ კლუბში მხოლოდ ერთი ამხანაგური თამაში ჩაატარა, კონტრაქტი კი ჩაიშალა რედ-სტარის საჩვენებელი მატჩების განრიგის ცვლილების გამო.[24][76]

1971 წელს გარინჩა ბრაზილიაში დაბრუნდა, სადაც პატარა ნახევრადპროფესიონალურ გუნდებში თამაში დაიწყო. თამაშების შემდეგ ხშირად მიდიოდა ადგილობრივ ბარში თანაგუნდელებთან ერთად და ალკოჰოლურ სასმელებს სვამდა. გარინჩასთვის ბოლო პროფესიონალური კლუბი ოლარია აღმოჩნდა, რომელიც მას 15 ათას კრუზეიროს უხდიდა თვეში.[24] ოლარიის შემადგენლობაში მანეს დებიუტი 1972 წლის 23 თებერვალს შედგა, ამ შეხვედრაში ოლარია, მანეს ყოფილ კლუბს, „ფლამენგოს“ დაუპირისპირდა, რომლის დროსაც მან მოედანზე 45 წუთი გაატარა. ამ შეხვედრას თითქმის 50 ათასი ადამიანი დაესწრო, რაც ოლარიისთვის იშვიათობა იყო.[24] მანემ ამ კლუბისთვის ბოლო მატჩი 1972 წლის 23 აგვისტოს ჩაატარა, რომელშიც მისი გუნდი, მისსავე ყოფილ კლუბს „ბოტაფოგოს“ დაუპირისპირდა, კლუბს, რომელშიც კარიერის საუკეთესო წლები გაატარა; ეს მატჩი ოლარიამ 0:1 წააგო.[24] ოლარიაში თამაშისას გარინჩამ სულ 10 თამაში ჩაატარა (ორი მოგება, 4 ფრე და 4 წაგება) და ერთი გოლი გაიტანა, კლუბ „კომერსიალთან“ ამხანაგურ შეხვედრაში.[77] ამის შემდეგ მანე კიდევ 10 წელი გამოდიოდა სამოყვარულო კლუბეში, რომლებშიც, საერთო ჯამში 500-ზე მეტი გოლი გაიტანა, ასევე, გამოდიოდა საშუალო დონის კლუბების საჩვენებელ მატჩებშიც.[78] მაგალითად, 1973 წლის 19 სექტემბერს „სსს მასეიოს“ ღირსება დაიცვა „ასა არაპიკას“ წინააღმდეგ, რომლის დროსაც მოედანზე სრული 90 წუთი დაჰყო. შემდეგი თამაში 1982 წლის 25 დეკემბერს ჩაატარა, რომლის დროსაც მოედანზე მხოლოდ 20 წუთი, ზოგიერთი ვერსიით კი 40 წუთი დაჰყო.[79][80] თამაში ჩატარდა პლანალტინაში, ლონდრინის გუნდი, რომელშიც მანეს გამოდიოდა, დაუპირსპირდა გარანსიის პროფესიონალ სპორტსმენთა ასოციაციის გუნდს.[79] ეს თამაში მანეს გუნდმა 1:0 მოიგო.[80]

გამოსამშვიდობებელი მატჩი

 
გარინჩას ბიუსტი მარაკანაზე

1973 წლის 18 დეკემბერს მარაკანაზე გარინჩას გამოსამშიდობებელი მატჩი გაიმართა, რომელშიც წინა მსოფლიოს ჩემპიონატის გამარჯვებულებისგან დაკომპლექტებული ბრაზილიის ნაკრები დაუპირისპირდა ფიფას ნაკრებს, რომელიც სამხრეთ ამერიკულ ტურნეში მყოფი ლათონოამერიკელი და საბჭოთა ფეხბურთელებისგან შედგებოდა (რომელთა შორის იყვნენ: ბრინდისი, ბაბინგტონი, ჰაუსმანი, როჩა, ონიშენკო, ოლშანსკი, ლოვჩევი). მატჩს ესწრებოდა 131 555 ადამიანი. თამაშის დაწყებამდე მოედანზე ყვავილებისგან გამოსახეს სიტყვები: მანე — ხალხის სიხარული. მოთელვისას ყველა ფეხბურთელმა მანე ცენტრში მოაქცია და აპლიდისმენტებით დააჯილდოვა. მანემ თამაში ძირითად შემადგენლობაში დაიწყო და პირველი ტაიმის შუაში იგი ზეკინიამ შეცვალა.[81] სასტვენის შემდეგ გარინჩამ დატოვა მოედანი, გასახდელისკენ წასული კი ტიროდა. ეს თამაში ბრაზილიელთა სასარგებლოდ 2:1 დასრულდა, პელესა და ლუის პერეირას გოლების წყალობით, ფიფას ნაკრებიდან კი გოლი ბრინდისმა გაიტანა.[82][83]

ამ თამაშიდან შემოსული თანხა მთლიანად გარინჩას გადასცეს, რომლითაც მან გრძელვადიანი ფინანსური ვალდებულება დაფარა, შვილებს გადაუხადა სწავლის საფასური. ამავე ფულით სახლი იყიდა ბარა და ტიჟუკას რაიონში, ავტომობილი, ბინები საკუთარი შვილებისთვის და იმ რესტორნის სანახევრო წილი, რომელშიც მისი მეუღლე მღეროდა.[84][85]

საერთაშორისო კარიერა

 
გარინჩა (მარცხენა განაპირა ქვედა რიგში) ბრაზილიის ნაკრების შემადგენლობაში

1955—1966 წლებში გარინჩა ბრაზილიის ნაკრებში გამოდიოდა, რომელშიც 60 მატჩი ჩაატარა და 17 გოლი გაიტანა. მასთან ერთად ნაკრებმა მხოლოდ ერთხელ წააგო. გარინჩას სამ მსოფლიო ჩემპიონატსა და ორ სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატში აქვს მონაწილეობა მიღებული.

გარინჩას პირველი მატჩი ბრაზილიის ნაკრებში 1955 წლის 18 სექტემბერს შედგა ჩილეს წინააღმდეგ, რომელიც ფრედ 1:1 დასრულდა.[38] გარინჩამ ნაკრებში მისვლით „დაავალდებულა“ ჟულინიო, სათამაშოდ იტალიაში წასულიყო და არ მოენდომებინა სამშობლოში კარგად მოთამაშე კოლეგისთვის ადგილის წართმევა,[86] ასევე ნაკრების სრული განახლება, ძველი მოთამაშეების გაშვება და ახალი ძალების მოკრება, ვისენტე ფეოლას იდეა იყო, რომელიც წინა ჩემპიონატზე ნაკრების თამაშით უკმაყოფილო დარჩა. 1957 წელს მანე ნაკრებთან ერთად თავის პირველ დიდ საერთაშორისო ტურნირზე — სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატზე გაემგზავრა. ტურნირის განმავლობაში მანემ სულ 2 თამაში ჩაატარა (ეკვადორთან და კოლუმბიასთან) და ორივეში შეცვლაზე შევიდა პეპეს ნაცვლად.[87] ამის მიზეზი ჟოელი იყო, რომელსაც ფეოლა ნაკრების მთავარ მარჯვენა ფორვარდად თვლიდა.[21][88] მანეს მიმართ უნდობლობის მეორე მიზეზი — დრიბლინგით მისი მეტისმეტი გატაცება გახდა,[24] ეს და საფეხბურთო დისციპლინისა და ტაქტიკის არარსებობა, რომელიც ასევე მანეს მიაწერეს, სამწვრთნელო შტაბის აზრით, ამ ჩემპიონატის საფინალო მატჩში ბრაზილიის ნაკრების წაგების მთავარი მიზეზი გახდა.[47][89] ამავე წელს მონაწილეობდა როკას თასის მატჩებშიც, მაგრამ, როგორც აქ, ისევე მომდევნო წელს ჩატარებულ ოსვალდო კრუზის თასზე, მას მოედანზე გასვლის უფლება არ მისცეს, მწვრთნელმა უპირატესობა ისევ ჟოელს მიანიჭა.[39]

მსოფლიო ჩემპიონატი 1958

1958 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ ტურნირზე მანე პირველივე თამაშში, პერუს ნაკრების წინააღმდეგ, მისთვის უჩვეულო ამპლუით, მარჯვენა გარემარბად დააყენეს, რომლის დროსაც მან ტრავმირებული პელე შეცვალა. ეს თამაში მან საკმაოდ კარგად ჩაატარა, მატჩი ფრედ 1:1 დასრულდა. 21 აპრილს, საპასუხო მატჩში, მანე მარჯვენა გარემარბის პოზიციაზე დააყენეს, ჟოელი კი მარცხენა ფლანგზე გადაიყვანეს. თამაში ბრაზილიელების სასარგებლოდ 1:0 დასრულდა, ერთადერთი გოლი კი დიდამ გაიტანა, გარინჩას წინააღმდეგ უხეში თამაშის გამო დანიშნული ჯარიმის მეშვეობით. შემდეგ დღეს ერთ-ერთი გაზეთი წერდა: „გარინჩამ და დიდამ საკუთარი ნაკრების შვედეთში მიმავალი გზა გახსნეს“.[90]

ამ მსოფლიო ჩემპიონატის საფინალო ნაწილის წინ მანე ფსიქოლოგიურ ტესტზე გააგზავნეს პროფესორ კარვალიაესასთან, რათა გაეგოთ, რამდენად შეეძლო ფეხბურთელს საკუთარი თავის ფლობა და ასევე, შეედგინათ მისი ფსიქოლოგიური პორტრეტი.[91] ამ ტესტს გარინჩა იუმორით მიუდგა, არ თვლიდა სერიოზულად მას, ექიმის თხოვნაზე კი დაეხატა ადამიანი, მან დახატა ის ძალიან დიდი თავით, მიამსგავსა კუარენტინიას, რისთვისაც მიიღო დასაშვებ ზღვარზე დაბალი შეფასება, უფრო ზუსტად კი 38 123-დან და მისი საქციელი ინფანტილურად მიიჩნიეს;[21][24] ანალოგიური შეფასება მიიღო პელემაც.[88][92] ამის გარდა, მანემ შედეგებმა აჩვენა, რომ მას არ შეეძლო ვერტიკალური ხაზის გარჩევა ჰორიზონტალურისგან.[93] ფსიქოლოგის აზრით, გარინჩასა და პელეს ჩემპიონატზე გასასვლელად ნაკრებში გამოძახება შეცდომა იყო.[91][93]

ჩემპიონატის დაწყებამდე ბრაზილიამ 1958 წლის 21 მაისს ამხანაგური შეხვედრა ჩაატარა კორინთიანსთან, რომელიც 5:0 მოიგო. ამ თამაშში მანე დუბლი შეასრულა. ნაკრების შემადგენლობაში ეს გოლები მისთვის პირველი იყო.[94] შემდეგ მოსამზადებელ მატჩში, იტალიურ ფიორენტინასთან, მანემ მცველები რობოტი, მანინი, ჩარვატო და მეკარე სარტი მიყოლებით მოატყუა. ამის შემდეგ მან ბურთო კარებში არ გაგზავნა, დაელოდა, სანამ მასთან რობოტი მიირბენდა, რომელიც მან ხელმეორედ მოატუა და მხოლოდ ამის შემდეგ გაიტანა გოლი. თანაგუნდელები, განსაკუთრებით ნაკრების კაპიტანი, ბელინი, ამ საქციელის გამო გარინჩას უპასუხიმგებლობაში ადანაშაულებდნენ.[24][95] ბრაზილიური ფეხბურთის კონფედერაციის წარმომამადგენლებაც გარინჩას ეს საქციელი არასერიოზულად აღიქვეს, რის გამოც მათი მიიღეს გადაწყვეტილება გარინჩას ჩემპიონატიდან მოხსნის თაობაზე. თუმცა, საბოლოო ჯამში, ნაკრების ფიზიკური მომზადების მწვრთნელმა, კონფერედაციის წარმომადგენლებს ამ გადაწყვეტილებაზე უარი ათქვევინა. მან თქვა, რომ: „გარინჩა ასე ფეხბურთელების აბუშად აგდების ან არასერიოზულობის გამო კი არ იქცევა, არამედ ეს მისი უნარია, სიმხიარულით განახორციელოს საფეხბურთო მიზნები.“[96]

 
გარინჩა აწვდის საგოლე გადაცემას ვავას 1958 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფინალში

მსოფლიო ჩემპიონატზე მანემ და პელემ ჯგუფური ეტაპის პირველი ორი მატჩი (ინგლისისა და ავსტრიის ნაკრებების წინააღმდეგ) გამოტოვეს, რადგან მწვრთნელი ძირითად მარჯვენა განაპირა მოთამაშედ ჟოელს თვლიდა, ხოლო ცენტრალურ თავდამსხმელად — ალტაფინის. ორი ახალგაზრდა ფეხბურთელი მწვრთნელს ზედმეტად ინდივიდუალურებად მიაჩნდა. ასევე, ნაკრების ტექნიკური კომისიის წარმომადგენლების აზრით, გარინჩა „არ ითავსებდა“ მცველის პოზიციას.[97][98] კიდევ ერთ, არაოფიციალურ ვერსიად ითვლებოდა, რომ თეთრკანიანები, ჩრდილოური კლიმატის პირობებში, უკეთესად წარმოაჩენდნენ საკუთარს თავს, ვიდრე შავკანიანები.[53]

ჯგუფური ეტაპის მესამე მატჩის წინ, რომელშიც ბრაზილიის ნაკრები სსრკ-ს უპირისპირდებოდა, ნილტონ სანტოსი ფეოლასთან მივიდა და უთხრა, რომ გარინჩა და პელე უფრო უკეთესად თამაშობდნენ, ვიდრე მათ ადგილზე მყოფი ფეხბურთელები. ნილტონის აზრს მხარი დაუჭირეს ჟოაო აველანჟიმ (ბრაზილიის ფეხბურთის კონფედერაციის პრეზიდენტი), ნაკრების ექიმმა — გოსლინგმა და ასევე ნაკრების რამდენიმე ფეხბურთელმა, დიდასა და ბელინის ჩათვლით.[24][25] მაგრამ, მოგვიანებით ეს ვერსია ამ ეპიზოდის მონაწილე პირებმა უარყვეს.[21] მეორე ვერსიის თანახმად, გარინჩა თვითონ მივიდა ფეოლასთან და უთხრა: „ან თქვენ ჩამსვავთ რუსებთან მატჩში ან კიდევ მე ხვალვე გავემგზავრები სახლში და იტალიურ კლუბებთან კონტრაქტს მოვაწერ ხელს.“, რათა მწვრთნელს შეშინებოდა და მოედანზე გაეყვანა.[21] მესამე ვერსიით თანახმად, ფეოლამ გარინჩა შეიყვანა შემადგენლობაში, რათა თავისი არასტანდარტული მოქმედებებით მოწინააღმდეგის დაცვაში არეულობა გამოეწვია.[24] საერთო ჯამში, ბრაზილია — სსრკ-ს თამაშზე გარინჩა მაინც დააყენეს ძირითად შემადგენლობაში, მატჩის პირველივე წუთებზე კი ბრაზილიელებმა გარინჩას ფლანგიდან რამდენიმე მწვავე შეტევა განახორციელეს. გარინჩა ხშირად ატყუებდა მოწინააღმდეგეთა მცველს, კუზნეცოვს და ან საკუთარს თავზე იღებდა თამაშს, ან ცენტრისკენ აწვდიდა ბურთს. ერთხელაც, ცენტრიდან დაწყებული შეტევის დროს, მან სწრაფად მოატყუა კუზნეცოვი, ვოინოვი და კრიჟევსკი, კიდევ ერთხელ გადააწოდა ბურთი პელეს და სამ წუთში მანეს პასით ვავამ გოლი გაიტანა.[44] ფრანგმა ჟურნალისტმა, გაბრიელ ანომ ბრაზილიელების მიერ ნათამაშები ეს მცირე მონაკვეთი შეაფასა, როგორც: „სამი ყველაზე საუცხოო წუთი ფეხბურთის ისტორიაში“.[99]. მეორე ტაიმში ვავამ მეორე გოლიც გაიტანა, ისევ გარინჩას გადაცემის შედეგად.[21][100]

„გარინჩა და პელე ბრწყინავდნენ მსოფლიო ჩემპიონატზე. მათ ღვთისგან ბოძებული უნიკალური ნიჭი ჰქონდათ. თითქოს უზენაესს უნდოდა ენახვებინა ხალხისთვის, თუ რა შეიძლება ჩაიდინო ბურთით. გარინჩა ჩვენს დაცვას შიშის ზარს სცემდა, მისი დაწევაც კი შეუძლებელი იყო, რომ აღარაფერი ვთქვათ, მისთვის ბურთის სუფთად ართმევაზე. ძალიან სწრაფი იყო და თან ყოველთვის აკონტროლებდა ბურთს... მეორე წუთზე მიიღო ბურთი, ისე რომ მისმა მურვემ, ბორის კუზნეცოვმაც ვერ შეამჩნია და ისეთი სიძლიერით დაარტყა, რომ ძელიდან ასხლეტილი ბურთი, მოედნის ცენტრში დავარდა. დარტყმის ზარბაზნისებური ძალა ჰქონდა. კიდევ კარგი, რომ იაშინმა (მეკარე) ვერ მოასწრო ბურთისთვის ხელების დახვედრა, თორემ ძელზე „მიაჭედებდა“ მას. ჩვენ გათავისებული გვქონდა, რომ გარინჩასგან სიკეთეს არ უნდა დავლოდებოდით.[101] ვიქტორ ცარიოვი“

ბრაზილიელები მეოთხედფინალში უელსის, ხოლო ნახევარფინალში საფრანგეთის ნაკრებს დაუპირისპირდნენ, სადაც სადავო ოფსაიდის გამო გარინჩას გოლი არ ჩათვალეს.[91] ფინალში ბრაზილია, ჩემპიონატის მასპინძელს — შვედეთს დაუპირისპირდა, რომელიც 5:2 დაამარცხა, ორი გოლი კი მანეს გადაცემის შემდეგ გავიდა. ეს საგოლე გადაცემები მარჯვენა ფლანგზე მანეს „გარღვევის“ შემდეგ გაკეთდა.[102][103] თამაშის ზოგიერთი მონაწილის აზრით, ამ თამაშის მოგება მანეს დამსახურება იყო.[23] თავისი დამსახურების გამო გარინჩა ტურნირის სიმბოლურ ნაკრებშიც მოხვდა.[6][89]

1958—1962 წლების გამოსვლები

1958—1962 წლებში გარინჩა ბრაზილიის ნაკრების შემადგენლობაში არარეგულარულად გამოდიოდა. 1959 წელს მანე მეორედ გამოვიდა სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატზე, მაგრამ ისიც მხოლოდ დორვალის შემცვლელად. პირველ ორ მატჩში, სადაც ბრაზილიელებმა პერუსთან ფრე ითამაშეს, ხოლო ჩილეს მოუგეს, მანეს არ უთამაშია; მაგრამ მოედანზე იყო მომდევნო ოთხ მატჩში. ბრაზილიელებმა ამ ტურნირზე მხოლოდ მეორე ადგილის დაკავება შეძლეს. მომდევნო წელს მანემ ნაკრების შემადგენლობაში მხოლოდ ოთხ ამხანაგურ თამაშში მიიღო მონაწილეობა. ნაკრებს ახლდა როკას თასზეც, თუმცა მოედანზე არ გაიყვანეს. 1961 წელს მანემ ნაკრებთან ერთად ო'ჰიგინსისა და ოსვალდო კრუზის თასები მოიგო.

მსოფლიო ჩემპიონატი 1962

 
გარინჩა 1962 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ერთ-ერთ მატჩში

მუნდიალის მოგებიდან ოთხი წლის შემდეგ მანემ თავისი წარმატება გაიმეორა ჩილეში, 1962 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე. 18 მარტს, გაფრენის წინ, გარინჩა არ გამოცხადდა ნაკრების შემადგენლობაში და ბოტაფოგოს დირექტორი იძულებული გახდა იგი ბიკასის ბარებში მოეძებნა. მან იპოვა გარინჩა და ეროვნული ნაკრების ბანაკში გაგზავნა.[58] ჯგუფური ეტაპის მეორე მატჩში პელემ ტრავმა მიიღო და ჩემპიონატს გამოეთიშა, რის შემდეგაც გარინჩა იძულებული გახდა გუნდის ლიდერობა ეტვირთა.[20] ჯგუფური ეტაპის გადამწყვეტ მატჩში ესპანეთთან, მაშინ როდესაც ანგარიში 1:1 იყო, ხოლო თამაშის დასრულებამდე სულ რამდენიმე წუთიღა რჩებოდა, გარინჩამ ძლიერი „გარღვევა“ განახორციელა საკუთარი ფლანგიდან, გადააწოდა ბურთი ამარილდოს და ამ უკანასკნელმა ბრაზილიელებს გამარჯვება მოუტანა.[104] მეოთხედფინალში ბრაზილიელებმა ინგლისელები დაამარცხეს, ანგარიშით 3:1, ორი გოლი მანემ გაიტანა, ასევე მან გაუკეთა საგოლე გადაცემას ვავას.[25][105] თამაშის დროს მანე ინგლისელთა განსაკუთრებული ყურადღების ქვეშ იმყოფებოდა, რათა არ მიეცათ მისთვის თავისუფალი მოქმედების უფლება.[80][106]

ნახევარფინალში ბრაზილიელები ჩემპიონატის მასპინძელს — ჩილეს ნაკრებს დაუპირისპირდა. ამ თამაშში გარინჩამ ორი გოლი გაიტანა და ასევე ვავას გაუკეთა საგოლე გადაცემა, საბოლოოდ თამაში ბრაზილიელების სასარგებლოდ 4:2 დასრულდა.[80] მომდევნო დღეს ჩილური გაზეთი „Mercurio“ გამოიცა შემდეგი სათაურით: „რომელი პლანეტიდანაა გარინჩა?“.[107] მატჩის ბოლოს მანემ ხუმრობით ჩილელ როხასს სამაგიერო გადაუხადა, მის წინააღმდეგ მორიგი დარღვევის გამო[108], ამის გამო პერუელმა მსჯამა იგი მოედნიდან გააძევა, მიუხედავად იმისა, რომ ამ ინციდენტზე პერუელებსაც გაეცინათ, როხასმა და გარინჩამ კი მეგობრობის ნიშნად ერთმანეთს ჩამოართვეს ხელი.[109] როდესაც მანე მოედნიდან გადიოდა, ტრიბუნებიდან მას ბოთლი ესროლეს, რომელიც თავში მოხვდა.[109] მატჩის შემდეგ ბრაზილიის პრემიერ-მინისტრმა ტანკრედუ ნევესიმ ჩილეში ტელეგრამა გაგზავნა, რომლითაც ითხოვა, რომ მანესთვის დისკვალიფიკაცია არ მიეცათ.[44] ჟოაო აველანჟიმ ამ ეპიზოდის ერთ-ერთ თვითმხილვევლს გვერდით მსაჯს, ურუგვაელ ესტებანა მარინოსს სთხოვა საქმის სრული გამოძიების ჩასატარებლად ჩვენება მიეცა.[110] მანეს მოედნიდან გაძევების ეპიზოდი დისციპლინურმა კომისიამ განიხილა, რომლის დროსაც ხუთმა ორის წინააღმდეგ მსაჯის გადაწყვეტილება შეცდომად აღიარეს და მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ისტორიაში პირველად მოიხსნა დისკვალიფიკაცია, რომელიც მანეს ჩემპიონატის საფინალო მატჩში გამოსვლას უკრძალავდა.[111] ფინალში ბრაზილიელებმა ჩეხოსლოვაკიის ნაკრები დაამარცხეს. გარინჩა, ოთხ სხვა ფეხბურთელთან ერთად ჩემპიონატის ბომბარდირი გახდა, მასვე მიანიჭეს საუკეთესო ფეხბურთელის ტიტულიც.[10][20]

მსოფლიო ჩემპიონატი 1966

1966 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე მანე ჟოაო აველანჟის თხოვნით შეიყვანეს მთავარ შემადგენლობაში, რომელმაც ამ სახით აუნაზღაურა მას ნაკრებში გატარებული წლები.[4] ეს ჩემპიონატი ბრაზილიის ნაკრებმა წარუმატებლად ჩაატარა. პირველ მატჩი ბულგარელებთან ბრაზილიელებმა მოიგეს, პელესა და გარინჩას გოლების წყალობით, რომელმაც 63-ე წუთზე თავის პირველი გოლი გაიატანა მიმდინარე ჩემპიონატზე.[112] შემდეგი მატჩი, უნგრეთის ნაკრებთან, ბრაზილიელებმა 1:3 წააგეს. ჯგუფური ეტაპის ბოლო მატჩზე კი მანე მოედანზე არ გამოსულა. უნგრელებთან მატჩი, 1966 წლის 15 ივნისს, გარინჩასთვის ნაკრებში ჩატარებული ბოლო თამაში აღმოჩნდა.[38][113] ჯგუფური ეტაპის მესამე მატჩში ბრაზილია პორტუგალიასთან დამარცხდა.[114] ნაკრების შემადგენლობაში მანემ საერთო ჯამში 60 თამაში ჩაატარა და 17 გოლი გაიტანა.[19][115]

პირადი ცხოვრება

 
გარინჩა (მარჯვნივ) პელესთან და ალჟირის პრეზიდენტთან, აჰმედ ბენ ბელასთან ერთად

გარინჩა მთელი ცხოვრება იტანჯებოდა ალკოჰოლისადმი მიდრეკილებით, ამის გამო რამდენიმეჯერ ავტოავარიაშიც მოყვა. ერთ-ერთი ავარიისას, 1969 წლის 13 აპრილს, როდესაც ავტომობილს ნასვამ მდგომარეობაში მართავდა, გარინჩა დაეჯახა კარტოფილის ტომრებით სავსე სატვირთოს, მანქანა სამჯერ ამოტრიალდა. ავარიაში დაიღუპა მისი სიდედრი, როზალია გომესი, რომელიც წინა საქარე მინიდან გადმოვარდა.[74] ამის შემდეგ მანემ უარი განაცხადა ალკოჰოლის მიღებაზე საჭესთან ყოფნის დროს.[74] იმის გამო, რომ ეს მისი პირველი დარღვევა იყო და მოკლულის ნათესავებმა არ მოითხოვეს მანეს მიმართ სისხლისსამართლებრივი დევნა, მას მხოლოდ ორწლიანი პირობითი სასჯელი და ჯარიმა დააკისრეს.[116] გარკვეული ხნის შემდეგ ავარიაში მამამისთან ერთად მოყვა, ასეთივე სიტუაციაში, თუმცა ის გადარჩა.[21] გარინჩას ასევე ჰქონდა აზარტული თამაშებისა და ფულისკენ მიდრეკილება.[117]

პირველად გარინჩა 1952 წლის 20 ოქტომბერს დაქორწინდა 16 წლის ნაირ მარკესზე, რომელიც მასთან ერთად მუშაობდა ფაბრიკაში და ორსულად იყო მისგან[24][118], ქორწინების პერიოდში გარინჩას მისგან 8 გოგონა შეეძინა[20]: ტერეზა, ედენირი, მარინეტე, ჟურასიარუ, დენეზიუ, მარია სესილია, ტერეზინია და სინტია.[119] მარკესთან ქორწინების პერიოდში, გარინჩას რომანი ჰქონდა ირასი კასტილიოსთან, რომელმაც 1957წ ელს იგი დაარწმუნა გადასულიყო მასთან, რიო-დე-ჟანეიროში. მანე ხშირად რჩებოდა ირასისთან ბოტაფოგოს მომქანცველი ვარჯიშების შემდგომ, როდესაც მას პაუ-გრანდიში დაბრუნება აღარ შეეძლო. ირასისგან მანეს ორი შვილი ჰყავდა: მარსილია და ნენემა, რომელიც შემდეგ პროფესიონალური ფეხბურთელი გახდა.[119][120] ირასიმ გარინჩა მისი შვილების მამად საჯაროდ მხოლოდ 15 წლის შემდეგ აღიარა.[47][119] ბოტაფოგოს შვედეთური ტურნეს დროს, გარინჩას მცირეხნიანი რომანი ჰქონდა ადგილობრივ ოფიციანტთან, რომელიც მისგან დაფეხმძიმდა. შვილს დაარქვეს ულფ ლინდბერგი.[121]

1962 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის მიმდინარეობისას ჩილეში, გარინჩას რომანი ჰქონდა სამბის სკოლის „მანგეირა“ ცნობილ შემსრულებელ ელზა სუარესთან.[30][122] 1965 წელს გარინჩა ოფიციალურად განქორწინდა ნაირს, რომელსაც იცავდა ცნობილი ადვოკატი, დირსეი როდრიგერს მენდესა, პროცესის დასრულების შემდეგ, გარინჩა მთელი ცხოვრება უხდიდა ალიმენტს ელზას.[119] ამის გამო მას მოუწია ორი სახლი გაყიდვა, 1968 წელს მას 90 დღიანი პატიმრობა მიესაჯა ალიმენტის გადაუხდელობის გამო, თუმცა მაგალიანეს ლინსმა გადაიხადა საჭირო თანხა.[118] 1964 წლის 10 მარტს გარინჩასა და ელზას სახლში სამხედროები შეიჭრნენ, რომლებიც ქვეყნის ავტორიტარული რეჟიმის კონტროლის ქვეშ იყვნენ, და ბინაში მდებარე ნივთები დაამსხვრიეს. სამხედროებმა ეს იმიტომ გააკეთეს, რომ ელზა აქტიურად უჭერდა მხარდ პრეზიდენტ-რეფორმატორ ჟუან გულარტის. 1966 წელს გარინჩა და ელზა დაქორწინდნენ ბოლივიაში; შეუღლების ცერემონია ბოლივიაში მდებარე ბრაზილიის საელჩოს მახლობლად გაიმართა. ავარიის შემდეგ, რომელშიც ელზას დედა დაიღუპა, გარინჩა დეპრესიაში ჩავარდა და თვითმკვლელობა სცადა. ელზა თვლიდა, რომ გარინჩას განკურნების საუკეთესო საშუალება მათი ბოლივიიდან წასვლა იქნებოდა; 1969 წლის მიწურულს ისინი იტალიაში წავიდნენ, სადაც ელზას კავშირების წყალობით, მანემ ბრაზილიის საგარეო ვაჭრობის ინსტიტუტის რომის განყოფილებაში დაიწყო მუშაობა, ხელფასის სახით მას თვეში 1000 დოლარს უხდიდნენ. შემდეგ გარინჩა ელზასთან ერთად მალიორკაზე წავიდა, სადაც რესტორან ბარბარელაში მუშაობდა. მოგვიანებით კი ისევ იტალიაში და საფრანგეთში ცხოვრობდნენ. ბრაზილიაში 1972 წელს დაბრუნდნენ. 1976 წელს მათ შეეძინათ ვაჟი, მანუელ გარინჩა დოს სანტოს ჟუნიორი[21], რომელიც 10 წლის შემდეგ ავტოკატასტროფაში დაიღუპა.[29][123] 1977 წლის 30 აგვისტოს ისინი ერთმანეთს გაეყარნენ, მას შემდეგ რაც გარინჩა ალკოჰოლური სასმელის ზემოქმედების ქვეშ ყოფნისას ფიზიკურად გაუსწორდა ელზას.[119]

ბოლო წლები და სიკვდილი

სიცოცხლის ბოლო წლები გარინჩამ პრაქტიკულად საარსებო პირობების გარეშე გაატარა, იგი მოძრავ სახლში ცხოვრობდა ბანგას რაიონში, რიო-დე-ჟანეიროში.[124] 1978 წელს გარინჩა გულის უკმარისობის გამო საავადმყოფოში მოხვდა, სადაც მან ვანდერლეია ვიეირა გაიცნო, ოცი წლის გოგონა, რომლისგანაც 1981 წლის იანვარში ქალიშვილი ლივია შეეძინა.[24] სულ ცნობილია გარინჩას 14 შვილი, რომელიც სხვადასხვა პარტნიორთან შეეძინა.[125] ვანდერლეიასთან ქორწინებაში ყოფნის დროს მანე ხშირად ხვდებოდა საავადმყოფოში. 1979 წლის ივნისში ერთ-ერთი „შეტევის“ დროს მას აღმოუჩინეს ღვიძლის ციროზი.[24] ელზას აზრით, ვანდერლეია და მისი ძმები ხელს უწყობდნენ იმას, რომ მანეს ალკოჰოლისა და ნარკოტიკებისთვის თავი არ დაენებებინა, რათა მალე მომკვდარიყო.[126] 1980 წელს, საავადმყოფოში მოხვედრის შემდეგ, მანე შეეცადა სასმელისთვის თავი დაენებებინა, მაგრამ უშედეგოდ.[127]. 1982 წლის შობას იგი კვლავ ცუდად გახდა და საავადმყოფოში მოათავსეს.[38] სამედიცინო დაწესებულების დატოვების შემდეგ მანემ კვლავ დაიწყო სმა: 16–18 იანვრის დღეები მან სხვადასხვა ბარებში გაატარა.[47] როდესაც სახლში დაბრუნდა, საშინელ მდგომარეობაში იყო, ვანდერლეიამ გამოიძახა სასწრაფო დახმარება, რომლითაც იგი ბოავისტას ჰოსპიტალში კომატოზურ მდგომარეობაში მყოფი გადაიყვანეს. 20 იანვარს დილის 6 საათზე გარინჩა საკუთარ პალატაში გარდაცვლილი იპოვეს. სიკვდილის მიზეზად ღვიძლის ციროზი დასახელდა, რომელიც ალკოჰოლის დიდმა ოდენობამ დააჩქარა, ასევე, როგორც ცნობილია სიკვდილი ფილტვების შეშუპებამ და ნერვული სისტემის დარღვევებმა გამოიწვია.[20][127]

გარინჩას გამოსამშვიდობებელი პანაშვიდი გაიმართა 1983 წლის იანვარში, მარაკანაზე, რომელსაც უამრავი ადამიანი დაესწრო. ჩასასვენებელი გახვეული იყო „ბოტაფოგოსა“ და ბრაზილიის დროშებში.[10][124] დაკრძალვის ცერემონია დასრულდა მანეს მშობლიურ ქალაქ პაუ-გრანდიში, რაიზ-დე-სერას სასაფლაოზე.[128] გარინჩას მიაცილებდა დაახლოებით 300 ათასი ადამიანი, ცნობილი ფეხბურთელების ჩათვლით, თუმცა ამ პროცესს არ დასწრებია არცერთი ის ფეხბურთელი, რომლებთან ერთადაც მანემ ორი მსოფლიო ჩემპიონატი მოიგო. მოგვიანებით პელე თავს იმართლებდა და ამბობდა, რომ ცხედრებისა და დაკრძალვის ეშინოდა.[129] გარინჩას დაკრძალვაზე ნილტონ სანტოსმა თქვა: „ის მთელი თავისი ცხოვრება დიდი ბავშვი იყო და შეეძლო მხოლოდ ერთი თამაშის — ფეხბურთის თამაში“.[130] გარინჩას საფლავზე გაკეთებულია ეპიტაფია, რომელზეც ამოტვიფრულია: აქ განისვენებს ის, ვინც ხალხის სიხარული იყო — მანე გარინჩა.[32]

სათამაშო მახასიათებლები

გარინჩა საშუალო სიმაღლის იყო, მარცხენა ფეხი მარჯვენასთან შედარებით მოკლე ჰქონდა.[131] მსოფლიოს წამყვან ფეხბურთელებთან შედარებით, როგორც აღნაგობით, ისე თამაშის სტილით, მანე ეწინააღმდეგებოდა საფეხბურთო კანონებს. კლუბებსა და ნაკრებში მისი წარმატება მწვრთნელების დამსახურებაა, რომლებმაც მას იმპროვიზაციისა და ინდივიდუალური თამაშის ნება დართეს.[44] მანეს ტექნიკა ბუნებრივ ნიჭზე იყო დაფუძნებული და არა მუდმივ ვარჯიშებზე.[24][89] ზოგიერთის აზრით, გარინჩას ტექნიკა ბრაზილიური ფეხბურთის კვინტესენციას წარმოადგენდა.[132]

ყველაზე მეტად გარინჩა იმპროვიზაციასა და გამომგონებლობაზე დაფუძნებული არაგანმეორებადი დრიბლინგითაა ცნობილი, რომლითაც იგი მარჯვენა ფლანგიდან სწრაფ გარღვევებს ახორციელებდა, მარტივად ატყუებდა მცველებს და ზუსტ გადაცემებს აკეთებდა. ბურთთან მიმართებაში დამახასიათებელი ტექნიკა ჰქონდა, აქტიურად იყენებდა ორივე ფეხს. ერთი მხრივ, მცველებმა კარგად იცოდნენ რას უნდა მოელოდნენ გარინჩასგან, მეორე მხრივ, მოედანზე მისი მოქმედებები სრულ მოულოდნელობად რჩებოდა.

ძნელი იყო გეწინასწარმეტყველა, როგორ ითამაშებდა მომდევნო მომენტში გარინჩა, იმის გამო, რომ იგი მარცხენა ფეხსაც ისე იყენებდა, როგორც მარჯვენას. მას შეეძლო, როგორც ცენტრისკენ გადაწევა, ისე უცბად გახელება და ფანტასტიური დარტყმის განხორციელება. — მელ ჰოპკინზი, უელსის ნაკრების მოთამაშე

გარინჩა იყო ჯარიმებისა და კუთხურების ოსტატური შემსრულებელი.[133] თავისი კარიერის განმავლობაში მანეს კუთხურის ჩასაწოდებელი ზოლიდან სამი გოლი აქვს გატანილი. ხშირად იტანდა გოლებს ძლიერი შეტევებისას, რომლის დროსაც რამდენიმე ფეხბურთელს ატყუებდა. მას ერთ-ერთი ყველა ცნობილი გოლი „ფიორენტინას“ წინააღმდეგ აქვს გატანილი, ბრაზილიის ნაკრების წინა მსოფლიო საჩემპიონატო ამხანაგურ მატჩში 1958 წელს. გარინჩამ ზედიზედ მოატყუა რამდენიმე იტალიელი, შევიდა საჯარიმოში, მოატყუა მეკარე სარტი, დაელოდა სანამ მცველი კარებისკენ მიასწრებდა, მოატყუა ისიც და მხოლოდ ამის შემდეგ გაიტანა გოლი.[134][135]

გარინჩა გენიალური იყო. სენსაციური დრიბლინგის გარდა, მას ყველაზე კარგი ტექნიკა ჰქონდა. ის ახორციელებდა დიდებულ შესვლებსა და ზუსტ პასებს მრავალი წლის განმავლობაში „ბოტაფოგოსა“ და ორ მსოფლიო ჩემპიონატზე.[136] — ტოსტაო

გარინჩას თამაშს ხშირად თეატრალურ წარმოდგენას ადარებდნენ, მას ხალხის სიხარულსა და ფეხბურთის ჩაპლინს ეძახდნენ.[137][10][138] ცნობილია შემთხვევა, როდესაც მანეს „ბოტაფოგოში“ თამაშისას ბურთი მოედნის ფარგლებს გარეთ გაექცა, მაგრამ მსაჯს იმდენად უნდოდა ამ მანევრის გაგრძელება ენახა, რომ თამაშს არ აჩერებდა.[30]

მანეს ნაკლოვანებები მისივე ღირსებებიდანვე იყო წარმოშობილი: იგი ხშირად ინდივიდუალურ თამაშს იწყებდა, ივიწყებდა გუნდურ პრინციპებს და ბოროტად იყენებდა სამწვრთნელო შტაბის ნდობასა და მხარდაჭერას. ზეზე მორეირა, „ბოტაფოგოს“ მთავარი მწვრთნელი, შეეცადა მის გამოსწორებას. ვარჯიშის დროს იგი მოედნის ცენტრში სკამს მოათავსებდა ხოლმე და მანეს აიძულებდა მოეტყუებინა იგი, თითქოს მოწინააღმდეგე ყოფილიყო. მანეს სკამს რამდენიმეჯერ შემოუვლიდა, ფეხებშუა ბურთს გაუტარებდა, გაიქცეოდა და კარებში ურტყამდა. ბოლოს მორეირა დანებდა და თქვა: გარინჩა თამაშობს სქემის გარეშე.

ხსოვნა

 
გარინჩას ბიუსტი „ბოტაფოგოს“ მუზეუმში

სხვადასხვა ვერსიის თანახმად, გარინჩა მსოფლიოს ყველა დროის ერთ-ერთ საუკეთესო ფეხბურთელად ითვლება. IFFHS-ის ვერსიით გარინჩა მეოცე საუკუნის მსოფლიოს საუკეთესო ფეხბურთელებს შორის მერვე და სამხრეთ ამერიკის საუკეთესო ფეხბურთელებს შორის მეოთხე ადგილი უკავია. 1994 წელს, ფიფამ იგი მსოფლიო ჩემპიონატების საუკეთესო ფეხბურთელების სიმბოლურ ნაკრებში შეიყვანა.[139] 1998 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის წინ კომპანია MasterCard-მა 24 წამყვან სპორტულ ჟურნალისტს შორის გამოკითხვა ჩაატარა, რომლის მიხედვითაც გარინჩა კვლავ აღმოჩნდა სიმბოლურ ნაკრებში.[140] World Soccer-ის გამოკითვის მიხედვით კი მას მეოცე ადგილი უკავია მე-20 საუკუნის საუკეთესო ფეხბურთელებს შორის. ჟურნალ Placar-ის 1996 წლის გამოკითხვის შედეგად გარინჩამ ბრაზილიის ნაკრების ისტორიის განმავლობაში მის საუკეთესო ფეხბურთელებს შორის მეორე ადგილი დაიკავა.[141]

საკლუბო სტატისტიკა

სეზონი კლუბი ლიგა ჩემპიონატი რიო-სან-პაულუს ტურნირი თასი ლიბერტადორესის თასი სხვა ამხანაგური სულ
თამაში გოლი თამაში გოლი თამაში გოლი თამაში გოლი თამაში გოლი თამაში გოლი თამაში გოლი
1953   ბოტაფოგო კარიოკა 26 20 0 0 — — — — 1 2 4 2 31 24
1954[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 26 7 9 1 — — — — 3 1 28 14 66 23
1955[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 19 3 9 2 — — — — 0 0 25 17 53 22
1956[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 20 5 0 0 — — — — 2 0 33 13 55 18
1957[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 21 6 9 2 — — — — 7 3 20 9 57 20
1958[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 26 10 9 1 — — — — 6 3 18 17 59 31
1959[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 23 9 5 3 — — — — 1 0 27 15 56 27
1960[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 21 8 9 1 — — — — 3 0 24 7 57 16
1961[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 21 6 11 2 — — — — 2 1 33 23 67 32
1962[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 21 8 7 2 3 0 — — 6 1 10 5 47 16
1963[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 3 1 1 0 1 0 2 0 4 0 12 4 23 5
1964[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 4 0 7 3 0 0 — — 8 3 2 2 21 8
1965[43]   ბოტაფოგო კარიოკა 5 2 7 0 0 0 — — 0 0 10 0 22 2
სულ ბოტაფოგოში კარიოკა 236 85 83 17 4 0 2 0 43 14 246 128 614 243
1966[66]   კორინთიანსი პაულისტა 4 0 6 1 — — — — 3 1 0 0 13 2
1967   პორტუგეზა კარიოკა ? ? — — ? ? — — ? ? ? ? ? ?
1968   ატლეტიკო ხუნიორი მუსტანგის თასი 1 0 — — 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0
1968[73]   ფლამენგო კარიოკა 0 0 — — 0 0 — — 1 0 1 0 2 0
1969[73]   ფლამენგო კარიოკა 4 0 — — 0 0 — — 0 0 14 4 18 4
სულ ფლამენგოში კარიოკა 4 0 — — 0 0 — — 1 0 15 4 20 4
1972[77]   ოლარია კარიოკა 8 0 — — — — 0 0 0 0 2 1 10 1
სულ საკლუბო
კარიერაში 		253 85 89 18 4 0 2 0 47 15 263 133 658 250

შენიშვნა:

  • „კარიოკის ლიგის“ გრაფაში მხოლოდ რიო-დე-ჟანეიროს ჩემპიონატისა და იმ ტურნირის მატჩებია შეტანილი, რომლებიც ჩემპიონატის გათამაშების ნაწილს წარმოადგენს (გუანაბარას თასის ჩათვლით). სტატისტიკაში ასევე შესულია 1959 წელს ჩატარებული რიო-დე-ჟანეიროს სუპერჩემპიონატის მატჩები. ზოგიერთი ტურნირი ერთ კალენდარულ წელზე მეტი გაგრძელდა, ეს მატჩები კი შესულია იმ გრაფაში, სადაც სეზონის მთავარი გათამაშებაა ასახული.
  • „სხვა ტურნირების“ გრაფაში შედის კლუბის დუბლების ოფიციალური მატჩები, პ. ავენსოხის, კუადრანგულარის, პენტაგონალის ტურნირების, ტერესეა ერერას, ნარანხის თასების, პარიზში და ფლორენციაში ჩატარებული ტურნირების, რამონა კარანსის ტურნირის, მაგის ტურნირის, პინტოს, იუბილეუ დი ოურუს და რობერტო გომესა პედროსას ტურნირის მატჩები.
  • „ამხანაგური მატჩების“ გრაფაში შედის დუბლების ამხანაგური მატჩებიც.

თამაშები ბრაზილიის ნაკრებში

ოფიციალური

გარინჩას მატჩები ბრაზილიის ნაკრებში
თარიღი ჩატარების ადგილი მოწინააღმდეგე ანგ. ბ. შეჯიბრება
18 სექტემბერი 1955   რიო-დე-ჟანეირო   ჩილე 1–1 – ბ. ო’ჰიგინსის თასი
21 მარტი 1957   ლიმა   ეკვადორი 7–1 – კოპა ამერიკა 1957
23 მარტი 1957   ლიმა   კოლუმბია 9–0 – კოპა ამერიკა 1957
13 აპრილი 1957   ლიმა   პერუ 1–1 – შესარჩევი
21 აპრილი 1957   რიო-დე-ჟანეირო   პერუ 1–0 – შესარჩევი
11 ივნისი 1957   რიო-დე-ჟანეირო   პორტუგალია 2–1 – ამხანაგური მატჩი
16 ივნისი 1957   სან-პაულუ   პორტუგალია 3–0 – ამხანაგური მატჩი
18 მაისი 1958   სან-პაულუ   ბულგარეთი 3–1 – ამხანაგური მატჩი
15 ივნისი 1958   გეტებორგი   სსრკ 2–0 – მსოფლიო 1958
19 ივნისი 1958   გეტებორგი   უელსი 1–0 – მსოფლიო 1958
24 ივნისი 1958   სტოკჰოლმი   საფრანგეთი 5–2 – მსოფლიო 1958
5 დეკემბერი 1958   სტოკჰოლმი   შვედეთი 5–2 – მსოფლიო 1958
21 მარტი 1959   ბუენოს-აირესი   ბოლივია 4–2 – კოპა ამერიკა 1959
26 მარტი 1959   ბუენოს-აირესი   ურუგვაი 3–1 – კოპა ამერიკა 1959
26 მარტი 1959   ბუენოს-აირესი   პარაგვაი 4–1 – კოპა ამერიკა 1959
4 აპრილი 1959   ბუენოს-აირესი   არგენტინა 1–1 – კოპა ამერიკა 1959
29 აპრილი 1960   კაირო   ეგვიპტე 5–0 1 ამხანაგური მატჩი
5 მაისი 1960   ალექსანდრია   ეგვიპტე 3–1 – ამხანაგური მატჩი
6 მაისი 1960   კაირო   ეგვიპტე 3–0 1 ამხანაგური მატჩი
10 მაისი 1960   კოპენჰაგენი   დანია 4–3 – ამხანაგური მატჩი
29 ივნისი 1960   რიო-დე-ჟანეირო   ჩილე 4–0 – ამხანაგური მატჩი
30 აპრილი 1961   ასუნსიონი   პარაგვაი 2–0 – ო. კრუზის თასი
3 მაისი 1961   ასუნსიონი   პარაგვაი 3–2 – ო. კრუზის თასი
7 მაისი 1961   სანტიაგო   ჩილე 2–1 1 ბ. ო’ჰიგინსის თასი
11 მაისი 1961   სანტიაგო   ჩილე 1–0 – ბ. ო’ჰიგინსის თასი
21 აპრილი 1962   რიო-დე-ჟანეირო   პარაგვაი 6–0 1 ო. კრუზის თასი
24 აპრილი 1962   სან-პაულუ   პარაგვაი 4–0 – ო. კრუზის თასი
6 მაისი 1962   სან-პაულუ   პორტუგალია 2–1 – ამხანაგური მატჩი
9 მაისი 1962   რიო-დე-ჟანეირო   პორტუგალია 1–0 – ამხანაგური მატჩი
12 მაისი 1962   რიო-დე-ჟანეირო   უელსი 3–1 1 ამხანაგური მატჩი
16 მაისი 1962   სან-პაულუ   უელსი 3–1 – ამხანაგური მატჩი
30 მაისი 1962   ვინია-დელ-მარი   მექსიკა 2–0 – მსოფლიო 1962
2 ივნისი 1962   ვინია-დელ-მარი   ჩეხოსლოვაკია 0–0 – მსოფლიო 1962
6 ივნისი 1962   ვინია-დელ-მარი   ესპანეთი 2–1 – მსოფლიო 1962
10 ივნისი 1962   ვინია-დელ-მარი   ინგლისი 3–1 2 მსოფლიო 1962
10 ივნისი 1962   სანტიაგო   მექსიკა 4–2 2 მსოფლიო 1962
17 ივნისი 1962   სანტიაგო   ჩეხოსლოვაკია 3–1 – მსოფლიო 1962
2 ივნისი 1965   რიო-დე-ჟანეირო   ბელგია 5–0 – ამხანაგური მატჩი
6 ივნისი 1965   რიო-დე-ჟანეირო   გერმანია 2–0 – ამხანაგური მატჩი
9 ივნისი 1965   რიო-დე-ჟანეირო   არგენტინა 0–0 – ამხანაგური მატჩი
17 ივნისი 1965   ორანი   ალჟირი 3–0 – ამხანაგური მატჩი
24 ივნისი 1965   პორტუ   პორტუგალია 0–0 – ამხანაგური მატჩი
4 ივლისი 1965   მოსკოვი   სსრკ 3–0 – ამხანაგური მატჩი
14 მაისი 1966   რიო-დე-ჟანეირო   უელსი 3–1 1 ამხანაგური მატჩი
19 მაისი 1966   რიო-დე-ჟანეირო   ჩილე 1–0 – ამხანაგური მატჩი
4 ივნისი 1966   სან-პაულუ   პერუ 4–0 – ამხანაგური მატჩი
8 ივნისი 1966   რიო-დე-ჟანეირო   პოლონეთი 2–1 1 ამხანაგური მატჩი
30 ივნისი 1966   გეტებორგი   შვედეთი 3–2 – ამხანაგური მატჩი
12 ივლისი 1966   ლივერპული   ბულგარეთი 2–0 1 მსოფლიო 1966
15 ივლისი 1966   ლივერპული   უნგრეთი 1–3 – მსოფლიო 1966

არაოფიციალური

გარინჩას მატჩები ბრაზილიის ნაკრებში
თარიღი ჩატარების ადგილი მოწინააღმდეგე ანგ. ბ. შეჯიბრება
21 მაისი 1958   სან-პაულუ   კორინთიანსი 5–0 2 ამხანაგური მატჩი
29 მაისი 1958   ფლორენცია   ფიორენტინა 4–0 1 ამხანაგური მატჩი
8 მაისი 1960   მალმე   მალმე 7–1 – ამხანაგური მატჩი
12 მაისი 1960   მილანი   ინტერი მილანი 2–2 – ამხანაგური მატჩი
16 მაისი 1960   ლისაბონი   სპორტინგი 4–0 1 ამხანაგური მატჩი
1 მაისი 1966   რიო-დე-ჟანეირო   რიო-დე-ჟანეირო 2–0 – ამხანაგური მატჩი
21 ივნისი 1966   მადრიდი   ატლეტიკო მადრიდი 5–3 – ამხანაგური მატჩი
27 ივნისი 1966   ოტვიდაბერგი   ოტვიდაბერგი 8–2 – ამხანაგური მატჩი
4 ივლისი 1966   სტოკჰოლმი   აიკი 4–2 1 ამხანაგური მატჩი
6 ივლისი 1966   მალმე   მალმე 3–1 – ამხანაგური მატჩი

მიღწევები

 
1958 წლის მსოფლიო ჩემპიონატი, ბრაზილიის ნაკრები მოგებას ზეიმობს (გარინჩა მარჯვნიდან მესამე წინა რიგში)

კლუბის შემადგენლობაში

საერთაშორისო

  • მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონი: 1963
  • კოლუმბიის საერთაშორისო ტურნირი: 1960
  • კოსტა-რიკის საერთაშორისო ტურნირი: 1961
  • ლა-პასის საფეხბურთო ასოციაციის ოქროს იუბილეს ტურნირი: 1964
  • იბერო-ამერიკული ტურნირი: 1964
  • პანამარიბოს თასი: 1964

ეროვნული

  • ბრაზილიის ჩემპიონი: 1962 და 1964
  • რიო-სან-პაულუს ტურნირის გამარჯვებული: 1962, 1964, 1966
  • შტატებსშორისი ჩემპიონი: 1962
  • რიო-დე-ჟანეიროს შტატის ჩემპიონი: 1957, 1961, 1962

ინდივიდუალური

  • მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962: ბომბარდირი
  • მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962: საუკეთესო ფეხბურთელი
  • ბრაზილიის ჩემპიონატი 1962: საუკეთესო ფეხბურთელი
  • რიო-სან-პაულუს ტურნირი 1962: საუკეთესო ფეხბურთელი
  • შტატებსშორისი ჩემპიონატი 1962: საუკეთესო ფეხბურთელი
  • კარიოკის ლიგა 1957: საუკეთესო ფეხბურთელი
  • კარიოკის ლიგა 1961: საუკეთესო ფეხბურთელი
  • კარიოკის ლიგა 1962: საუკეთესო ფეხბურთელი
  • ფიფა-ს XX საუკუნის ნაკრების წევრი
  • ფიფა-ს ყველა დროის ნაკრების წევრი
  • XX საუკუნის 100 საუკეთესო ფეხბურთელი Placar-ის ვერსიით: 1999 [144]
  • ბრაზილიური ფეხბურთის მუზეუმის დიდების დარბაზის წევრი [145]

ნაკრების შემადგენლობაში

ლიტერატურა

პერიოდიკა

რესურსები ინტერნეტში

Planet World Cup
National Football Teams
Torcida.com.ru

სქოლიო

  1. ↑ IFHOF (20 იანვარი, 2010). International Football Hall of Fame – Garrincha დაარქივებული 2011-05-11 საიტზე Wayback Machine. . Garrincha was as brilliant on the pitch as he was wild off of it. He is known as the greatest dribbler in soccer history. Even though he was born with crippled legs and retained a distorted left leg even after an operation, he never let this affect his wonderful ball skills, making some of the most beautiful soccer performances ever. ifhof.com. წაკითხვის თარიღი: 18 ივლისი, 2018.
  2. ↑ Brittanica:Garrincha. Brittanica. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  3. ↑ PlayersBios:Garrincha. hallofchampions.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  4. ↑ 4.0 4.1 Idolos:Garrincha. esporte.uol.com.br. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  5. ↑ Todos os brasileiros:Garrincha. folha.uol.com.br. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  6. ↑ 6.0 6.1 Eduardo H. Galeano., Soccer in sun and shadow, Verso, 2003. — გვ. 104, 118, ISBN 9781859844236.
  7. ↑ Горанский, И. В. მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 147. Цитируется газета «Эль Диа»
  8. ↑ Спорт-Экспресс (21 ივლისი, 1999). До уровня Пеле и Марадоны новое поколение еще не доросло. Символическая сборная Южной Америки всех времён (по итогам опроса южноамериканских журналистов). СМИ «Спорт-Экспресс Интернет»; Учредитель АО «Спорт-Экспресс»; Главный редактор Максимов М. А. — sport-express.ru. წაკითხვის თარიღი: 18 ივლისი, 2018.
  9. ↑ პელემდე და მარადონამდე ახალ თაობას ჯერ კიდევ ბევრი უკლია. სპორტ-ექსპრესი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 23 მარტი, 2010.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 The wounded 'Little Bird' who soared for Brazil. ფიფა. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 18 ივლისი, 2018.
  11. ↑ Classic players (11 აპრილი, 2007). The wounded 'Little Bird' who soared for Brazil[მკვდარი ბმული]. Unpredictable, magical, elusive and explosive are just some of the many adjectives people have used to describe Brazil's beloved Garrincha, one of the best players ever to wear the famous canarinha jersey. With his legendary dribbling skills and keen eye for goal, he helped the South American giants to successive FIFA World Cup™ triumphs in 1958 and 1962. FIFA.com. წაკითხვის თარიღი: 18 ივლისი, 2018.
  12. ↑ Марадона — лучший игрок мундиалей по версии The Times. championat.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-23.
  13. ↑ Alex Martin (7 ივნისი, 2018). From Diego Maradona to the Brazilian magician some claim was better than Pele... Sportsmail selects the greatest players ever to grace the World Cup. Football is a team game but time and again the FIFA World Cup has proven to be the stage for the game's most talented individuals to shine brightest. dailymail.co.uk. წაკითხვის თარიღი: 17 ივლისი, 2018.
  14. ↑ Botafogo de Futebol e Regatas (20 ივნისი, 2014). Idols — Garrincha დაარქივებული 2014-07-18 საიტზე Wayback Machine. . Manuel dos Santos nasceu dia 18 de outubro de 1933, em Pau Grande (RJ). Ponta-direita de dribles desconcertantes, jogou no Botafogo de 1953 a 1965. Estreou no Campeonato Carioca de 1953, marcando pênalti o gol de empate com o Bonsucesso, que vencia por 2 a 1. Considerado o mais habilidoso jogador de futebol de todos os tempos, dono de uma incrível capacidade de driblar sempre para o mesmo lado, ele é até hoje o símbolo máximo do Botafogo. O curioso é que, após ser rejeitado no Vasco e no São Cristóvão, por causa de suas pernas tortas e do desvio na coluna lombar, Garrincha foi treinar no Botafogo. Em sua primeira jogada, pôs a bola entre as pernas do lendário Nilton Santos e acabou contratado a pedido do próprio lateral. Pelo Botafogo, disputou 621 partidas e marcou 243 gols. Conquistou três Campeonatos Cariocas (57, 61 e 62) e dois Torneios Rio-São Paulo (62 e 64). botafogo.com.br. წაკითხვის თარიღი: 18 ივლისი, 2018.
  15. ↑ Os maiores artilheiros do Botafogo de futebol e regatas. rsssfbrasil.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-02-15.
  16. ↑ Topend Sports Network (15 ივლისი, 2018). World Cup Best Players (Golden Ball). The 'Golden Ball Award' is presented to the outstanding player at each FIFA World Cup finals. The winner is selected from a shortlist drawn up by the FIFA technical committee, as voted by representatives of the media. topendsports.com. წაკითხვის თარიღი: 18 ივლისი, 2018.
  17. ↑ Por Laudicéia Machea. gazetaesportiva.net. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-03-04. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  18. ↑ 18.0 18.1 გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 23.
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 O gênio das pernas tortas fez história no Alvinegro. botafogonocoracao.com.br. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-06-21. ციტირების თარიღი: 2010-01-26., профиль на сайте «Богафого»
  20. ↑ 20.0 20.1 20.2 20.3 20.4 20.5 Stevenson, Jonathan. (20 января 2008) Remembering the genius of Garrincha. BBC. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-01-20.
  21. ↑ 21.00 21.01 21.02 21.03 21.04 21.05 21.06 21.07 21.08 21.09 21.10 Bellos, Alex. (27 апреля 2002) On a glorious bender. The Guardian. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-01-19.
  22. ↑ 22.0 22.1 Manin Giuseppina, Valdiserri Luca. (29 декабря 2000) Va in scena la «favola» di Garrincha. Corriere della Sera. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-02-06.
  23. ↑ 23.0 23.1 23.2 Fossati, Mario. (4 июня 1998) Garrincha, genio immortale. La Repubblica. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-01-28.
  24. ↑ 24.00 24.01 24.02 24.03 24.04 24.05 24.06 24.07 24.08 24.09 24.10 24.11 24.12 24.13 24.14 24.15 24.16 24.17 24.18 24.19 24.20 24.21 24.22 24.23 24.24 24.25 24.26 24.27 24.28 Ruy Castro., Estrela solitária: um brasileiro chamado Garrincha, Companhia das letras, 1995. — გვ. 6, 23-25, 27, 28, 30-32, 36-38, 40, 64, 87, 136, 142, 158-160, 324-325, 236-338, 342, 258, 376, 396, 413, 418-421, 454-462, ISBN 85-7164-493-4.
  25. ↑ 25.0 25.1 25.2 25.3 25.4 Гольдес, Игорь. (22 декабря 2002) Кривоногий индеец из другого мира. footballplayers.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-02-06.
  26. ↑ Annalisa Oboe, Anna Scacchi., Recharting the Black Atlantic: modern cultures, local communities, global connections, Routledge, 2008. — გვ. 87, ISBN 9780415961110.
  27. ↑ 27.0 27.1 გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 24.
  28. ↑ Album do Futebol — Garrincha e seus últimos dias. museudosesportes. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-02-15.
  29. ↑ 29.0 29.1 29.2 Pombo, Bernardo. (17 января 2008) Morte de Garrincha completa 25 anos em meio à polêmica do busto e abandono do túmulo. O Globo. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-02-06.
  30. ↑ 30.0 30.1 30.2 Lyttleton, Ben. (14 мая 2006) Brazil look to spirit of 1962. Telegraph. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-01-23.
  31. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 27.
  32. ↑ 32.0 32.1 MacSwan, Angus. (4 октября 2004) Bad boy Garrincha remembered. Reuters. rediff.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-01-26.
  33. ↑ Lacey, Josh. (14 августа 2004) Lost boys. The Guardian. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-02-05.
  34. ↑ 34.0 34.1 34.2 Longo caminho até General Severiano. gazetaesportiva. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2005-12-18. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  35. ↑ 35.0 35.1 გორანსკი, ი. ვ. მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 25.
  36. ↑ 36.0 36.1 36.2 Nunes, Luiz. (7 декабря 1994) Mané Garrincha, Alegria do Povo. netvasco.com.br. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-01-28.
  37. ↑ 37.0 37.1 Jogador de futebol. Garrincha
  38. ↑ 38.0 38.1 38.2 38.3 38.4 Garrincha, la stella che non si spegnera’ mai. francorossi.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-08-19. ციტირების თარიღი: 2010-02-15.
  39. ↑ 39.0 39.1 Teixeira Heizer., O jogo bruto das copas do mundo, Mauad Editora Ltda, 1997. — P. 144, ISBN 85-85756-52-7.
  40. ↑ Flávio Araújo., O rádio, o futebol e a vida, Editora Senac, 2001. — P. 149, 161, ISBN 85-7359-196-X.
  41. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 26.
  42. ↑ Sérgio Augusto., Botafogo: entre o céu e o inferno, Ediouro Publicações, 2004. — P. 161, ISBN 85-00-01549-7.
  43. ↑ 43.00 43.01 43.02 43.03 43.04 43.05 43.06 43.07 43.08 43.09 43.10 43.11 43.12 Botafogo de Futebol e Regatas – Jogos de Nílton Santos e Garrincha. rsssfbrasil.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-4.
  44. ↑ 44.00 44.01 44.02 44.03 44.04 44.05 44.06 44.07 44.08 44.09 44.10 44.11 44.12 44.13 44.14 44.15 44.16 Фесуненко И. С., Пеле, Гарринча, футбол…, М.: Физкультура и спорт, 1970.; главы: Одна, но пламенная страсть; Восемьдесят восьмой «Фла — Флу»; Грустная бухгалтерия футбола; Президенты не любят неудачников; წიგნი судеб «Золотой сборной»; Горькая «Радость народа»; 20 лет от «Мараканы» до «Ацтеки», или долгая дорога в Мехико.
  45. ↑ Rio de Janeiro Championship 1957. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-01-16. ციტირების თარიღი: 2014-05-29.
  46. ↑ Nunez, Luiz Augusto. (26 октября 2003) Pelos olhos de Malvino. Jornal do Brasil. ციტირების თარიღი: 2010-02-05.[მკვდარი ბმული]
  47. ↑ 47.0 47.1 47.2 47.3 osé Sergio Leite Lopes, Sylvain Maresca., La disparition de «la joie du peuple», Companhia das letras, 1989. — P. 21-36.
  48. ↑ Rio de Janeiro Championship 1958. rsssfbrasil.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  49. ↑ Vasco lembrará Super-Super Campeonato Carioca de 1958 na estréia. JB Online. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.[მკვდარი ბმული]
  50. ↑ Nogueira, Armando. (2 октября 2002) A história do olé. Jornal do Brasil. ციტირების თარიღი: 2010-02-05.[მკვდარი ბმული]
  51. ↑ Rio de Janeiro Championship 1959. rsssfbrasil.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-4.
  52. ↑ Rio de Janeiro Championship 1960. rsssfbrasil.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-4.
  53. ↑ 53.0 53.1 Mário Filho., O negro no futebol brasileiro, Mauad Editora Ltda, 2003. — P. 323, 332-333, ISBN 85-7478-096-0.
  54. ↑ Garrincha e Altair, os inventores do fair-play. O Globo. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  55. ↑ Fogão irresistível: título, invencibilidade e o milésimo jogo. Jornal dos Sports. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-08-19. ციტირების თარიღი: 2010-03-2.
  56. ↑ Matches which decided Rio-São Paulo Tournament. rsssfbrasil.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-4.
  57. ↑ Viana, Thiago. (28 апреля 2009) Quando Garrincha liquidou o Flamengo. Jornal dos Sports. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-08-19. ციტირების თარიღი: 2010-01-26.
  58. ↑ 58.0 58.1 O drible que Garrincha não conseguiu dar. globo.com. ციტირების თარიღი: 2010-01-26.[მკვდარი ბმული]
  59. ↑ O mágico sai de campo. Jornal do Brasil (26 января 1983). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  60. ↑ Garrincha. terra.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-08-19. ციტირების თარიღი: 2010-01-26.
  61. ↑ 61.0 61.1 Pouca reza para muita dor. gazetaesportiva. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2005-12-18. ციტირების თარიღი: 2010-03-20.
  62. ↑ Vasco 2x0 Botafogo (Taça Guanabara 1965). crvascodagama.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-01-13. ციტირების თარიღი: 2010-01-26.
  63. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. С. 92.
  64. ↑ 64.0 64.1 Mane Garrincha no Corinthians. Invicto. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-20.
  65. ↑ 65.0 65.1 Corinthians fez algo parecido com Garrincha. Diario Popular. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-12-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-20.
  66. ↑ 66.0 66.1 Статистика выступлений за «Фламенго» и «Коринтианс». terceirotempo.ig.com.br. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-4.
  67. ↑ O lado botafoguense de Dinamite e vascaíno de Garrincha. O Globo. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-20.
  68. ↑ 68.0 68.1 O Anjo Torto. netvasco.com.br. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-20.
  69. ↑ Portuguesa com certeza!! lusinha carioca completa 83 anos de lindas histórias. Jornal dos Sports. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-02-13.
  70. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 50.
  71. ↑ Mané Garrincha com a camisa do Tricolor. fortalezaec.net. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-26.
  72. ↑ 72.0 72.1 A vida torta de Mané Garrincha // Jornal do Brasil, 1972.
  73. ↑ 73.0 73.1 73.2 73.3 Все матчи Гарринчи за «Фламенго». flaestatistica.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-4.
  74. ↑ 74.0 74.1 74.2 Há 40 anos, chegava ao fim a passagem de Garrincha pelo Flamengo. O Globo. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  75. ↑ A Noite em que o Anjo das Pernas Tortas Vestiu a Anilada. ecnh.com.br. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2004-09-08. ციტირების თარიღი: 2010-03-26.
  76. ↑ Garrincha au Red Star!. allezredstar.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-08-19. ციტირების თარიღი: 2010-03-20.
  77. ↑ 77.0 77.1 Os jogos de Garrincha no Olaria. soccerlogos.com.br. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-4.
  78. ↑ Millonarios: Di Stéfano sim, Garrincha não. O Globo. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-20.
  79. ↑ 79.0 79.1 The brazilian way of life. futebolthebrazilianwayoflife.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2007-08-10. ციტირების თარიღი: 2010-03-20.
  80. ↑ 80.0 80.1 80.2 80.3 Celso Unzelte., O livro de ouro do futebol, Sinergia, 2009. — P. 557-560, ISBN 85-6254-039-0.
  81. ↑ FIFA XI Matches на rsssf.com
  82. ↑ Roberto Avallone., As incríveis histórias do futebol, Tipo Editora, 2001. — P. 201, ISBN 8588516012.
  83. ↑ FIFA XI Matches. rsssf.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-22.
  84. ↑ Garrincha ainda na saudade. meionorte.com. ციტირების თარიღი: 2010-03-25.[მკვდარი ბმული]
  85. ↑ გორანსკი, ი. ვ. მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 118.
  86. ↑ A magia do drible. Abril (июнь 1958). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-22.
  87. ↑ Southamerican Championship 1957
  88. ↑ 88.0 88.1 გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 40.
  89. ↑ 89.0 89.1 89.2 Tiago Lisboa Bartholo, Antonio Jorge Gonçalves Soares., Mané Garrincha como síntese da identidade do futebol brasileiro, Movimento, 2009. — გვ. 169-191, 182-185.
  90. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 34.
  91. ↑ 91.0 91.1 91.2 Pelé, Robert L. Fish, My Life and the Beautiful Game: The Autobiography of Pele, Skyhorse Publishing Inc, 2007. — P. 40, 49, 382 p, ISBN 9781602391963.
  92. ↑ Pelé, My Life and the Beautiful Game: The Autobiography of Pele, Skyhorse Publishing Inc, 2007. — P. 40—41, 382 p, ISBN 9781602391963.
  93. ↑ 93.0 93.1 As lendas e fatos da era do rádio. Abril (11 ноября 2001). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2002-01-30. ციტირების თარიღი: 2010-03-22.
  94. ↑ Pombo, Bernardo. (21 мая 2008) Há 50 anos, Garrincha fazia o primeiro gol pela seleção e violência quase tirava Pelé da Copa. O Globo. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-01-28.
  95. ↑ Os 50 anos do dia em que Garrincha entrou com bola e tudo. O Globo (29 мая 2008). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-22.
  96. ↑ Darwin Pastorin., Tempi supplementari. Partite vinte, partite perse, Feltrinelli Editore, 2002. — P. 53, ISBN 88-07-81698-9.
  97. ↑ Tony Mason., Passion of the people?: football in South America, Critical studies in Latin American and Iberian cultures, Verso, 1995. — P. 84, 174 p, ISBN 9780860914037.
  98. ↑ A taça do mundo é nossa. gazetaesportiva. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2005-12-18. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  99. ↑ Leonel Kaz. Um pé de futebol: uma história de conquistas. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  100. ↑ Яшин, Лев Иванович, Записки вратаря // Библиотека «Огонька», 1976.
  101. ↑ Константин Алексеев. Нам бы еще Стрельцова с Огоньковым и Татушиным.... დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-23.
  102. ↑ A magia do drible // Abril, 1958.
  103. ↑ Finalizadora, seleção campeã de 1958 também desarmava. Folha Online (30 июня 2008). ციტირების თარიღი: 2010-03-22.
  104. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 67.
  105. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 70.
  106. ↑ Garrincha leva Brasil ao bi. yahoo.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-22.
  107. ↑ Бразильцы — как русские. Спорт-Экспресс. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-22.
  108. ↑ Vince ancora Brasile. gazzetta.it. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-22.
  109. ↑ 109.0 109.1 Гарринча выдал пинка сопернику и получил за это бутылкой по голове. Спорт-Экспресс. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-22.
  110. ↑ Antonio Carlos Napoleão; Roberto Assaf., Seleção brasileira: 1914-2006, Mauad Editora Ltda, 2006. — P. 61, ISBN 857478186X.
  111. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 75—76.
  112. ↑ Brazil — Bulgaria 2:0 (1:0). fifa.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  113. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 96.
  114. ↑ Portugal — Brazil 3:1 (2:0). fifa.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  115. ↑ Профиль[მკვდარი ბმული] на сайте Бразильской конфедерации футбола
  116. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 101.
  117. ↑ Жоан Салданья: Пусть игроки лучше ходят в бордель, чем режутся в карты на деньги. Спорт-Экспресс. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-24.
  118. ↑ 118.0 118.1 გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 30.
  119. ↑ 119.0 119.1 119.2 119.3 119.4 As mulheres de Garrincha. gazetaesportiva.net. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2005-12-18. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  120. ↑ Последний сын Гарринчи. dochka-ooo.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2011-01-3.
  121. ↑ Filho sueco de Garrincha visita o Brasil pela primeira vez. esporte.uol.com.br. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  122. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 69.
  123. ↑ Pelos olhos de Malvino. JB online (26 октября 2003). ციტირების თარიღი: 2010-03-19.[მკვდარი ბმული]
  124. ↑ 124.0 124.1 Tony Mason., Passion of the people?: football in South America, Critical studies in Latin American and Iberian cultures, Verso, 1995. — P. 101, 174 p, ISBN 9780860914037.
  125. ↑ Soutar, Jethro. (22 мая 2009) Seven deadly sins of football: Garrincha has a ball. The Guardian. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-02-06.
  126. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 124.
  127. ↑ 127.0 127.1 A garrafa inseparável. gazetaesportiva. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2005-12-14. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.
  128. ↑ Football Travel Guides[მკვდარი ბმული] ციტირების თარიღი: 26 იანვარი, 2010
  129. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 127.
  130. ↑ Soutar, Jethro9. Dream Team. bolshoisport.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-11-15.
  131. ↑ Лев Филатов предисловие к: გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი.
  132. ↑ Everardo P. Guimarães Rocha., Jogo de espelhos: ensaios de cultura brasileira, Mauad Editora Ltda, 2003. — გვ. 24.
  133. ↑ Алекс Маннанов. Великие сборные XX века: Пеле, Гарринча, Нилтон Сантос. totalfootball.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-12-3.
  134. ↑ გორანსკი, ი. ვ., მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 39
  135. ↑ Eduardo H. Galeano., Soccer in sun and shadow, Verso, 2003. — P. 100, 244 p, ISBN 9781859844236.
  136. ↑ Melhores momentos. JB online. ციტირების თარიღი: 2010-03-19.[მკვდარი ბმული]
  137. ↑ Classic players (11 აპრილი, 2007). The Chaplin of football[მკვდარი ბმული]. Playing professionally for the first time, the Brazilian quickly began exhibiting his full repertoire of tricks on the wings, and was soon beating his rivals for fun with his meandering runs and unbelievable changes of pace. Flair-loving Brazilian supporters quickly came to adore his selection of dribbles, feints and shimmies, which could infuriate even the best of defenders. It was in this era that he earned the monikers, 'The Chaplin of football' and 'The joy of the people'. FIFA.com. წაკითხვის თარიღი: 18 ივლისი, 2018.
  138. ↑ გორანსკი, ი. ვ. მანუელ დოს სანტოს გარინჩას ცხოვრება და სიკვდილი. გვ. 131.
  139. ↑ World All-Time Teams. rsssf.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-26.
  140. ↑ Hughes, Rob. (10 июня 1998) A Wave of Enthusiasm for the Lingua Franca of Kicking a Ball : From Pele and the Streets, Hope. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-01-28.
  141. ↑ Божественный учитель. Спорт-Экспресс (3 августа 1996). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-31. ციტირების თარიღი: 2010-03-23.
  142. ↑ Garrincha — Alegria do Povo / imdb.com
  143. ↑ Estátua de Mané Garrincha é inaugurada com festa. redacaoalvinegra.com.br (21 января 2010). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-08-19. ციტირების თარიღი: 2010-02-12.
  144. ↑ Placar's 100 Craques do Século · In November 1999, Placar (Brazil) published a list of the best 100 players of all time, ranked from 1 to 100 · 23 დეკემბერი, 2015. Karel Stokkermans for the Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. წაკითხვის თარიღი: 1 სექტემბერი, 2019.
  145. ↑ Museu do Futebol II. Anjos barrocos. Portuguese. Fut Pop Clube (17 მაისი, 2009). ციტირების თარიღი: 15 იანვარი, 2020.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=გარინჩა&oldid=4674184“-დან